ခ်င္းအမ်ဳိးသားေန႔သမိုင္း| History of Chin National Day

ဆလိုင္းဗန္က်ဳံးလ်န္ (ယူေက)| 2019 February 16| ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အားျဖင့္ ခ်င္းလူမ်ိဳးတို႔သည္ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ႀကီး အတြင္းတြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ လူမ်ိဳးျဖစ္ေၾကာင္း၊ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ကိုယ္ပိုင္နယ္ေျမ၊ ကုိယ္ပိုင္ယဥ္ေက်းမွဳ၊ စာေပ ႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္ ရိုးရာထံုးတမ္းဓေလ့ ပိုင္ဆိုင္ေသာ လူမ်ိဳးျဖစ္ေၾကာင္းကို ျပသႏိုင္သည့္ေန႔လည္း ျဖစ္သည္။

ယေန႔အခ်ိန္တြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အေၾကာင္း ေျပာဆိုရာတြင္ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုပံုခ်င္း မတူၾကေပ။ အခ်ိဳ႕က… ပေဒသရာဇ္စနစ္မွ ဒီမိုကေရစီစနစ္ ေျပာင္းလဲအသံုးျပဳရန္ ဆံုးျဖတ္သည့္ေန႔၊ ခ်င္းျပည္ အတြက္ ပေဒသရာဇ္စနစ္မွ ဒီမိုကေရစီစနစ္သို႔ ေျပာင္းလဲရန္ ဆံုးျဖတ္ရာတြင္ ခ်င္းျပည္ အရပ္ရပ္မွ လူထုဦးေရ ၅၀၀၀ ခန္႔တက္ေရာက္ျပီး ဆံုးျဖတ္သည့္အတြက္ စည္းလံုးမႈ ျပယုဂ္ျဖစ္သည့္ေန႔၊ အခ်ိဳ႕ကမူ… ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၀ ရက္ေန႔သည္ ခ်င္းသမိုင္းတစ္ေလွ်ာက္တြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားမ်ားအတြက္ အေရးၾကီးသည့္ ေန႔ရက္ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ က်င္းပရျခင္းျဖစ္ေၾကာင္းစသျဖင့္ အမ်ိဳးအမ်ိဳး ေရးသားေျပာဆိုၾကသည္။

ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သည္ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၉ ရက္ေန႔တြင္က်င္းပေသာ ခ်င္းေရးရာ ေကာင္စီအစည္းအေ၀း ဆံုးျဖတ္ခ်က္မွ ျဖစ္ေပၚလာျခင္းျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား သမိုင္းရွဳေထာင့္မွ ၾကည့္မည္ဆိုလ်င္ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၉ ရက္ေန႔တြင္က်င္းပေသာ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီအစည္းအေ၀းတြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္သည္ အဓိကက်သည္ဟု ယူဆပါသည္။ ထိုအစည္းအေ၀းတြင္ ဘာေၾကာင့္ ခ်င္းလူမ်ိဳးတို႔အတြက္ အမ်ိဳးသားေန႔ ရွိဖို႔လိုအပ္ေၾကာင္း၊ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အတြက္ ခ်င္းသမိုင္းထဲတြင္ အေရးၾကီးသည့္ ေန႔ရက္တရက္ ေရြးခ်ယ္ျပီး ထိုေန႔ကို ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ ႏွစ္စဥ္က်င္းပရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့သည့္ အခ်က္မ်ားသည္ အဓိကက်သည္ဟု ယူဆပါသည္။ ဦး၀မၼသူးေမာင္းေခါင္းေဆာင္သည့္ ခ်င္းေရးရာ ေကာင္စီမွ ခ်င္းလူမ်ိဳးေခါင္းေဆာင္ၾကီးမ်ား စတင္အေကာင္ထည္ေဖာ္ခဲ့သည့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သည္ ေခတ္အဆက္အဆက္ ႏိုင္ငံေရးေျပာင္းလဲမွဳေၾကာင့္ စိန္ေခၚမွဳမ်ားစြာျဖင့္ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရသည္။ ပါလီမာန္ ဒီမိုကေရစီေခတ္၊ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီအစိုးရေခတ္၊ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ပါတီေခတ္၊ ႏိုင္ငံ ေတာ္ျငိမ္၀ပ္ပိျပားေရးႏွင့္ တည္ေဆာက္ေရးေခတ္၊ ႏို္င္ငံေတာ္ေအးခ်မ္းသာယာေရးႏွင့္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး ေကာင္စီေခတ္မ်ားတြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား အျခားေန႔ကို သတ္မွတ္ရန္၊ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ က်င္းပျခင္းကို ပိတ္ပင္ရန္၊ ၀ိေသသတိုင္းေန႔ (သို႔) ျပည္နယ္ေန႔ အျဖစ္သာ က်င္းပရန္ ဖိအားေပး ေျပာင္းလဲရန္ ၾကိဳးပမ္းမွဳမ်ားရွိခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင္႔ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အေၾကာင္း ေရးသားရာတြင္ ၁၉၅၀ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၉ ရက္ေန႔တြင္က်င္းပေသာ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီအစည္းအေ၀း၏ ေဆြးေႏြးခ်က္ႏွင္႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္မွတ္ တမ္းမ်ားအေၾကာင္း၊ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ က်င္းပႏိုင္ရန္အတြက္ ခ်င္းေခါင္းေဆာင္မ်ား ေရြးခ်ယ္ခဲ့သည့္ ေန႔ရက္ျဖစ္ေသာ ဖလမ္းျမိဳ႔ရွိ လြတ္လပ္ေရးေအာင္ပြဲ အခမ္းအနား ႏွင့္ လူထုညီလာခံအေၾကာင္း၊ ေခတ္အဆက္ဆက္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ လွမ္းခဲ့ရသည့္ ေျခလွမ္းမ်ားအေၾကာင္း ေဖာ္ျပသြားမည္ ျဖစ္သည္။

▶ လြတ္လပ္ျပီးေခတ္ ခ်င္းေရးရာဌာန၏ ၾကိဳးပမ္းမွဳမ်ား
၁၉၅၀ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ ၉ ရက္ေန႔ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီ အစည္းအေ၀းအေၾကာင္း မေဖာ္ျပမီ ခ်င္းေရးရာဌာန၏ လြတ္လပ္ျပီးကာလ ၾကိဳးပမ္းခ်က္မ်ားအား ေဖာ္ျပလိုပါသည္။ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၄ ရက္ေန႕တြင္ ျမန္မာႏုိင္ငံသည္ ျဗိတိသွ်လက္ေအာက္မွ လြတ္လပ္ေရးရရွိခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ဳပ္ပုံအေျခခံ ဥပေဒအပုိဒ္– ၅၊ ခ်င္း၀ိေသသတုိင္း အခန္း၊ ပုဒ္မ– ၁၉၆၊ ၁၉၇၊ ၁၉၈ တုိ႕အရ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီ၊ ခ်င္းေရးရာဌာနႏွင့္ ခ်င္းေရးရာ၀န္ၾကီးတုိ႕ ေပၚေပါက္လာခဲ့ပါသည္။ ခ်င္းေရးရာ၀န္ၾကီး ဦး၀မၼသူးေမာင္း ေခါင္းေဆာင္သည့္ ခ်င္းေရးရာဌာနသည္ ခ်င္းေတာင္တန္းတြင္ ေရွးပေ၀သဏီေခတ္အဆက္ဆက္မွ ၿဗိတိသ်ွေခတ္အထိ အသံုးျပဳလာခဲ့သည့္ စနစ္ေဟာင္းကို ဒီမိုကေရစီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖင့္ အစားထိုးအုပ္ခ်ဴပ္ရန္ ပထမဦးဆံုးေသာလုပ္ငန္းအျဖစ္ ႀကိဳးစားေဆာင္ ရြက္ခဲ့သည္။ ခ်င္းေရးရာ၀န္ၾကီးဌာနမွ ဇန္န၀ါရီလ ၂၂ရက္ေန႔၊ ၁၉၄၈ခုႏွစ္တြင္ အစုိးရ၀န္ႀကီးအဖြဲ႔ထံ ခ်င္းေတာင္စုံစမ္းေရးေကာ္မရွင္ဖြဲ႔ကုိ ဖြဲ႔စည္းေပးရန္ တင္ျပခဲ့သျဖင့္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၆ရက္ေန႔ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ထိုစုံစမ္းေရးေကာ္မရွင္အား ဖြဲ႔စည္းခဲ့ပါသည္။ ေကာ္မရွင္အဖြဲ႔တြင္ ဥကၠဌ အျဖစ္ ခ်င္းေရးရာ၀န္ၾကီး ဦး၀မၼသူးေမာင္း၊ အတြင္းေရးမွဴးအျဖစ္ နယ္ျခားအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဌာန တိုင္းမင္း ၾကီးစည္သူ ဦးသိမ္းေမာင္(ေအ-တီ-အမ္၊ယခင္ခ်င္းေတာင္တန္းအေရးပိုင္မင္း) ႏွင့္ အဖြဲ႔၀င္အျဖစ္ ဦးစုိး၀င္း(အမ်ဳိးသား ပညာ၀န္ေဟာင္း)တုိ႕ပါ၀င္ၾကသည္။ ေကာ္မရွင္၏ အဓိကရည္ရြယ္ခ်က္ႏွင္႔ လုပ္ငန္းမ်ားမွာ ေအာက္ပါအတိုင္းျဖစ္သည္။

တိုက္သူၾကီးမ်ားႏွင္႔ သူၾကီးမ်ားခံစားရေသာ စိတ္သေဘာထားကို တိက်စြာစူးစမ္းရွာေဖြရန္ တိုက္သူၾကီမ်ား ေကာက္ခံလ်က္ရွိေသာ အခြန္ေတာ္ပေပ်ာက္ေရးကို လွံု႔ေဆာ္ေၾကြးေၾကာ္ လ်က္ရွိသည္႔ လုပ္ငန္းမ်ားအေပၚတြင္ လူထု၏ဆႏၵကိုစံုစမ္းရန္္အျခားတစ္ဖက္တြင္ ထိုသို႔ျဖဳတ္ခ်ရာ၌ အစိုးရတြင္ တတ္ႏိုင္သမ်ွေငြကုန္ေၾကးက်သက္သာေစရန္
အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရး ေျပာင္းလဲရာ၌ အစိုးရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႔၏ အက်ိဳးကိုမထိခိုက္ေစရန္ နည္းလမ္းမ်ားရွာေဖြ၍ အစိုးရထံသို႔ အစီရင္ခံစာႏွင္႔တကြ ထင္ျမင္ယူဆခ်က္ႏွင္႔ ေထာက္ခံခ်က္တို႕ကိုပါ တင္သြင္း ရန္ေကာ္မရွင္သည္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၁၂-၁၈ ရက္မ်ားတြင္ တီးတိန္ၿမိဳ႕နယ္၊ ဖလမ္းၿမိဳ႕နယ္ႏွင္႔ ဟားခါးၿမိဳ႕နယ္တို႔တြင္ လူထုကိုယ္စားလွယ္၊ တိုက္အုပ္၊ သူႀကီးမ်ားႏွင့္ ေတြ႔ဆုံကာ ၎တို႔၏ ဆႏၵကိုစံုစမ္းစစ္ေဆးခဲ့သည္။ စံုစမ္းေရးေကာ္မတီသည္ ဖလမ္းျမိဳ႔တြင္ က်င္းပမည့္ လြတ္လပ္ေရးေန႔ ေအာင္ပြဲအခမ္းအနား အတြင္းတြင္လည္း လူထုႏွင့္ေတြ႔စံုရန္ စီစဥ္ခဲ့ၾကသည္။

▶ ဖလမ္းၿမိဳ႕ လြတ္လပ္ေရးေန႔ေအာင္ပြဲသဘင္ အခမ္းအနားႏွင့္ လူထုညီလာခံႀကီး
ထုိသုိ႔ စံုစမ္းစစ္ေဆးစစ္ေဆးမွဳမ်ား ျပဳလုပ္ေနစဥ္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၁၉ မွ ၂၂ ရက္အထိ ဖလမ္းၿမိဳ႕တြင္က်င္းပသည့္ လြတ္လပ္ေရးေန႔ ေအာင္ပြဲသဘင္အခမ္းအနားႏွင့္ လူထုညီလာခံႀကီး က်င္းပသည့္ရက္မွာ တိုက္ဆိုင္ခဲ့ပါသည္။ လူထုအမ်ားစုသည္ ဖလမ္းၿမိဳ႕တြင္ က်င္းပျပဳလုပ္သည္႔ လူထုညီလာခံသည္ တိုက္သူႀကီးမ်ားအား ျဖဳတ္ခ်ႏိုင္ေရးအတြက္ လူထုဆႏၵေကာက္ခံရန္ က်င္းပျခင္းျဖစ္သည္ဟု ထင္မွတ္ခဲ့ၾကသည္။ ဧကန္အမွန္ဆုိရပါမူ ဤညီလာခံသည္ လြတ္လပ္ ေရးေအာင္ပြဲသဘင္ အခမ္းအနားက်င္းပရန္အတြက္ ရည္စူးစီစဥ္ခဲ့ၾကရျခင္းသာျဖစ္သည္။ လြတ္လပ္ေရးသည္ ဇန္န၀ါရီ (၄) ရက္ေန႔တြင္ ရရွိခဲ့သည္မွန္ေသာ္လည္း ဖလမ္းၿမိဳ႕သို႔ ျပည္ေထာင္စုသမၼတ စပ္ေရႊသုိက္ႏွင္႔တကြ ႏိုင္ငံေတာ္အႀကီးအကဲမ်ား တက္ေရာက္ရန္ အစီအစဥ္ ရွိေနျခင္းေၾကာင့္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၁၉ မွ ၂၂ ရက္ေန႔တြင္ အခမ္းအနားကုိ စီစဥ္က်င္းပရျခင္း ျဖစ္သည္။ ဤညီလာခံက်င္းပရန္အတြက္ အစိုးရမွဘက္ဂ်က္ ၂၁၀၀၀ ရူပီကို သတ္မွတ္ လ်ာထားေပးခဲ့သည္ ။ အစုိးရမွ ေငြေၾကးပမာဏ အမ်ားအျပားပင္ ကူညီးပံ့ပုိးထားျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုေခတ္ကာလတြင္ စစ္သားတစ္ဦး၏လစာသည္ တစ္လလ်င္ ရူပီ-၁၅၊ အစိုးရ၀န္ထမ္း၏ ပ်မ္းမ်ွတစ္လ၀င္ေငြမွာ ရူပီ ၃၀ျဖစ္ၿပီး ႏြားေနာက္ တစ္ေကာင္၏ တန္ဖုိးသည္ ရူပီ ၂၀ သာရွိသည္။ ယင္းသမိုင္းတြန္ၾကဴးသည္႔ အခမ္းအနားသို႔ ျပည္ေထာင္စု သမၼတစပ္ေရႊသိုက္ ကိုယ္တိုင္တက္ ေရာက္ခ်ီးျမွင့္ခဲ့သည္။
ယင္းအစည္းအေ၀းသို႔ တက္ေရာက္သည္႔ လူဦးေရပမာဏ ၅၀၀၀ ေက်ာ္ရွိသည္မွာလည္း လူထုအမ်ားစုက သံသယရွိၾကသည္။ လူထု ၅၀၀၀ ေက်ာ္တက္ေရာက္သည္မွာ အမွန္ဧကန္ မုခ်ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုအခ်ိန္ ခ်င္းေတာင္အေရးပိုင္မင္း ဦးတြာန္မွဳန္း၏ ႏွစ္စဥ္အစီရင္ခံစာတြင္ ရွင္းလင္းစြာေဖာ္ျပထားသည္မွာ ဧည္႔သည္စုစုေပါင္း ၅၀၀၀ခန္႕ရွိၿပီး ခ်င္းေတာင္ကဲ့သို႔ေသာ ေနရာမ်ိဳးတြင္ ထိုမ်ွေလာက္ေသာ လူဦးေရသည္ နည္းသည္႔ အေရအတြက္ မဟုတ္ဟု ဆိုထားပါသည္။ ၎အစီရင္ခံစာတြင္ စိတ္၀င္စားဖြယ္အေကာင္းဆံုးမွာကား ခ်င္းသမိုင္း တစ္ေလွ်ာက္လုံးတြင္ ပထမဦးဆုံးအႀကိမ္အျဖစ္ ပါ၀င္တက္ေရာက္လာၾကသည္႔ ကန္ပက္လက္ ႏွင့္ ပလက္၀ (ထိုအခ်ိန္က Arakan Hill Tracts) နယ္မွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားအေၾကာင္းကုိ အထူး အေလးေပးေဖာ္ျပထားျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ပလက္၀နယ္မွ ကုိယ္စားလွယ္တစ္ဦးသည္ ေျခလ်င္ခရီးျဖင့္ ဖလမ္းသို႔ အေရာက္ေလ်ွာက္လာခဲ့သည္။ ထိုအတူ ကန္ပက္လက္၊ တီးတိန္၊ ဟားခါးႏွင့္ မတူပီ ကုိယ္စားလွယ္မ်ားသည္လည္း ေျခလွ်င္ခရီးျဖင့္သာ အခမ္းအနားသုိ႔ တက္ေရာက္ ခဲ့ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ ဖလမ္းနယ္မွ တိုက္သူႀကီးမ်ားသည္လည္း မိမိတို႔အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ တိုက္နယ္အသီးသီးမွ ရြာသူ၊ သားမ်ားအား ညီလာခံသို႔ တက္ေရာက္ရန္ ႏွိဳးေဆာ္ခဲ့ၾကသည္။

▶ ဖလမ္းညီလာခံ လူထုအစည္အေ၀းမွ ဆံုးျဖတ္ခ်က္
ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၀၊၂၊၁၉၄၈ ခုႏွစ္တြင္ ဖလမ္းၿမိဳ႕တြင္က်င္းပသည့္ အစည္းအေ၀းတြင္ အေၾကာင္း အရာမ်ားစြာကုိ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္။ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၀ ရက္ေန႔အစီအစဥ္တြင္ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရးႏွင့္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရးက႑ မ်ားကုိေဆြးေႏြးၾကသည္။ အစကနဦး ေဆြးေႏြးရာ တြင္ မ်ိဳးႏြယ္စုအႀကီးအကဲထဲမွ ကိုယ္စားလွယ္တစ္ဦး၊ လူထုမွကိုယ္စားလွယ္တစ္ဦးႏွင့္ တစ္နယ္ လွ်င္ နယ္၀န္ေထာက္တစ္ဦးစီသာ ေျပာဆိုေႏြးေဆြးရန္ သတ္မွတ္ထားေသာ္လည္း၊ ေနာက္ပုိင္း တြင္ လူထုမ်ားစြာပါ၀င္ ေဆြးေႏြးၾကေတာ႔သည္။ ထို႔ေနာက္ လူအမ်ားေစာင့္ဆိုင္းေနၾကေသာ အုပ္ခ်ုပ္ေရးစနစ္အား ဒီမုိကေရစီအုပ္ခ်ဴပ္ေရးစနစ္ျဖင့္ အစားထိုးရန္ တီးတိန္ နယ္မွ ဦးေထာင္းဇာခုိင္ (Pu Thawng Za Khai)က အဆိုတင္သြင္းရာ ဖလမ္းၿမိဳ႕မွ ဦးဆြမ္းမန္ (Pu Sum Mang)ႏွင္႔ ကန္ပက္လက္မွ ဦးထန္းေမာင္း (Pu Thang Mawng) တို႔ကေထာက္ခံၾကသည္။ အဆိုကို အခ်ိန္အေတာ္တန္ၾကာေအာင္ တက္တက္ၾကြၾကြ ေဆြးေႏြးၾကရာ ကန႔္ကြက္သူမ်ား ရွိေနသျဖင္႔ ဒီမုိကေရစီနည္းက် မဲခြဲဆုံးျဖတ္ရန္ အခမ္းအနား၏ သဘာပတိကဆုိသျဖင့္ မဲခြဲဆံုး ျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။ အဆိုကို ေထာက္ခံမဲ ၅၀၀၀ ႏွင္႔ ကန္႔ကြက္မဲ ၁၇ မဲျဖင္႔အတည္ျပဳခဲ့ၾကသည္။

ဖလမ္းၿမိဳ႕ လြတ္လပ္ေရးေအာင္ပြဲညီလာခံႏွင့္စပ္လ်ဥ္း၍ ထိုအခ်ိန္က ခ်င္း၀ိေသသတိုင္း အေရး ပိုင္မင္း (Deputy Commissioner) Pu R. Tuang Hmung ၏ အစီရင္ခံစာ (Annual Report for 1948) တြင္…..“ၿမိဳ႕နယ္တစ္ခုခ်င္းထံမွ ေငြသား ၂၀၀၀ စီ ပါ၀င္ၾကသည္။ ဖလမ္းၿမိဳ႕ရွိ ျပည္သူ႔ရင္ျပင္(ယခု ဟရန္ထီးယိုး အားကစားကြင္း)တြင္ ရိုးရာအကမ်ားႏွင့္ ရိုးရာေခါင္ရည္မ်ား ေသာက္သံုးၾကသည္။ ခ်င္းသမိုင္းတြင္ ပထမဆံုးအႀကိမ္အျဖစ္ ျပည္မမွ အၿငိမ္႔အကအဖြဲ႔ ကလည္း ခ်င္းျပည္သူမ်ားအား ေဖ်ာ္ေျဖၾကသည္။ ေနာက္တစ္ေန႔ (ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၀)တြင္ အစိုးရမွဦး ေဆာင္ကာ လြတ္လပ္ေရး ေအာင္ပြဲအတြက္ လူထုအစည္းအေ၀းႀကီးျပဳလုပ္ၾကသည္။ ခ်င္း၀ိေသသတိုင္းတစ္ခုလံုးမွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားလည္း တက္ေရာက္ၾကသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္ သမၼတ စပ္ေရႊသိုက္၊ ခ်င္းေရးရာ၀န္ႀကီး ဦး၀မၼသူးေမာင္း၊ ၀န္ႀကီးဦးညိုထြန္းႏွင့္ တိုင္းမင္းႀကီး စည္သူဦး သိမ္းေမာင္တို႔လည္း တက္ေရာက္ၾကသည္။ ခ်င္းသမိုင္းတြင္ ပထမဦးဆံုးႀကိမ္အျဖစ္ ကန္ပက္လက္ႏွင္႔ ပလက္၀(ထိုအခ်ိန္က ရခိုင္ေတာင္တန္း)နယ္တို႔မွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားလည္း ပါ၀င္လာၾကသည္။ တက္ေရာက္လာၾကေသာဧည့္သည္မ်ားမွာ ၅၀၀၀ ဦးခန္႔ရွိၿပီး ခ်င္းေတာင္ကဲ့ သို႔ေသာ ေနရာမ်ိဳးတြင္ ယင္းကဲ့သို႔ လူဦးေရမ်ားျပားစြာ ဧည့္သည္ေတာ္မ်ားလက္ခံႏိုင္ျခင္းကို အ့ံအားသင့္ေလာက္သည္။ ညီလာခံအတြက္ အစိုးရမွ ဘက္ဂ်က္ရူပီးေငြ၂၁၀၀၀ လ်ာထားေသာ္ လည္း စုစုေပါင္းကုန္က်စရိတ္ မွာ ရူပီးေငြ ၄၀၀၀၀ ျဖစ္သည္။ ဤပြဲေတာ္သည္ ေအာင္ျမင္ေသာ ပြဲေတာ္ဟု ထင္မွတ္ရပါသည္။ ပြဲေတာ္အၿပီး တစ္ႏွစ္ေက်ာ္အထိ ဂ်စ္ကားသမားမ်ား၊ အစားအ ေသာက္ႏွင့္ အျခား၀န္ေဆာင္မွဳေပးခဲ့သည့္ သူမ်ားမွာမူ ယခုအခ်ိန္အထိ ပိုက္ဆံမရရွိခဲ့ၾက ေသးေၾကာင္း”… ၎အစီရင္ခံစာတြင္ မွတ္တမ္းတင္ထားသည္ကို ေတြ႔ရွိနိုင္သည္။

▶ စံုစမ္းေရးေကာ္မရွင္အစီရင္ခံစာ တင္ျပျခင္းႏွင့္ ခ်င္းေရးရာေကင္စီ၏ ေအာင္ျမင္မွဳမ်ား
စံုးစမ္းေရး ေကာ္မရွင္သည္ ဖလမ္းလူထုအစည္းအေ၀းႀကီးအၿပီး ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၂ မွ ၂၆ရက္ေန႔အ ထိစည္းရံုးေရးလုပ္ငန္းမ်ား ထပ္မံေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကၿပီး လူထုအမ်ားစုက တိုက္သူႀကီးမ်ားအုပ္ခ်ဳပ္ သည္႔စနစ္ကို ဒီမုိကေရစီအုပ္ခ်ဴပ္ေရးစနစ္ျဖင့္ အစားထိုးရန္ဆႏၵထုတ္ေဖာ္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အနည္ထုိင္လာသည္႔ နယ္ခ်ဲ႕အေမြေဟာင္း အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္အား ခ်က္ခ်င္း ေျပာင္းလဲရန္မွာမူ မလြယ္ကူလွေပ။ ေကာ္မတီသည္ အစိုးရ၀န္ထမ္းမ်ား၏ အယူအဆမ်ား ကိုလည္း ေမးျမန္းၾကရေတာ့သည္။ ခ်င္း၀ိေသသတုိင္းမွ နယ္၀န္ေထာက္မ်ား၏ တရား၀င္အစည္း အေ၀းကို ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၆ ရက္ေန႔တြင္က်င္းပၾကသည္။ ေကာ္မရွင္သည္ ၎၏အစီရင္ခံစာကို ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ စက္တင္ ဘာလ ၃၀ ရက္ေန႔တြင္ ျမန္မာနိုင္ငံေတာ္ ၀န္ႀကီးမ်ားအဖြဲသို႔ တိုက္သူႀကီးမ်ားအား မနစ္နာေစရန္ ပင္စင္၊ ေထာက္ပ့ံေၾကးအခ်ိဳ႕ကုိ ေ၀ပုံက်ခြဲေ၀ေပးရန္ ေထာက္ခံတင္ျပခဲ့သည္။ ေရွးပေ၀သဏီေခတ္ကတည္းက အသံုးျပဳလာခဲ့သည္႔ ပေဒသရာဇ္အုပ္ ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို ဒီမုိကေရစီနည္းက် အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖင့္ အစားထုိးေျပာင္းလဲရန္ တင္သြင္း ခဲ့ၾကသည္။ ထိုအစီရင္ခံစာသည္ ခ်င္းေတာင္တစ္ခြင္လုံးတြင္ စံုးစမ္းမႈျပဳလုပ္သည္႔ အေျဖမ်ား ျဖစ္သည္ႏွင့္အညီ လူထုဆႏၵကိုလည္းေပၚလြင္ေစသည္။ ႏိုင္ငံေတာ္အစိုးရဖက္မွလည္း အဆိုတင္သြင္းမွဳမ်ားကို ေထာက္ခံၿပီး၊ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီက ၁၉၄၈ခုႏွစ္ ခ်င္း၀ိေသသတုိင္း အက္ဥပေဒကုိ ၁၂-၁၀-၁၉၄၈ခုႏွစ္တြင္ က်င္းပသည့္ တုိင္းျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္(ပါလီမန္) ညီလာခံ က အက္ဥပေဒအျဖစ္ အတည္ျပဳဆုံး ျဖတ္ခဲ့ပါသည္။ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားကိုယ္တိုင္ေရးဆြဲ အတည္ျပဳ ထားေသာ အက္ဥပေဒျဖင့္ ၿဗိတိသ်ွတို႔ေရးဆြဲေသာ ၁၈၉၆ခုႏွစ္ ခ်င္းေတာင္တန္းမ်ားစည္းမ်ဥ္း အက္ဥပေဒကုိ အစားထိုး ဖ်က္သိမ္းခဲ့သည္။

▶ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ အတြက္ ရက္ေရြးခ်ယ္ျခင္း၊ ေဆြးေႏြးတိုင္ပင္ျခင္း ႏွင္႔ အတည္ျပဳျခင္း
ဦး၀မၼသူးေမာင္းေခါင္းေဆာင္ေသာ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီသည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးေျပာင္းလဲျခင္း၊ ခ်င္းေတာင္ဖြ႔ံၿဖိဳးေရးလုပ္ငန္မ်ားႏွင့္ ဒီမိုကေရစီက်င့္စဥ္မ်ားကုိ ပညာေပးေဟာေျပာျခင္း စသည္႔ လုပ္ငန္းမ်ားျဖင့္ ၁၉၄၈-၄၉ အတြင္း ႀကိဳးစားလုံးပမ္းၾကရသည္။ ခ်င္းလူမ်ိဳးတို႔သည္ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ မတူကြဲျပားမႈရွိေနေသာ္လည္း အေရးပါအရာေရာက္သည္႔ လူမ်ိဳးစုျဖစ္သည္ႏွင့္ အညီ စည္းလံုးညီညြတ္ေရးသည္ မရွိမျဖစ္အေရးတၾကီးလိုအပ္ေၾကာင္းကို နားလည္းအသိအမွတ္ ျပဳလာၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ခ်င္းေရးရာေကာင္စီသည္ ျပန္႔က်ဲေနထုိင္ကာ ကူးလူးဆက္ဆံမႈ ကင္းကြာေနေသာ မိမိတို႔၏လူမ်ိဳးမ်ားကို ႏိုင္ငံေရးအင္အားစုတစ္ရပ္အျဖစ္ ျပန္လည္စည္းရံုးႏုိင္ရန္ ‘ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔’ ကုိထားရွိရန္လိုအပ္ေၾကာင္းကို သိျမင္လာၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၅၀ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလ (၉) ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပေသာ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီ၏ သတၱမအၾကိမ္ေျမာက္ ညီလာခံအစည္းအေ၀း ပထမေန႔တြင္ ခ်င္းေရးရာ၀န္ၾကီး ဦး၀မၼသူးေမာင္းမွ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ ရွိသင့္ေၾကာင္းအဆိုကုိတင္သြင္းခဲ့သည္။ ထိုအဆုိအရ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ သတ္မွတ္ရန္အတြက္ ေန႔ရက္တစ္ရက္ကုိ ေရြးခ်ယ္ရန္ႏွင့္ အတည္ျပဳရန္ ျဖစ္သည္။ ၁၉၅၀ ေအာက္တိုဘာလ ၉ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပေသာ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီအစည္း အေ၀းမွတ္တမ္း အဆိုအမွတ္ (၂) တြင္

အဆိုအမွတ္(၂)။ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ ေရြးခ်ယ္သတ္မွတ္ရန္ကိစၥကိုေဆြးေႏြး၍ အတည္ျပဳရန္။

ဦး၀မၼသူးေမာင္း(ခ်င္းေရးရာ၀န္ႀကီး၊ ကန္ပက္လက္နယ္အမတ္)။ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္သတ္ မွတ္ရန္ ဟူေသာ အဆိုကိုတင္သြင္းရျခင္းမွာ အမ်ိဳးသားေန႔ဆိုတဲ့ အထိမ္းအမွတ္ကိုကမၻာနဲ႔ အ၀ွမ္း သတ္မွတ္ၾကတဲ့ ထံုးတမ္းစဥ္လာရွိတဲ့အျပင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေတြမွာလည္း ‘ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔” ရွိသင့္တယ္လို႔ ယူဆတဲ့အတြက္ ဒီအဆိုကိုတင္သြင္းရျခင္းျဖစ္ပါတယ္။
ဦးဆံနိမ္း (မတူပီနယ္အမတ္)။ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ ဟုသတ္မွတ္ရန္အတြက္ ဤအဆိုကို ေထာက္ခံပါတယ္။
ဦး၀မၼသူးေမာင္း။ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သတ္မွတ္ဖို႔ ကိစၥနဲ႔စပ္လ်ဥ္းၿပီး အနည္းငယ္ေျပာလိုပါ တယ္။ ဒီကိစၥနဲ႔ပက္သက္လို႔ ခ်င္း၀ိေသသတိုင္းမင္းႀကီး အျခားပုဂိၢဳလ္ေတြနဲ႔ ေန႔သံုးေန႔ကိုမူ တည္ၿပီး ေဆြးေႏြးခဲ့ဖူးပါတယ္။ အၿပီးသတ္ဆံုးျဖတ္ အတည္မျပဳရေသးပါဘူး၊ အဲဒီေန႔သံုးေန႔ကေတာ့
ပထမ – ေမၿမိဳ႕ကို စံုစမ္းေရး (အင္ကြာရီ) ေကာ္မတီ ေစလႊတ္တဲ့ေန႔။
ဒုတိယ- ခ်ိ(ဖ္) (Chief) ေခၚတိုက္သူႀကီးတို႔ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳလက္ေအာက္ကေန ဒီမိုကေရစီ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္သစ္ကို ေျပာင္းလဲခဲ့တဲ့ ဖလမ္းၿမိဳ႕မွ လူထုညီလာခံက်င္းပတဲ့ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီ (၂၀) ရက္ေန႔။

တတိယ- ခ်င္း၀ိေသသတိုင္းအက္ဥပေဒျပဌာန္းအတည္ျပဳတဲ့ေန႔။
အဲဒီသံုးရက္အနက္ မည္သည္႔ေန႔ကို ျပ႒ာန္းသင့္တယ္ဆိုတာ ေဆြးေႏြးၿပီး (ဤအစည္း အေ၀းတြင္) အတည္ျပဳဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။
ကပၸတိန္မန္သုန္းႏုန္း(တီးတိန္နယ္အမတ္)။ သဘာပတိႀကီးခင္ဗ်ား… ဒီအဆိုနဲ႔ ပက္သက္ၿပီး ကြ်န္ေတာ္နဲနဲေ၀ဖန္ခ်င္ပါတယ္။ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္ မတ္လ ပင္လံုကြန္ဖရင္႔၊ ၁၉၄၇ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ကုန္ခါနီး ေဖေဖာ္၀ါရီလမွာ ဒုတိယပင္လံုကြန္ဖရင္႔၊ ၁၉၄၇ခုနွစ္ မတ္လနဲ႔ဧၿပီလမွာ ေတာင္တန္း ေဒသ အင္ကြာရီေကာ္မရွင္ေမၿမိဳ႕အစရွိတဲ့ အဆိုရွင္အမတ္မင္း တင္သြင္းတဲ့အတိုင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၄၆ ခုႏွစ္ မတ္လမွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ပင္လံုကြန္ဖရင့္မွာ ျပည္ေထာင္စုနဲ႔ ေတာင္တန္းေဒသရဲ႕ အေျခအေန၊ ဒုတိယျပည္မနဲ႔ အဆက္အသြယ္ျပဳလုပ္ဖို႔အတြက္ ျပည္မမွာရွိတဲ့ ေခါင္းေဆာင္မ်ားနဲ႔ ေတာင္တန္းေဒသမွာရွိတဲ့ နယ္အသီးသီးမွ ကိုယ္စားလွယ္ေတြက ျပည္ေထာင္စုထဲမွာ ေပါင္းဖို႔သ ေဘာတူၿပီးေနာက္ ၁၉၄၇ ခုႏွစ္ ဇြန္လ ၁၀ ရက္ေန႔မွာ ျပည္မမွာရွိတဲ့ လူထုကိုယ္စားလွယ္ အားလံုးစုေပါင္းၿပီး တိုင္းျပဳျပည္ျပဳလႊတ္ေတာ္ကို ဖြဲ႔စည္းခဲ့ပါတယ္။ ေျခာက္လတိုင္တိုင္ လူထု ကိုယ္စားလွယ္ ၂၅၀ ဦးကဆံုးျဖတ္တဲ့မူကို ဘိလပ္အစိုးရက လက္ခံအတည္ျပဳၿပီး ၁၉၄၈ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၄ ရက္ေန႔မွာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္တဲ့ လြတ္လပ္ေရးကိုေပးခဲ့ပါတယ္။ လြတ္လပ္ တဲ့ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ႀကီးျဖစ္လာတာနဲ႔အမ်ွ တစ္ၿပိဳင္နက္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၀ ရက္ နံနက္ ၁၁ နာရီအခ်ိန္မွာ ခ်င္းလူထုညီလာခံကို ဖလမ္းၿမိဳ႕မွာ က်င္းပခဲ့တဲ့အတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ ေရးမူေဟာင္းကေန ဒီမိုကေရစီမူသစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ေျပာင္းလဲခဲ့တဲ့အတြက္ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔ နံနက္ ၁၁ နာရီအခ်ိန္ကို ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ ျပ႒ာန္းသတ္မွတ္ ရန္ အေကာင္းဆံုး၊ အသင့္ေတာ္ဆံုးျဖစ္တယ္လို႔ ယူဆၿပီး ယင္းေန႔ကိုပင္ အတည္ျပဳရန္ ေလးေလး နက္နက္ ေထာက္ခံပါတယ္။

?ဦးဆံနိမ္း (မတူပီနယ္အမတ္)။ ကပၸတိန္မန္သုန္းႏုန္းေျပာတဲ့စကားထဲမွာ ကြ်န္ေတာ္ေျပာလိုတာက ကြ်န္ေတာ္တို႔ ေတာင္ပိုင္းခ်င္းေတာင္မွာ ေဖေဖာ္၀ါရီလဆိုရင္ စပါးရိတ္သိမ္းခ်ိန္ျဖစ္ေနလို႔ လူထုအမ်ားစု အားလပ္ရက္မရႏိုင္တဲ့အတြက္ ဒီဇင္ဘာလေလာက္မွာ သတ္မွတ္ေပးဖို႔ေျပာလိုပါ တယ္။

?ဦးလ်န္ထုမ္း (ခ်င္းေရးရာေကာင္စီ သဘာပတိ)။ ဦးဆံနိမ္းက ကပၸတိန္မန္သုန္းႏုန္းအဆိုကို ေထာက္ခံပါသလား (သို႔မဟုတ္) ကန္႔ကြက္ပါသလား။

?ဦးဆံနိမ္း။ ဒီဇင္ဘာလ(သို႔မဟုတ္) ဇန္န၀ါရီလ ၂၅ ရက္ေန႔ကို သတ္မွတ္ေပးဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။

?ကပၸတိန္မန္တုန္းႏုန္း။ ကြ်န္ေတာ္ေျပာေနတာက ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္တိုင္းမွာ လူထုအစည္း အေ၀းက်င္းပျပဳလုပ္ဖို႔အတြက္ ေျပာဆိုေထာက္ခံေနျခင္းမဟုတ္ပါဘူး။ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ ေန႔ကို ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔လို႔သာ အထိမ္းအမွတ္သေဘာနဲ႔ရွိေစဖို႔အတြက္ ေထာက္ခံေနျခင္းျဖစ္ပါ တယ္။
?ဦးဆံနိမ္း။ ကြ်န္ေတာ္အဆိုကို မကန္႔ကြက္ပါ။
?ကပၸတိန္မန္တုန္းႏုန္း။ မူလအဆိုမွာ(ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔)၊ ေနာက္မွ (၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔) အျဖစ္ ထပ္မံျဖည္႔စြက္ဖို ့ အဆိုတင္သြင္းပါတယ္။

?ဦးလ်န္ထုမ္း (သဘာပတိ)။ ျပင္ဆင္ခ်က္အဆိုကို ေကာင္စီက ဘေဘာတူပါသလား။

အမတ္အားလံုးသေဘာတူသျဖင့္ ေအာက္ပါအတိုင္းအဆိုကိုျပင္ဆင္၍ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ ေရြးခ်ယ္အတည္ျပဳလိုက္သည္။
“ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ကို ၁၉၄၈ ခုနွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔အျဖစ္ ေရြးခ်ယ္သတ္မွတ္လွ်င္ ယင္းကိစၥကို ေဆြးေႏြး၍အတည္ျပဳရန္”
“၁၉၄၈ ခုနွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔ နံနက္ ၁၁ နာရီအခ်ိန္” ကို “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔” ဟူ၍ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီမွ ေရြးခ်ယ္သတ္မွတ္အတည္ျပဳပါသည္။

ဤခ်င္းေရးရာေကာင္စီ အစည္းအေ၀းမွတ္တမ္းသည္ အရွင္းလင္းဆံုးႏွင့္ အခိုင္လံုဆံုးေသာ သက္ေသအေထာက္အထားျဖစ္သည္။ ဦး၀မၼသူးေမာင္း၏အေၾကာင္းျပခ်က္သည္ ရွင္းလင္းျပတ္ သားသည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ရွိသင့္သနည္း။ ကမၻာအႏွ႔ံတြင္ အမ်ိဳးသားေန႔မ်ား ရွိၾကသည္႔ အစဥ္အလာရွိေသာေၾကာင့္ သူ႔အေနျဖင့္ ခ်င္းလူမ်ိဳးတို႔သည္လည္း အမ်ိဳးသားေန႔ရွိ သင့္သည္ဟု ယူဆျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ထိုအဆိုကို မတူပီမွဦးဆန္းနိန္းက ေထာက္ခံသည္။ ဦး၀မၼသူးေမာင္းမွ ဆက္လက္တင္ျပရာတြင္ သူသည္ခ်င္း၀ိေသသတိုင္း၊ တိုင္းမင္းႀကီးႏွင့္ ယင္းကိစၥ ကိုေဆြးေႏြးခဲ့ရာ ရက္သံုးရက္ကိုအာရံုစိုက္ထားေသာ္လည္း မည္သည္႔ရက္ဟု မဆံုးျဖတ္ရေသး ေၾကာင္း၊ ခ်င္းကိုယ္စားလွယ္မ်ားအား စံုးစမ္းေရးေကာ္မရွင္ရွိရာ ေမၿမိဳ႕သို႔ပို႔ေသာေန႔၊ ဖလမ္းလူထု ညီလာခံ ေဖေဖာ္၀ါရီ (၂၀) သို႔မဟုတ္ ခ်င္းေတာင္အက္ဥပေဒျပ႒ာန္းေသာေန႔၊ ထိုသံုးရက္ထဲမွ တစ္ရက္ကုိေရြးခ်ယ္ၿပီး “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔” အျဖစ္ေၾကျငာရန္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ ဗိုလ္ႀကီးမန္တုန္းႏုန္းက (Captain. Mang Tung Nung) ပင္လံုညီလာခံမွအစျပဳကာ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးသည္ထိ ဖလမ္းၿမိဳ႕တြင္ တိုက္သူႀကီးမ်ားအုပ္ခ်ဳပ္သည္႔စနစ္အား လူထုမွေရြး ခ်ယ္ေသာ ဒီမိုကေရစီအုပ္ခ်ဳပ္ ေရးစနစ္ျဖင္႔ အစားထုိးေျပာင္းလဲရန္ဆံုးျဖတ္ခဲ့သည္႔ သမိုင္းအ ေၾကာင္းအရာမ်ားကို ရွင္းျပခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ “၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၀ ရက္ေန႔၊ နံနက္ ၁၁ နာရီ” ကို ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ အျဖစ္သတ္မွတ္ရန္ ေဆြးေႏြးတင္ျပခဲ့သည္။ ၎အဆိုကို ဦးဆန္နိန္း (U Sang Nim)မွ ေထာက္ခံခဲ့သည္။ သဘာပတိ ဦးလ်န္ထုမ္ (U Lian Thum)က ထိုအဆိုကို ေၾကျငာျပီး လက္ခံျခင္းရွိ၊ မရွိကိုေမးျမန္းရာ၊ ဦးဆန္နိန္းမွ ဆက္လက္ေဆြးေႏြးရာတြင္ ေဖေဖာ္၀ါရီလသည္ ေတာင္ပိုင္းခ်င္းရြာမ်ားတြင္ စပါးရိတ္သိမ္းခ်ိန္ျဖစ္ေလ့ရွိၿပီး လူထုအားလပ္မည္ မဟုတ္ေၾကာင္းရွင္း ျပသည္။ အမ်ိဳးသားေန႔ကို အျခားေန႔ရက္ သို႔ေျပာင္းရန္ အၾကံျပဳခဲ့သည္။ အစည္းအေ၀း သဘာပတိ ဦးလ်န္ထုမ္၏ ေပးျမန္းခ်က္အေပၚ ဦးဆန္နိန္းက အမ်ိဳးသားေန႔မွာ ဒီဇင္ဘာလ သို႔မဟုတ္ ဇန္န၀ါရီ ၂၅ ရက္ေန႔တြင္ ျဖစ္သင့္ေၾကာင္း ျပန္ေျဖခဲ့သည္။ ဗိုလ္ႀကီးမန္တုန္းႏုန္းက သူ႔အေနျဖင့္ ထိုရက္ကို လူထုအစည္းအေ၀းအတြက္ ေထာက္ခံရျခင္းမဟုတ္ေၾကာင္းႏွင့္ အမ်ိဳးသားေန႔ အထိမ္းအမွတ္အတြက္ျဖစ္သည္ဟု ေဆြးေႏြးရွင္းျပသည္။ ဦးဆန္နိန္းက အဆိုကိုဆန္႔က်င္ကန္႔ကြက္ျခင္း မဟုတ္ေၾကာင္း ျပန္လည္ေျပာဆိုခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ဗိုလ္ႀကီးမန္တံုးႏုန္းက ပထမအဆို “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔” တြင္ ၁၉၄၈ ခု၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ နံနက္ ၁၁ နာရီကို “ခ်င္းအမ်ိဳးသား ေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ေရးအတြက္ ေဆြးေႏြးရန္ႏွင့္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ရန္” ဟုသဘာပတိမွ ေၾကျငာသည္။ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီ သဘာပတိ ဦးလ်န္ထုမ္မွ အဆိုကို ေၾကျငာၿပီး လက္ခံျခင္းရွိ၊ မရွိေမးျမန္းခဲ့သည္။ တက္ေရာက္သူ ေကာင္စီ၀င္အားလံုး ဦး၀မၼသူးေမာင္း၊ ဦးလ်န္ထုမ္၊ ဗိုလ္ႀကီးမန္းသံုးႏုန္းႏွင့္ ဦးဆန္နိန္းတို႔ကလက္ခံခဲ့သည္။ ထိုအစည္းအေ၀းတြင္ တက္ေရာက္ခဲ့သည့္ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီအတြင္း၀န္ Pu R. Tuang Hmung မွလည္း လက္ခံခဲ့သည္။ သို႔ျဖစ္၍ “၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၀ ရက္ေန႔၊ နံနက္ ၁၁ နာရီ” အား ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ သည္႔ဆံုးျဖစ္ခ်က္ကို သဘာပတိမွ အတည္ျပဳခဲ့သည္။

ခ်င္းေရးရာေကာင္စီအစည္းအေ၀းမွတ္တမ္းသည္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သမိုင္းေျပာၾကားရာတြင္ အခိုင္လံုဆံုးသက္ေသအေထာက္အထားျဖစ္သည္။ ကမၻာအႏွ႔ံတြင္ အမ်ိဳးသားေန႔မ်ားရွိၾကသည္႔ အစဥ္အလာရွိၾကသည္။ ၎တို႔အမ်ိဳးသားေန႔မ်ားတြင္ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးျဖစ္ၾကသည္၊ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး အျဖစ္တည္ရွိၾကသည္ကို အထိမ္းအမွတ္ပြဲမ်ားျဖင္႔ ဆင္ႏဲႊေလ့ရွိၾကသည္။ ထိုေန႔ထူးေန႔ျမတ္ အတြက္ ေရြးခ်ယ္ၾကေသာေန႔ႏွင္႔ အေၾကာင္းအရင္းမွာမူ မတူၾကေပ။ ဥပမာ- ေနာ္ေ၀၊ ဒိန္းမတ္၊ အိႏိၵယ၊ ေမာလ္တာ၊ ပိုလန္ႏွင့္ စလိုဗားကီးယားစသည္႔ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ယင္းတို႔ႏုိင္ငံႏွင္႔ လူမ်ိဳး အတြက္ ဖြဲ႔စည္းပံုအေျခခံဥပေဒ စတင္ျပဌာန္း/ သံုးစြဲသည္႔ေန႔ကို ၎တို႔၏ အမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ၾကသည္။ အခ်ိဳ႔ႏိုင္ငံမ်ားသည္ ကိုလိုနီလက္ေအာက္ခံဘ၀မွ လြတ္လပ္ေရး ရရွိေသာ ေန႔ကို အမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္သတ္မွတ္ၾကသည္။ အခ်ိဳ႔နိုင္ငံသည္လည္း ယင္းတို႔ႏိုင္ငံဘုရင္ေမြးေန႕ အား အမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္သတ္မွတ္ၾကသည္။ ယင္းကဲ့သို႔ကမၻာအႏွ႔ံတြင္ အမ်ိဳးသားေန႔မ်ား ရွိၾကသကဲ့သို႔ ကြ်န္ေတာ္တို႔ခ်င္းလူမ်ိဳးတို႔သည္လည္း ျပည္ေထာင္စုသမၼတျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ အတြင္းရွိ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးအျဖစ္ ထာ၀စဥ္ရပ္တည္ႏိုင္ေရးအတြက္ အမ်ိဳးသားေန႔လိုအပ္ေၾကာင္း ခ်င္းေရးရာေကာင္စီမွ နားလည္လာခဲ့သည္။ ထိုေန႔အတြက္ ခ်င္းသမိုင္းတြင္ အေရးၾကီး ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ျဖစ္ေသာ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔အား ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကသည္။ ခ်င္းေရးရာ ေကာင္စီသည္ ေျပာင္းလဲေနေသာကမၻာၾကီးနွင္႔အတူ ရင္ေဘာင္ တန္းေလ်ွာက္လွမ္းႏိုင္ေရးအတြက္ အေျမာ္အျမင္ၾကီးစြာျဖင့္ ခ်င္းလူမ်ိဳးအတြက္ ေဆာင္ရြက္ၾက ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

ဤခ်င္းေရးရာေကာင္စီအစည္းအေ၀းမွတ္တမ္းသည္ အရွင္းလင္းဆံုးႏွင္႔ အခိုင္လံုဆံုးသက္ေသ အေထာက္ အထားျဖစ္သည္။ ဦး၀မၼသူးေမာင္၏အေၾကာင္းျပခ်က္သည္ ရွင္းလင္းသည္။ အဘယ္ေၾကာင္႔ ခ်င္းအမ်ိဳး သားေန႔ရွိသင္႔သနည္း။ ကမၻာအႏွ႔ံတြင္ အမ်ိဳးသားေန႔မ်ားရွိၾကသည္႔ အစဥ္အလာရွိေသာေၾကာင္႔ သူ႔အေန ျဖင္႔ ခ်င္းလူမ်ိဳးတို႔သည္လည္း အမ်ိဳးသားေန႔ရွိသင္႔သည္ဟု ယူဆျခင္းေၾကာင္႔ျဖစ္သည္။ ထိုေန႔အတြက္ ခ်င္း သမိုင္းတြင္ အေရးၾကီးသည္႔ ေန႔သံုးရက္ထဲမွ ေန႔ရက္တစ္ရက္ျဖစ္ေသာ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္၊ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔အား ေရြးခ်ယ္ၾကျခင္းျဖစ္သည္။ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးတြင္အမ်ိဳးသားေန႕ ရွိအံ့ရွိထိုက္သည့္ အားေလ်ာ္စြာ ခ်င္းလူမ်ိဳးတို႔အတြက္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႕ကို႐ုပ္လံုးေပၚေအာင္ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီမွ အေကာင္အထည္ေဖာ္ေပးခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အတြက္ ခ်င္းသမိုင္းတြင္ အေရးၾကီးေသာေန႔ရက္မ်ားထဲမွ ၁၉၄၈ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၀ ရက္ နံနက္ ၁၁ နာရီအခ်ိန္တြင္ ထိုအခ်ိန္တုန္းက ခ်င္း၀ိေသသတိုင္းျမိဳ့ေတာ္ ဖလမ္းျမိဳ႔တြင္ က်င္းပသည့္ လူထုညီလာခံတြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမူေဟာင္းကေန ဒီမိုကေရစီမူသစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးကိုေျပာင္းလဲရန္ ဆံုးျဖတ္သည့္ ေနရက္ကို ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ ျပဌာန္းသတ္မွတ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဤခ်င္းေရးရာေကာင္စီ အစည္းအေ၀းမွတ္တမ္းၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သည္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမူေဟာင္းျဖစ္သည့္ ပေဒသရာဇ္စနစ္အေပၚ ေအာင္ပြဲခံရန္ ျပဌာန္းသည့္ေန႔ရက္ မဟုတ္ေပ။ တိုက္သူၾကီး၊ ရြာသူၾကီးမ်ား ရွဳတ္ခ်သည့္ အထိမ္းအမွတ္မဟုတ္ေၾကာင္း ရွင္းလင္းစြာေတြ႔ျမင္ႏိုင္ပါသည္။

▶ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ပထမဦးဆံုးအႀကိမ္ က်င္းပျခင္း
ပထမဆံုးအႀကိမ္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ကို ၁၉၅၁ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ မင္းတပ္ၿမိဳ႕၌ စည္ကားသိုက္ၿမိဳက္စြာ က်င္းပခဲ့ၾကၿပီး ႏိုင္ငံေတာ္၀န္ႀကီးခ်ဴပ္ဦးႏု ကိုယ္တိုင္ပါ၀င္ဦးေဆာင္ေသာ ဂုဏ္သေရရွိပုဂၢိဳလ္ မ်ားႏွင့္အဖြဲ႔မ်ား တက္ေရာက္ခ်ီးျမွင့္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုအဖြဲ႔တြင္ ကရင္အမ်ိဳးသား ၀န္ႀကီးဦးမန္းဘခို္င္၊ ျပည္ထဲေရးႏွင့္သာသနာေရးဆိုင္ရာ ပါလီမာန္အတြင္း၀င္ သခင္သာခင္၊ သစ္ေတာမင္းႀကီးခ်ဴပ္ စည္သူဦးမွန္၊ ရွမ္းျပည္နယ္ပါလီမာန္အတြင္း၀န္ ဦးၾကာဘူႏွင့္ အုပ္ခ်ဴပ္ေရး အရာရွိခ်ဳပ္ ဦးေအာင္ေဘာ္ တို႔ပါ၀င္ၾကသည္။ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ သမၼတႀကီးမွ သ၀ဏ္လႊာေပးပို႔ၿပီး၊ ရွမ္းျပည္နယ္၊ ကယားျပည္နယ္ႏွင့္ ကခ်င္ျပည္နယ္ ၀န္ႀကီးမ်ားမွလည္း သ၀ဏ္လႊာအသီးသီးေပးပို႔ၾကသည္။ ပထမဆံုးအႀကိမ္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ က်င္းပျခင္းကို အခြင့္ေကာင္းယူ၍ ဦး၀မၼသူးေမာင္းေခါင္းေဆာင္ျပီး ေနာက္တစ္ေန႔တြင္ လူထုအစည္း အေ၀းႀကီး က်င္းပခဲ့သည္။ ၎အစည္းအေ၀းတြင္ အမ်ိဳးသမီးမ်ား လူမွဳအဆင့္ ျမွင့္တင္ေရး၊ ပါးရဲထိုးျခင္းကို ဥပေဒျဖင့္တားျမစ္ေရး၊ ေဆးရံုႏွင့္ေဆးေပးခန္းမ်ား အျမန္ဖြင့္လွစ္ေရး၊ ခ်င္းျပည္ေတာင္ပိုင္းအတြက္ သီးျခားတပ္ရင္းဖြဲ႔စည္းေရး၊ မတူပီၿမိဳ႕နယ္တြင္ ဆက္သြယ္ေရးႏွင့္ သယ္ယူပို႔ေဆာင္ေရး တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေစရန္ အေရးယူေဆာင္ရြက္ေရး၊ အလြန္မွတ္သားဖြယ္ ေကာင္းေသာအဆိုျဖစ္သည့္ စူမရာ(Somra)ေဒသႏွင့္ ခ်င္း၀ိေသသတိုင္းကို ပူးေပါင္းေရး၊ ခ်င္းေရးရာ၀န္ႀကီးအား ဘ႑ာေရးအခြင့္အာဏာအပ္ႏွင္းေရး စသည္တို႔ကို အဆိုျပဳဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾက သည္။ ဤသည္မွာ ပထမဦးဆုံးအႀကိမ္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ က်င္းပရျခင္း၏ ထြက္ေပၚရရွိလာသည့္ မေျပာပေလာက္ေသာ အက်ိဳးဆက္ရလဒ္ပင္ျဖစ္သည္။ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သည္ ခ်င္းတစ္မ်ိဳးသား လုံးအား စည္းလံုးညီညြတ္ေရးကို ရရွိေစရုံသာမက မတူကြဲျပားသည္႔ ခ်င္းမ်ိဳးႏြယ္အခ်င္းခ်င္း ေက်ာသားရင္သားမခြဲျခားဘဲ ခ်စ္ခင္ရင္းႏွီးစြာ ေတြ႔ဆံုႏွီးေႏွာဖလွယ္ခြင့္ကိုပါ ရရွိေစခဲ့ပါသည္။

▶ ပါလီမာန္ဒီမိုကေရစီေခတ္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔က်င္းပသည့္ေန႔ရက္အား ေျပာင္းလဲရန္ ၾကိဳးပမ္းျခင္း
၁၉၅၄ ခုႏွစ္တြင္ ဦးဇာဟရဲလ်န္ေခါင္းေဆာင္သည့္ ခ်င္းေတာင္ကြန္ကရက္ပါတီ (Chin Hills Congress Party) သည္ ဖ.ဆ.ပ.လ ပါတီႏွင့္ပူးေပါင္းျပီး ဦးဇာဟရဲလ်န္သည္ ခ်င္းေရးရာ၀န္ၾကီးျဖစ္လာခဲ့သည္။ ဦးဇဟရဲလ်န္၏ ခံယူခ်က္မွာ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ က်င္းပရျခင္းသည္ အမ်ိဳးသားေန႔ အသြင္သ႑ာန္ မေဆာင္ဘဲ တိုက္သူႀကီးစနစ္ ျဖဳတ္ခ်ေရး အထိမ္းအမွတ္ ကိုသာေဖၚေဆာင္ေၾကာင္း၊ တစ္ခ်ိဳ႔ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားမွလည္း တိုက္သူၾကီးစနစ္၏ အဆိုးဘက္ကိုသာ စူးစိုက္ရင္း ရွဳတ္ခ်ျခင္းမ်ား ႏွင္႔ တုိက္သူၾကီးတို႔အား ေစာ္ကားျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္လာသည့္အတြက္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔သည္ အမ်ိဳးသားေန႔ အသြင္သ႑ာန္မေဆာင္ဘဲ တိုက္သူၾကီးစနစ္ႏွင္႔ တိုက္သူၾကီးတို႔အေပၚေအာင္ပြဲခံသည့္ အထိမ္းအမွတ္ အသြင္သ႑ာန္ေဆာင္သည္ဟု ခံယူသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ က်င္းပသည့္ေန႔ရက္အား ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔မွ အျခားတစ္ရက္သို႔ ေျပာင္းလဲရန္ ၾကိဳးပမ္းခဲ့သည္။ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာလဆန္းတြင္ က်င္းပသည့္ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီ အစည္းအေ၀းတြင္ ပါလီမန္က်င္႔စဥ္ႏွင္႔အညီ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔မွ တစ္ျခားရက္တစ္ရက္သုိ႔ ေျပာင္းလဲက်င္းပရန္ ေဆြးေႏြးျပီး ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ရက္ေန႔တြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား က်င္းပျခင္းကို တားျမစ္ရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။ ထိုခ်င္းေရးရာေကာင္စီ အစည္းအေ၀းတြင္ ခ်င္းပါလီမန္အမတ္ ၁၄ ဦး (ျပည္သူ႔လႊတ္ေတာ္ ၆ ဦး၊ အမ်ိဳးသားလႊတ္ေတာ္ ၈ ဦး) အနက္ ၁၂ ဦးမွ ေထာက္ခံခဲ့ၿပီး ၂ ဦးမွ ကန္႔ကြက္ခဲ့သည္။

ထိုခ်င္းေရးရာေကာင္စီ၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို ၀န္ႀကီးဦးဇာဟဲလ်န္မွ ၁၉၅၇ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၂၆ရက္ေန႔၌ ဖလမ္းျမိဳ႕တြင္ေၾကျငာခဲ့သည္။ တစ္ဖန္ ၁၉၅၇ ခုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ ၂၉ ရက္ေန႔တြင္ ကေလးၿမိဳ႕၌ ထပ္မံေၾကျငာခဲ့သည္။ ထိုေၾကျငာခ်က္မ်ားကို ၁၉၅၇ ဇန္နာ၀ါရီလ ၃၁ ရက္ေန႔ထုတ္ The Nation သတင္းစာတြင္ ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ ျပည္ေထာင္စု ဗမာႏိုင္ငံေတာ္အလံေတာ္အား တစ္တုိင္းျပည္လုံးလွည့္လည္ၿပီး (the relay in the flag carrying ceremony) အလံေတာ္ၾကီး ဖလမ္းၿမိဳ႕ႏွင့္ ကေလးၿမိဳ႕သို႔ေရာက္ရွိသည့္အခ်ိန္ လူထုေရွ႔ေမွာက္တြင္ ေၾကျငာခဲ့ျခင္းျဖစ္ သည္။

သို႔ေသာ္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား အေကာင္အထည္ေဖာ္ခဲ့သည့္ ဦး၀မၼသူးေမာင္း၊ ဗို္လ္ႀကီးမန္တုန္းႏုန္း ႏွင့္ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီမွ အတိုက္အခံျပဳလုပ္သည့္ တစ္သီးပုဂၢလအမတ္ႏွစ္ဦးျဖစ္သည့္ ဦးရိုထန္း ႏွင္႔ ဦး ဟရန္ေနာလာ္တို႔ကမူ ဦးဇာဟဲလ်န္ေခါင္းေဆာင္သည့္ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီ၏လုပ္ရပ္ကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ရွဳတ္ခ်ခဲ့ၾကျပီး တားျမစ္ခ်က္ကို အန္တုကာ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ တီးတိန္ျမိဳ႔၌ က်င္းပရန္ စီစဥ္ခဲ့ၾကသည္။ ရန္ကုန္ရွိ ခ်င္းတကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ားမွလည္း ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ရွဳတ္ခ်ခဲ့ျပီး၊ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပရန္စီစဥ္ခဲ့ၾကရာ Chin National Day Action Committee ကိုဖြဲ႔စည္းခဲ့ၾကျပီး၊ ထိုေကာ္မတီကို သြာလ္ေခါမန္းမွ ဦးေဆာင္ခဲ့သည္။
၁၉၅၇ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၁၄ ရက္ေန႔ထုတ္ The Nation သတင္းစာတြင္ “ခ်င္းတကၠသိုလ္ေက်ာင္းသား ၉၂ဦးထဲမွ ၇၀ဦးကမူ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပျခင္း တားျမစ္ခ်က္ကို ကန္႔ကြက္ခဲ့ၾကသည္။ CND Action Committee သည္ ဦးဇဟရဲလ်န္ႏွင္႔ေတြ႔ဆံုျပီး ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပခြင့္ျပဳရန္ ေတာင္းဆိုခဲ့ၾကသည္။ ဦးဇရဟဲလ်န္မွလည္း ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔မွလြဲ၍ မည္သည့္ေနရက္တြင္မဆို က်င္းပႏိုင္ေၾကာင္း ျပန္လည္ေျပာဆိုခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ားမွ ေနာက္ဆုတ္ေပးျခင္းမရွိဘဲ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္သာ က်င္းပမည္ျဖစ္ေၾကာင္း သူ႔အားေျပာၾကားခဲ့သည္”။

၁၉၅၇ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၁၅ ရက္ေန႔ထုတ္ The Nation သတင္းစာတြင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္မွ လိုင္မီးအမည္ခံေက်ာင္းသားတစ္ဦးမွ အယ္ဒီတာထံသို႔ေပးစာထဲတြင္ ပါ၀င္သည့္အဓိကအေၾကာင္းအရာမ်ားမွာ “မိမိတို႔ခ်င္းေက်ာင္းသားမ်ားမွာ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီအတိုက္အခံအမတ္မ်ားမွ လွည္႔စားျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ မိမိသိရသေလာက္ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီမွ အမတ္မ်ား၊ ခ်င္းျပည္ရွိ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးတာ၀န္ခံမ်ား၊ ေကာင္စီလာ မ်ားထံမွ သေဘာတူညီမွဳရရွိျပီးေနာက္ ဖလမ္းမဲဆႏၵနယ္မွ အမ်ိဳးသားလႊတ္ေတာ္ ကိုယ္စားလွယ္အမတ္ ဦးထန္လ်န္းမွ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီသို႔အဆိုသြင္းျပီး ဆံုးျဖတ္ျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ ၀န္ၾကီးမွ မိမိတို႔အား ရွင္းျပသည္မွာ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ကိုက်င္းပရာတြင္ တိုက္သူၾကီးမ်ားသံုးခဲ့တဲ့စနစ္ ႏွင့္ တိုက္သူၾကီးမ်ား ပေပ်ာက္သည့္ေန႔အား ရည္စူးျပီး က်င္းပခဲ့ၾကေၾကာင္း၊ အျခားႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားမွလည္း ခ်င္းလူမ်ိဳးတို႔အတြင္း လူတန္းစားခြဲျခားျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္လာၾကရာ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔တြင္ တိုက္သူၾကီးစနစ္အား ရွဳတ္ခ်ၾကျပီး တိုက္သူၾကီးတို႔အား ေစာ္ကားသည့္အေျပာအဆိုမ်ား ေျပာဆိုလာၾကျခင္းသည္ က်က္ျပီးသား အနာကို ဆားျဖင့္ျပန္လည္ပြတ္သကဲ့သို႔ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ၀န္ၾကီးမွ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ က်င္းပႏိုင္ေရးအတြက္ ခ်င္းဓေလ့ထံုးတမ္းႏွင့္ ဆက္ႏြယ္သည့္ သင့္ေတာ္သည့္ ရက္တစ္ရက္ကို ေရြးခ်ယ္မွာျဖစ္ေၾကာင္း မိမိတို႔အားေျပာၾကားခဲ့သည္။ ၀န္ၾကီးရွင္းျပသည့္အခ်က္မ်ားသည္ မိမိတို႔သေဘာတူေၾကာင္း” စသည္ျဖင့္ပါ၀င္သည္။

ထိုသို႔ လိုင္မီးအမည္ခံ ခ်င္းတကၠသိုလ္ေက်ာင္းသား၏ အယ္ဒီတာထံေပးစာအား CND Action Committee မွ လံုး၀ေက်နပ္ျခင္းမရွိဘဲ The Nation အယ္ဒီတာထံသို႔ တုန္႔ျပန္စာအား ေပးပို႔ခဲ့ၾကရာ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၁၇ ရက္ေန႔ထုတ္သတင္းစာထဲတြင္ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ထိုတုန္႔ျပန္ခ်က္ထဲတြင္ .. ခ်င္အမ်ိဳးသားေန႔က်င္းပျခင္းျဖင့္ ျပည္ေထာင္စုစိတ္ဓာတ္ ကိုပ်က္ပ်ယ္ေစမည္မဟုတ္ဘဲ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားပိုမိုစည္းလံုးေစမည္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ မိမိတို႔အတြက္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ဟာ တိုက္သူၾကီးေတြမုန္းတီးေရးကို မေဖာ္ေဆာင္ပဲ၊ ခ်င္းျပည္တြင္ ဒီမိုကေရစီစနစ္ ေမြးဖြားျခင္းကို ဂုဏ္ျပဳျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း၊ လိုင္းမီးဆိုသည့္ ပုဂိၢဳလ္ႏွင့္ မိမိတို႔ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ား ေဆြးေႏြးျခင္းမရွိခဲ့ေၾကာင္း၊ စသည္ျဖင့္ တုန္ျပန္ခဲ့ၾကသည္။

ဦးဇလရဲလ်န္ေခါင္းေဆာင္သည့္ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီမွ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပျခင္းမျပဳရန္ ထုတ္ျပန္ေၾကျငာခဲ့ေသာ္လည္း ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ ေက်ာင္းသားမ်ားသည္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား မူလစီစဥ္ထားသည့္အတိုင္း ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပခဲ့ၾကသည္။ ေနာက္ျပီး အတိုက္အခံမ်ားမွလည္း တီးတိန္ျမိဳ႔တြင္ ၁၉၅၇ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ စည္ကားသိုက္ျမိဳက္စြာက်င္းပခဲ့ၾကျပီး ထိုေနရာတြင္ပင္ ဦး၀မၼသူးေမာင္း၊ ဗို္လ္ႀကီးမန္တုန္းႏုန္း (တီးတိန္)၊ ဦးဟရန္ေနာလ္(ဟားခါး)၊ ဦးခုပ္ဇာက်င္ (တီးတိန္)၊ ဦးေဆာန္က်င္းလ်န္ (တီးတိန္)၊ ဦးဗာဆာ (မတူပီ)၊ ဦးကီးယမ္းဇင္ (တီးတိန္)ႏွင့္ ဦးေပါင္ေခါက်င္ (တီးတိန္) တို႔သည္ ခ်င္းအမ်ိဳးသား အစည္းအရံုး (Chin National Organization) ကိုဖြဲ႔စည္းခဲ့ၾကသည္။

တစ္ခ်ိဳ႔ေဆာင္းပါးမ်ားတြင္မူ ဦးဇဟရဲလ်န္သည္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ကို ပန္းပြဲေတာ္ျဖင့္အစားထိုးကာ ဒီဇင္ဘာလတြင္ က်င္းပခဲ့ေၾကာင္း စသည္ျဖင့္ေရးသားခဲ့ၾကသည္။ Pu Chawn Kio ေရးသားေသာ Laimi Thawhkehnak Thuanbia စာအုပ္ထဲတြင္ “၁၉၅၆ ခုႏွစ္ ပထမအၾကိမ္ခ်င္းေရးရာေကာင္စီအစည္းအေ၀းတြင္ ဦးဇဟရဲလ်န္မွ ခ်င္းမ်ိဳးသားေန႔ က်င္းပမည္႔ရက္ ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၀ ဖ်က္သိမ္းျပီး ဒီဇင္ဘာလ ၁၂ (တစ္ခ်ိဳ႔ေဆာင္းပါးမ်ားတြင္ ပန္းပြဲေတာ္ကို ဒီဇင္ဘာလ ၄ ရက္) ရက္ေန႔တြင္ ပန္းဘဘင္ပြဲေတာ္ အျဖစ္က်င္းပရန္ အဆိုသြင္းခဲ့ျပီး ဦးဟရန္ေနာလ္ ႏွင္႔ ဦးရိုထန္းမွလြဲ၍ အမတ္အားလုံးမွ သေဘာတူညီခဲ့ေၾကာင္း” ေရးသားခဲ့သည္။

ဤပန္းပြဲေတာ္အေၾကာင္းကို ကြ်န္ေတာ္ေလ့လာႏိုင္သေလာက္ ေလ့လာရာတြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ အစားထိုးသည့္ ပြဲေတာ္ ျဖစ္သည္ကိုမူ ခိုင္လံုသည့္ သက္ေသအေထာက္အထားမေတြ႔ခဲ့ေပ။ ဦးဇဟရဲလ်န္သည္ ပန္းပြဲေတာ္က်င္းပေကာင္း က်င္းပပါလိမ့္မည္ ..သို႔ေသာ္ .. ထိုပန္းပြဲေတာ္သည္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ အစားထိုးျခင္းျဖစ္သည္ဆိုသည့္ အခ်က္ကိုမူ ခိုင္လံုသည့္ သက္ေသအေထာက္အထားမေတြ႔ခဲ့ေပ။ ဦးဇဟရဲလ်န္ အတၱဳပၸတၱိထဲတြင္ …. သူသည္ ဒီဇင္ဘာလတြင္ ခ်င္းျပည္တြင္ ခရီးႏွင္ေနေၾကာင္းေရသားထားသည္။ သူ႔ရဲ့ျပိဳင္ဘက္ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ားမွလည္း ဦးဇဟရဲလ်န္သည္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ကို သူ႔ေမြးေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ေၾကာင္း စသည္ျဖင့္ မဟုတ္မမွတ္ စြပ္စြဲၾကေၾကာင္း။ မိမိ၏ ေမြးေန႔မွာ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၂ ရက္ျဖစ္ေၾကာင္း… ေရးသားခဲ့သည္။

ကြ်န္ေတာ္ေလ့လာႏိုင္သေလာက္ေလ့လာရာ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပျခင္းမျပဳရန္ တားျမစ္ျခင္းကို ၁၉၅၇ ခုနွစ္ ဇႏၷ၀ါရီလ ၃၁ ရက္ေန႔တြင္ ထုတ္ေ၀ေသာ The Nation သတင္းစာေဖာ္ျပခ်က္အရ ၂၁၊ ၁၊ ၁၉၅၇ ႏွင့္ ၂၄၊ ၁၊ ၁၉၅၇ တို႔တြင္သာ တရား၀င္ေၾကျငာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ သို႔ေသာ္ ထိုသတင္းစာ ေၾကျငာခ်က္မ်ားတြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ေဖေဖာ္၀ါရီ ၂၀ ရက္ေန႔အစား အျခားတစ္ရက္သို႔ ေျပာင္းလဲျခင္းျဖစ္ေၾကာင္း ထုတ္ေဖာ္ျခင္းမရွိခဲ့ေခ်။ ဦးဇဟရဲလ်န္ေခါင္းေဆာင္သည့္ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီသည္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ ဖ်က္သိမ္းျခင္းမဟုတ္ဘဲ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ က်င္းပသည့္ေန႔ရက္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ ကိုပိတ္ပင္တားျမစ္ျပီး အျခားတစ္ရက္သို႔ ေျပာင္းလဲရန္ ၾကိဳးပမ္းျခင္းျဖစ္ရာ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အတြက္ သင့္ေတာ္သည့္ေန႔ရက္ ျပန္လည္ေရြးခ်ယ္ရန္ျဖစ္သည္။ ခ်င္းတကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားမ်ား ဖြဲ႔စည္းသည့္ CND Action Committee ႏွင့္ ဦးဇဟရဲလ်န္ႏွင္႔ေတြ႔ဆံုသည့္ အခ်ိန္ (၁၉၅၇ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၁၄ ရက္ေန႔ထုတ္ The Nation သတင္းစာ) တြင္လည္း ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အတြက္ သင့္ေတာ္သည့္ ေန႔ရက္ကို ေရြးခ်ယ္မည္ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။ ၁၉၅၇ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၁၅ ရက္ေန႔ထုတ္ The Nation သတင္းစာတြင္လည္း ၀န္ၾကီးဦးထန္လ်န္းမွ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ က်င္းပႏိုင္ေရးအတြက္ ခ်င္းဓေလ့ထံုးတမ္းႏွင့္ ဆက္ႏြယ္သည့္ သင့္ေတာ္သည့္ ရက္တစ္ရက္ကို ေရြးခ်ယ္မွာျဖစ္ေၾကာင္း ထပ္မံေျပာၾကားခဲ့သည္။ ဤမွတ္တမ္းမ်ားကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ ၁၉၅၆ ခုႏွစ္အတြင္း ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ အစားထိုးသည့္ေန႔ရက္ သတ္မွတ္ျခင္းမရွိသည္ကို ေတြ႔ရွိႏိုင္သည္။

ပန္းပြဲေတာ္အေၾကာင္းကို Pu Hrangtar Nawnkhar မွ ထိုအခ်ိန္က ခ်င္းေကာင္စီအမတ္ ဦးရုိထန္းအားေမးျမန္းသည့္ အေၾကာင္းကို သူေရးသားေသာ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔စာအုပ္ (စာ-၃၁) ထဲတြင္ … “သူ (ဦးရိုထန္း) ကဆက္လည္ျပီး ဦးဇာဟရဲလ်န္သည္ ပန္းသဘင္ပြဲေတာ္ကို ဒီဇင္ဘာ ၄ ရက္ေန႔တြင္ စည္းရံုးက်င္းပခဲ့ေၾကာင္းကိုလည္း ေထာက္ျပေျပာဆိုေသာ္လည္း ထိုသို႔ျပဳလုပ္ျခင္း၏ ရည္ရြယ္ခ်က္ႏွင္႔ အဓိပၸါယ္ကိုကား ထင္ျမင္ခ်က္ရန္ ျငင္းဆန္ခဲ့သည္။ ဦးဇာဟရဲလ်န္က မည္သည့္အေၾကာင္းျပသည္ကို သူ႔အေနျဖင့္ ေကာင္းစြာမမွတ္မိေတာ့ေၾကာင္း”ဟူ၍ေရးသားထားသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဦးဇဟရဲလ်န္သည္ ပန္းပြဲေတာ္ က်င္းပေကာင္း က်င္းပါလိမ့္မည္ ..သို႔ေသာ္ .. ထိုပန္းပြဲေတာ္သည္ သူ႔ျပိဳင္ဘက္မ်ား စြပ္စြဲသလို ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ အစားထိုးသည့္ ေန႔ရက္ျဖစ္သည္ဆိုသည့္ အခ်က္ကိုမူ အတည္ျပဳႏိုင္ရန္ လံုေလာက္သည့္ သက္ေသအေထာက္အထား မေတြ႔ရွိခဲ့ေခ်။

၁၉၅၈ ခုႏွစ္ ဖက္ဆစ္ဆန္႔က်င္ေရးႏွင့္ ျပည္သူ႔လြတ္လပ္ေရးအဖြဲ႔ခ်ဳပ္ (ဖ.ဆ.ပ.လ) ပါတီႏွစ္ျခမ္း ကြဲၿပီးေနာက္ အိမ္ေစာင့္အစိုးရတက္လာခဲ့သည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေန၀င္းဦးေဆာင္သည့္ အိမ္ေစာင့္အစိုးရ သည္ ၁၉၅၈ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာမွ စတင္အသက္၀င္ခဲ့ၿပီး အစိုးရကုိျပန္လည္ဖြဲ႔စည္းခဲ့ရသည္။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေန၀င္းသည္ ခ်င္းေရးရာ၀န္ၾကီးအတြက္ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီမွ ေရြးေကာက္ခံအမတ္မ်ားမွ ေရြးခ်ယ္ေစခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ခ်င္းအမတ္မ်ားအၾကား မဲခြဲခဲ့ရေတာ့သည္။ ခ်င္းအမတ္ ၁၄ ဦးထဲမွာ ဦးဇဟရဲလ်န္တို႔ သန္႔ရွင္း ဖ.ဆ.ပ.လ ဘက္မွာ ရပ္တည္သူ ၇ ဦးရွိျပီး ဦးဘေဆြႏွင့္ဦးေက်ာ္ျငိမ္းေခါင္းေဆာင္သည့္ တည္ျမဲ ဖ.ဆ.ပ.လ. ဘက္မွာ ရပ္တည္သူ ၇ ဦး ရွိသည့္အတြက္ ခ်င္း၀န္ၾကီးမေရြးခ်ယ္ႏိုင္ခဲ့ၾကေပ။ ဖလမ္းျမိဳ႔နယ္ အမ်ိဳးသားလႊတ္ေတာ္အမတ္ ဦးထန္းလ်န္သည္ အစပိုင္းတြင္ သန္႔ရွင္းဘက္က ရပ္တည္ခဲ့ေသာ္လည္း တည္ျမဲဘက္မွ သူ႔အား၀န္ၾကီးေနရာအတြက္ ကမ္းလွမ္းလာခဲ့ၾကသည္ကို လက္ခံခဲ့ျပီး တည္ျမဲဘက္သို႔ ၈-၇ ျဖစ္လာသည့္အတြက္ ဦးထန္းလ်န္သည္ ခ်င္းေရးရာ၀န္ႀကီးအျဖစ္ ခန္႔အပ္ျခင္းခံခဲ့ရသည္။ သူ၀န္ႀကီးျဖစ္လာၿပီးၿပီးခ်င္း ၁၉၅၉ ခုႏွစ္တြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔အျဖစ္ တရား၀င္ျပန္လည္သတ္မွတ္ခဲ့သည္။

၁၉၆၀ ေရြးေကာက္ပြဲအၿပီးတြင္ ဦးဇဟရဲလ်န္ ခ်င္းေရးရာ၀န္ႀကီးအျဖစ္ ျပန္လည္ေရြးခ်ယ္ျခင္း ခံခဲ့ရၿပီး ခ်င္းေရးရာ၀န္ႀကီးအျဖစ္ သူတာ၀န္ထမ္းေဆာင္သည့္ ၁၉၆၀ ခုႏွစ္မွ ၁၉၆၂ ခုႏွစ္၊ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေန၀င္းေခါင္းေဆာင္သည့္စစ္တပ္မွအာဏာ မသိမ္းပိုက္သည္အထိ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ကို ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္္ေန႔တြင္ တရား၀င္ ဆက္လက္က်င္းပခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၆၁ ခုႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ က်ေရာက္သည္႔ ၁၃ ၾကိမ္ေျမာက္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ကို ထိုအခ်ိန္ ခ်င္း၀ိေသသတိုင္းျမိဳ႔ေတာ္ ဖလမ္းျမိဳ႔တြင္ စည္ကားသိုက္ၿမိဳက္စြာ က်င္းပခဲ့ၾကပါသည္။ ထိုအခမ္းအနားအတြက္ ခ်င္းေရးရာ၀န္ၾကီး ဦးဇဟဲလ်န္သည္ ႏိုင္ငံေတာ္၀န္ ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏုႏွင့္ ျပည္ေထာင္စုဗမာႏိုင္ငံဆိုင္ရာ အေမရိကန္သံအမတ္ Mr. William P.Snow တို႔အား အထူးဧည့္သည္ေတာ္အျဖစ္ ဖိတ္ေခၚခဲ့ၿပီး ၿမိဳ႕ေတာ္ဖလမ္းတြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ပါ၀င္ဆင္ ႏႊဲခဲ့ၾကသည္။ ထိုခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ အခမ္းအနားတြင္ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏုမွ မိန္႔ခြန္းေျပာၾကားရာတြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားမ်ား စည္းလံုးညီညြတ္ရန္ တိုက္တြန္းၿပီး ဗမာျပည္တြင္းရွိ အျခားလူမ်ိဳးမ်ားႏွင့္အတူ လြတ္လပ္ေရးကို ကာကြယ္ရန္ႏွင့္ လူမွဳဘ၀ဖူလွံဳေရးကို အားေပးရန္တိုက္တြန္းခဲ့သည္။ ၀န္ႀကီးခ်ဳပ္ဦးႏုသည္ ခ်င္းျပည္သို႔ ဒုတိယအၾကိမ္ေျမာက္ ေရာက္ရွိျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ပထမအႀကိမ္သည္ ၁၉၅၁ ခုႏွစ္ မင္းတပ္ၿမိဳ႕တြင္ ပထမဦးဆုံးအႀကိမ္က်င္းပသည့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ တြင္ျဖစ္သည္။

▶ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔မွ ၀ိေသသတိုင္းေန႔၊ ျပည္နယ္ေန႔အျဖစ္သို႔ ေျပာင္းလဲရန္ ၾကိဳးပမ္းျခင္း
၁၉၆၂ ခုႏွစ္တြင္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီအစုိးရ တက္လာကာ ၁၉၆၄ ေလာက္မွစျပီး ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ခ်င္း၀ိေသသတိုင္းေန႔သို႔ ေျပာင္းလဲရန္ ၾကိဳးပမ္းလာခဲ့ၾကပါတယ္။ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီအစိုးရမွ ဖြဲ႔စည္းခဲ့ေသာ ခ်င္းဦးစီးအဖြဲ႔သည္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ ဗိသုကာရွင္ တစ္ဦးျဖစ္သည့္ ခ်င္းေရးရာ၀န္ၾကီးေဟာင္း ဦး၀မၼသူးေမာင္းထံသို႔ “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔”ကို “ခ်င္းဝိေသသတိုင္းေန႔” ျဖင့္ အစားထုိးရန္သင့္မသင့္ အၾကံညဏ္ေတာင္းသည့္ စာတမ္းမ်ားကိုလည္း ေရးသားေပးပို႔ခဲ့ ၾကရာတြင္ ဦးဝမၼသူးေမာင္းမွ “ဤခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ ေဖၚထုတ္ရာတြင္ ျပည္နယ္အခ်င္းခ်င္း အားျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ လူမ်ိဳးအခ်င္းခ်င္းအားျဖင့္ေသာ္လည္းေကာင္း ပုဂၢိဳလ္အားျဖင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း ထိခိုက္နစ္နာေစလိုသည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္လံုးဝမရွိခဲ့ေခ်။ ျပည္ေထာင္စုတစ္ ခုလံုး လြတ္လပ္သည္ႏွင့္အမွ် လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးတြင္ မိမိတုိ႔အမ်ိဳးသားေန႔သည္ ရွိသင့္ရွိထိုက္သည့္ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ျဖစ္သည့္ အားေလ်ာ္စြာ ျပည္ေထာင္စုအဖြဲ႔ဝင္လူမ်ိဳးတုိင္းတြင္ မိမိတို႔လူမ်ိဳးအသီး သီး၏ အမ်ိဳးသားေန႔မ်ားကုိ အေကာင္အထည္ေဖၚရန္ အခ်ိန္က်ေရာက္လာသည္ႏွင့္အမွ် ခ်င္းေရး ရာဝန္ႀကီးႏွင့္ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီပါလီမန္ အမတ္မ်ား၊ လူထုကိုယ္စားလွယ္မ်ား၊ ခ်င္းဝိေသ သတိုင္း အနယ္နယ္အရပ္ရပ္ရွိ လူထုေခါင္းေဆာင္မ်ားအားလံုး၏ သေဘာတူညီေထာက္ခံခ်က္ အရ “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔” ကို အေကာင္အထည္ေဖၚခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္”ဟု “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔” အား ခုိင္လံုေသာ သမိုင္းအခ်က္အလက္၊ ဆီေလ်ွာ္ေသာႀကိဳးေၾကာင္းမ်ားျဖင့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႕ကို ခ်င္းဝိေသသတိုင္းေန႔ ျဖင့္ ျပင္ဆင္သတ္မွတ္ရန္ႀကိဳးပမ္းျခင္းကို ကန္႔ကြက္ခဲ့သည္။

တဖန္ ၁၅.၂.၁၉၆၆ တြင္ အေနာက္ေျမာက္တိုင္းစစ္ဌာနခ်ဳပ္ မႏၱေလးနန္းတြင္းအစည္းအေဝးတြင္ ခ်င္းအမ်ိဳသားေန႕ကို ခ်င္းဝိေသသတိုင္းျဖစ္ ေျပာင္းလဲေခၚေဝၚသတ္မွတ္ေရး အဆိုကို ခ်င္းဦးစီးအဖြဲ႔က ကေထာက္ခံအတည္ျပဳ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကသည္။ တစ္ဖန္ ၁၉.၂.၆၆ မင္းတပ္ျမိဳ႔ပါတီယူနစ္ ခန္းမတြင္ ခ်င္းဝိေသသတိုင္းေန႕အျဖစ္ေျပာင္းလည္းသတ္မွတ္ ေခၚေဝါေရးကိုညွိႏိႈင္းပြဲတြင္ တိုင္းေဒသပါတီမွ ဗိုလ္မွဴးျမင့္သိန္း၊ ခ်င္းဦးစီးအဖြဲ႕ဝင္ဦးဝမၼသူးဟာရွိန္း၊ ဦးပြတ္ပါ၊ ဦးတင္ဇမ္း၊ ျမိဳ႕နယ္ပါတီယူနစ္မွ ဗိုလ္ၾကီးျမတ္စိုး၊ ဦးေဖလိန္းေမာင္း၊ ဗိုလ္ၾကီးရဲမင္း၊ ဦးဝမၼသူးေမာင္း ႏွင့္ သခင္ေအာင္မင္း တို႕တက္ေရာက္ခဲ့ၾကသည္။ ခ်င္းေရးရာဦးစီးအဖြဲ႕ဥကၠဌၾကီး ဦးဆြန္ခိုလ်န္မွာ မူပါဝင္တက္ေရာက္ျခင္းမရွိခဲ့ေပ။ အစိုးရအဖြဲ႕မွ ၾကိဳတင္ေရးဆြဲထားေသာ အစီအစဥ္ျဖစ္သည့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႕ကို ခ်င္းဝိေသသတိုင္းေန႕ အျဖစ္အသြင္ကူးေျပာင္းေရးကို အဆိုးသြင္းျပီး ခ်င္း၀ိေသသတိုင္းေန႔အျဖစ္ ေျပာင္းလဲသတ္မွတ္ရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾကသည္။ ယင္းအဆို ႏွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ဦးဝမၼသူးေမာင္းႏွင့္ သခင္ေအာင္မင္းတို႕အေနျဖင့္ ကန္႕ကြက္ျခင္းမျပဳေသာ္လည္း ေထာက္ခံျခင္းကား မျပဳခဲ့ၾကေပ။ ခ်င္းဝိေသသတိုင္း အဓိပၸါယ္မွာ အျခားတိုင္း၊ျပည္နယ္မ်ား ထက္ အဖက္ဖက္တြင္နိမ့္က်ဆင္းရဲေနရျခင္းအား ဖက္စံုဖြံျဖိဳးတိုးတက္ေအာင္ အထူးဦးစားျပဳ ေဆာင္ရြက္ေပးရမည့္ေဒသဟု အဓိပၸါယ္ရသည္။ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႕မွာ တိုင္းတပါးသားနယ္ခ်ဲ႕ ျဗိတိသွ်တို႕အား အမ်ိဳးသားစည္းလံုးညီညႊတ္မႈစြမ္းအားျဖင့္ မဆုတ္မနစ္တိုက္ပြဲဝင္ခဲ့ၾကရာ ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ေပါက္ေျမာက္သည့္ေန႕၏ အမွတ္သိေကၤတျဖစ္၍ သူ႕အႏွစ္သာရႏွင့္ သူ႕အဓိပၸါယ္အရ လူမ်ိဳးတမ်ိဳး၏ ထူးျခားေသာသမိုင္းမွတ္တိုင္တစ္ခုျဖစ္ေၾကာင္းရွင္းလင္း ေျပာၾကားခဲ့ၾကသည္။ ဤသို႔ျဖင့္ ၁၉၆၆ ေဖေဖာ္၀ါရီလ (၂၀) ရက္ေန႔ (၁၈) ၾကိမ္ေျမာက္ခ်င္း အမ်ိဳးသားေန႔အား ခ်င္း၀ိေသသတိုင္းေန႔အျဖစ္ မင္းတပ္ျမိဳ႔တြင္ က်င္းပခဲ့ၾကေလသည္။
ထိုသို႔ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ခ်င္း၀ိေသသတိုင္းေန႔သို႔ ေျပာင္းလဲက်င္းပသည္ကို ခ်င္းလူထုမွ ကန္႔ကြက္ခဲ့ၾကသည္။ ထို႔ေၾကာင္း ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္သာ ထားရွိရန္ ခ်င္းေရးရာဦးစီးအဖြဲ႔ရံုးက ၁၁-၇-၁၉၆၆ ခုႏွစ္ ေန႔စြဲပါ စာအမွတ္ ယက-၂၉၊ (၀၄) ၁ ျဖင့္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ ဥကၠဌရံုးသို႔တင္ျပခဲ့ၾကသည္။ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီအစိုးရသည္လည္း “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔” အမည္ကို ဆက္လက္ထားရွိေၾကာင္း ခ်င္းျပည္သူမ်ား စိတ္ခ်ယံုၾကည္ေစရန္ ၂၅-၁၁-၁၉၆၆ ေန႔စြဲပါစာအမွတ္ ဥဆ ၁၅-ဗ၊ ၆၆ ျဖင့္ စာထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီ၏ ျပန္ၾကားခ်က္ကို ခ်င္းဦးစီးအဖြဲ႔ရုံးက ၉-၁-၁၉၆၇ ခုႏွစ္၊ ရက္စြဲပါစာအမွတ္၊ ယက-၂၉၊ ၀၄(၂) အရ ခ်င္း၀ိေသသတုိင္းရွိဌာနအားလုံး၊ နမခတုိင္းမွဴး (မႏၱေလး)၊ အတြင္း၀န္၊ ျပန္ၾကားေရးဌာန၊ ရန္ကုန္သုိ႔ (အသံလႊင့္ေပးရန္ႏွင့္ သတင္းစာတြင္ ေၾကျငာေပးရန္) ေမတၱာရပ္ခံခ်က္ျဖင့္ ျဖန္႔ေ၀ေပးပုိ႔ခဲ့သည္။ ၁၉၆၆ ခုႏွစ္တြင္ က်ေရာက္သည့္ ၁၈ ၾကိမ္းေျမာက္ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သာ ခ်င္း၀ိေသသတိုင္းေန႔အျဖစ္ က်င္းပခဲ့ၾကသည္။

တစ္ခါတစ္ေလ “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔” ကုိ “ခ်င္းျပည္နယ္ေန႔” ဟု မွားယြင္းစြာေခၚေ၀ၚတတ္ၾကသည္။ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဖြဲ႔စည္းပုံအေျခခံဥပေဒကုိ ၃-၁-၁၉၇၄ ခုႏွစ္တြင္ အတည္ျပဳခဲ့ရာ ယင္းဥပေဒပုဒ္မ (၃၀)၊ ပုဒ္မခြဲ (ခ) အရ “ခ်င္း၀ိေသသတုိင္း” ကုိ “ခ်င္းျပည္နယ္” ဟုေျပာင္းလဲေခၚေ၀ၚလာခဲ့ၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔” ႏွင့္ “ခ်င္းျပည္နယ္ေန႔” တုိ႔မွာ သီးျခားစီျဖစ္ပါသည္။

တစ္ဖန္ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ပါတီ (မ.ဆ.လ)ေခတ္တြင္ ျပသနာျဖစ္ခဲ့ရျပန္သည္။ ျမန္မာ့ဆို ရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ပါတီအေနျဖင့္ တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳးစုမ်ား၏ မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္သည္ တိုင္းျပည္ တြင္း ေသာင္းက်န္းမွဳကို အားေပးပင့္ေျမွာက္သည္ဟု ယံုၾကည္ၾကျပီး “အမ်ိဳးသား” ဟူေသာစကား လံုးအစား “ျပည္နယ္” စကားလံုးျဖင့္ ျပန္လည္အစားထုိးလာရာ “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔”ကို “ခ်င္းျပည္နယ္ေန႔”ျဖင့္ ေျပာင္းလဲက်င္းပရန္ အမိန္႔ထုတ္ခဲ့ၾကသည္။ သို႔ရာတြင္ မ.ဆ.လ ပါတီ၀င္သစၥာရွိသည့္ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားသည္ ပါတီတြင္း၌ပင္ ဆူညံက်ယ္ေလာင္စြာ ကန္႔ကြက္ခဲ့ၾကသည္။ မတူပီၿမိဳ႕နယ္မွ ဦးမန္လ်န္း (ကြယ္လြန္) သည္ပါတီ၀င္ျဖစ္လ်က္ႏွင့္ ဟားခါးၿမိဳ႕ရွိ ေဒသပါတီရံုးသို႔ လူကိုယ္တိုင္ သြားေရာက္ကန္႔ကြက္ခဲ့သည္။ ဟားခါးႏွင့္ ရန္ကုန္ အၾကားေၾကး နန္းစာမ်ား ပလူပ်ံခဲ့ရသည္။ ေနာက္ဆံုး ဤအားၿပိဳင္မွဳျဖင့္ မည္သည့္အက်ိဳးမွ ရရွိမည္မဟုတ္ဟု ပါတီဗဟိုဌာနခ်ဳပ္မွ ယူဆသျဖင့္ မူလအေျခအေနအတုိင္းပင္ “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔” ဟုျပန္လည္ သတ္မွတ္ခဲ့သည္။ ထို႔ေနာက္ ၁၉၈၈ ေနာက္ပိုင္း ႏိုင္ငံေတာ္ၿငိမ္္၀ပ္ပိျပားေရးတည္ေဆာက္ေရး (န.၀.တ) ေခတ္၊ ႏို္င္ငံေတာ္ေအးခ်မ္းသာယာေရးႏွင့္ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးေကာင္စီ(န.အ.ဖ)ေခတ္တြင္ “ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔” ကို ခ်င္းျပည္နယ္ေန႔ အမည္ျဖင့္သာ တရား၀င္က်င္းပခြင့္ျပဳခဲ့သည္။

သို႔ေသာ္လည္း မည္သည့္အစိုးရက မည္သုိ႔ပင္၊ ပိတ္ပင္တားျမစ္ေစကာမူ ခ်င္းလူမ်ိဳးတို႔သည္ မိမိကုိယ္ပိုင္ယဥ္ေက်းမွဳႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္ထံုးတမ္းဓေလ့ ပိုင္ဆိုင္ၿပီး ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ေနထိုင္ၾကသည္႔ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္ကို သိသာထင္ရွား၊ ထင္ဟပ္ေစရန္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ကို ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တုိင္း ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ က်င္းပၾကပါသည္။ အၾကြင္းမဲ့အာဏာဆုပ္ကိုင္ထားသည့္ စစ္အစိုးရေခတ္တြင္ေတာင္မွ ျမန္မာျပည္အတြင္းရွိ ခ်င္းတကၠသိုလ္ေက်ာင္းသူ၊သားမ်ားသည္ တားျမစ္ခ်က္မ်ိဳးစံုကို အံတုကာ ေရွ႔တန္းမွ ဦးေဆာင္ျပီး ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ အမည္ျဖင့္သာ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း က်င္းပခဲ့ၾကသည္။ အနယ္နယ္အရပ္ရပ္ရွိ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားသည္လည္း နာမည္ေျပာင္းလဲေစျခင္းကို လက္မခံဘဲ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ အမည္ျဖင့္သာ ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း က်င္းပခဲ့ၾကသည္။ သို႔ေသာ္ ခ်င္းျပည္အတြင္း၊ ျပည္နယ္အစိုးရ ဦးေဆာင္ျပီး က်င္းပသည့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔မ်ားတြင္မူ ခ်င္းျပည္နယ္ေန႔ အျဖစ္သာ တရား၀င္ က်င္းပေလ့ရွိသည္။

၂၀၁၀ ေရြးေကာက္ပြဲၿပီးေနာက္ သမတၱ ဦးသိန္းစိန္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္စဥ္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ေတာ္အစိုးရႏွင့္ တိုင္းရင္းသားလက္နက္ကိုင္ အဖြဲ႔အစည္းမ်ားအၾကား တစ္ႏိုင္ငံလံုး အပစ္အခပ္ ရပ္စဲေရးသေဘာတူစာခ်ဳပ္မ်ား ခ်ဳပ္ဆိုလာခဲ့ၾကရာ၊ အစိုးရႏွင့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားတပ္ဦး သည္လည္း အပစ္ခတ္ရပ္စဲေရး သေဘာတူစာခ်ဳပ္ခ်ဳပ္ဆိုခဲ့ၾကသည္။ အစိုးရႏွင့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားတပ္ဦး အၾကား ခ်ဳပ္ဆိုသည့္ ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ေမလ ၇ ရက္ေန႔ သေဘာတူ ညီခ်က္ထဲတြင္ “ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္အေနျဖင့္ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔အား ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ တစ္ဖန္ တရား၀င္အသိအမွတ္ျပဳေရး ၾကိဳးပမ္းရန္” ဆိုသည့္အခ်က္ပါ၀င္သည္။ ေနာက္ျပီး ၂၀၁၂ ခုႏွစ္ ဒီဇင္လာလ ၇-၉ ရက္အၾကား ျပဳလုပ္သည့္ ျပည္ေထာင္စုအဆင့္ ေဆြေႏြးပြဲ (ဒုတိယအၾကိမ္)တြင္ ခ်ဳပ္ဆိုထားသည့္ သေဘာတူညီခ်က္ထဲတြင္ … ခ်င္းျပည္နယ္အစိုးရမွ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔အား ခ်င္းျပည္အတြင္း ရံုးပိတ္ရက္အျဖစ္သတ္မွတ္ႏိုင္ေရး ေဆာင္ရြက္ရန္အခ်က္ႏွင့္ ခ်င္း၀ိေသသတိုင္းမွ ခ်င္းျပည္နယ္ သို႔ ေျပာင္းလဲသည့္ေန႔ရက္ ဇန္န၀ါရီလ ၃ ရက္ေန႔ကို ခ်င္းျပည္နယ္ေန႔အျဖစ္ သတ္မွတ္ေရး ေဆာင္ရြက္ရန္ ဆိုသည့္အခ်က္မ်ားလည္းပါ၀င္သည္။

ခယုအခါတြင္မူ ခ်င္းျပည္နယ္တြင္ ျပည္နယ္အစိုးရမွ ဦးေဆာင္ၿပီး ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္ စည္ကားသိုက္ၿမိဳက္စြာ က်င္းပေနၿပီျဖစ္သည္။

▶ နိဂံုး
၁၉၅၀ ခုႏွစ္ ေအာက္တိုဘာ ၉ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပသည့္ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီ အစည္းအေ၀းသည္ အေရးႀကီးလွေပသည္။ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားအတြက္ ထာ၀ရဥဒါန္းတြင္ရစ္မည္႔ ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ကိုမူ ခ်င္းေခါင္းေဆာင္မ်ားက အေကာင္ထည္ေဖာ္ႏိုင္ခဲ့ၾကသည္။ ဤခ်င္းေရးရာေကာင္စီ အစည္းအေ၀း မွတ္တမ္းသည္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သမိုင္း ေလ့လာရာတြင္ အရွင္းလင္းဆံုးႏွင္႔ အခိုင္လံုဆံုး သက္ေသအေထာက္အထားျဖစ္သည္။ ထိုအစည္းအေ၀းအစတြင္ ဦး၀မၼသူးေမာင္းသည္ ကမၻာအႏွ႔ံတြင္ အမ်ိဳးသားေန႔မ်ားရွိၾကသည့္ အစဥ္အလာရွိသကဲ့သို႔ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ခ်င္းလူမ်ိဳး မ်ားသည္လည္း အမ်ိဳးသားေန႔ရွိသင္႔သည္ဟု ယူဆျပီး ေန႔ထူးေန႔ျမတ္ျဖစ္တဲ့ ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔ကို ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ အျဖစ္ ေရြးခ်ယ္ခဲ့ၾကသည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမူေဟာင္းျဖစ္သည့္ ပေဒသရာဇ္စနစ္က်ဆံုးျခင္းအေပၚ ေအာင္ပြဲခံျခင္းမဟုတ္ေပ။ တိုက္သူၾကီး၊ ရြာသူၾကီးမ်ား ရွဳတ္ခ်သည့္ ပြဲမဟုတ္ေပ။ ထို႔ေၾကာင့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔တြင္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမူေဟာင္းျဖစ္ေသာ ေရွးေခတ္တိုက္သူၾကီးစနစ္အား ရွဳတ္ခ်ေျပာဆိုမွဳမ်ား၊ တိုက္သူၾကီး မ်ားအား ေ၀ဖန္ေျပာဆိုမွဳမ်ားမျပဳလုပ္ရန္ အေရးၾကီးလွေပသည္။

ခ်င္းျပည္အရပ္ရပ္ရွိ တိုက္သူၾကီး မ်ားသည္ ခ်င္းေတာင္တန္း အတြက္ လယ္ေျမခြဲေ၀ရာတြင္လည္းေကာင္း၊ အခြန္ေကာက္ခံရာ တြင္လည္းေကာင္း၊ ယဥ္ေက်းမႈ ႏွင့္ ထံုးတမ္းစဥ္လာမ်ားတြင္လည္းေကာင္း ယင္းတို႔ေခတ္ႏွင့္ ေလ်ာ္ညီစြာ အေကာင္းဆံုးစဥ္းစား ေတြးေခၚကာ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၾကသူမ်ားျဖစ္သည္။ ဒုတိယကမာၻစစ္ အျပီးတြင္ ခ်င္းျပည္၏ အနာဂတ္ခရီး အတြက္ ျဗိတိသ်ွ၊ ဗမာႏွင့္ အျခားတိုင္းရင္းသားမ်ားျဖင့္ အားၾကိဳးမာန္တက္ ေဆြးေႏြးခဲ့ၾကသည္။ ခ်င္းျပည္ၾကီးအတြက္ ျပည္မႏွင့္ေတာင္တန္းတစ္ျပိဳင္ တည္း လြတ္လပ္ေရးရယူရန္အတြက္ ပင္လံုစာခ်ဳပ္တြင္ လက္မွတ္ေရးထိုးခဲ့သူမ်ားျဖစ္သည္။ ျပည္ ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ၾကီး တည္ေထာင္ရာတြင္လည္း စြမ္းစြမ္းတမံ ၾကိဳးပမ္းၾကသူမ်ားျဖစ္ သည္။ ယင္းတို႔၏ ၾကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ ခ်င္းလူမ်ိဳးတို႔သည္ လြတ္လပ္ေသာ လူမ်ိဳးအျဖစ္သို႔ ေရာက္ရွိ ခဲ့ျပီး ယင္းမွတဆင့္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ပါ ေမြးဖြားလာခဲ့ျခင္း မဟုတ္ပါေလာ။ ထို႔ေၾကာင့္ ခ်င္းအမ်ိဳး သားေန႔တြင္ တိုက္သူၾကီးမ်ားႏွင့္ ၎တို႔က်င့္သံုးခဲ့ေသာစနစ္ ရွဳတ္ခ်ေျပာဆိုမွဳမ်ား ေရွာင္ၾကဖို႔ လိုအပ္ပါသည္။

ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သည္ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ား ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ႀကီးအတြင္းတြင္ ေနထိုင္ၾကေသာ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးျဖစ္သည္ကို ကမၻာ့အလယ္တြင္ အခိုင္အမာ သက္ေသထူႏိုင္သည္။
• ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သည္ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ား ကုိယ္ပိုင္ယဥ္ေက်းမွဳ၊ စာေပ ႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္ ရိုးရာထံုးတမ္းဓေလ့ ပိုင္ဆိုင္ေသာ လူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳးျဖစ္ေၾကာင္းကို ကမၻာ့အလယ္တြင္ ျပသႏိုင္သည္။
• ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သည္ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ား မိမိတုိ႔၏လူမ်ိဳးျဖစ္တည္မႈကို ဂုဏ္ယူ၀င့္ၾကြားၾကသူမ်ားျဖစ္ေၾကာင္း ထင္းရွားေစၿပီး မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ကိုလည္း ပိုမိုရွင္သန္ေစပါသည္။
• ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သည္ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ား မ်ိဳးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ ရွင္သန္ထက္ျမတ္ျပီး တိုင္းျပည္ႏွင့္လူမ်ိဳး အက်ိဳးသယ္ပိုး ထမ္းရြက္ ေဆာင္ရြက္ၾကသူမ်ား ပိုမိုေပါမ်ားျပားလာေစပါသည္။

ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သမိုင္း တစ္ေလ်ွာက္တြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား အမ်ိဳးမ်ိဳးေျပာင္းလဲရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၅၄-၅၈ ကာလ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ေဖေဖာ္၀ါရီလ ၂၀ ရက္ေန႔တြင္ က်င္းပျခင္းမျပဳရန္ တားျမစ္သည့္အခ်ိန္တြင္လည္း အတိုက္ခံပါတီမွ ေခါင္းေဆာင္ျပီး ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ကို စည္းကားစြားက်င္းပခဲ့ၾကသည္။ ခ်င္းတကၠသိုလ္ေက်ာင္းသား၊သူမ်ားမွလည္း တားျမစ္ခ်က္ကို အံတုကာ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား က်င္းပခဲ့ၾကပါတယ္။ တစ္ဖန္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီအစိုးရေခတ္တြင္လည္း ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ၀ိေသသတိုင္းေန႔အျဖစ္ ေျပာင္းလဲေရး ခ်င္းျပည္သူလူထု၊ ခ်င္းပါတီ၀င္ေခါင္းေဆာင္မ်ားရဲ့ ကန္႔ကြက္မွဳေၾကာင့္ ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီအစိုးရသည္လည္း ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ေျပာင္းလဲႏိုင္ျခင္းမရွိခဲ့ေခ်။ တစ္ဖန္ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္လမ္းစဥ္ပါတီ ေခတ္တြင္လည္း ခ်င္းျပည္သူလူထု၊ ခ်င္းပါတီ၀င္ေခါင္းေဆာင္မ်ားရဲ့ ကန္႔ကြက္မွဳေၾကာင့္ ခ်င္းျပည္နယ္ေန႔သို႔ ေျပာင္းလဲႏိုင္ျခင္းမရွိခဲ့ၾကေခ်။ ၁၉၈၈ ေနာက္ပိုင္း ႏိုင္ငံေတာ္ၿငိမ္္၀ပ္ပိျပားေရးတည္ေဆာက္ေရး (န.၀.တ) ေခတ္၊ ႏို္င္ငံေတာ္ေအးခ်မ္းသာယာေရးႏွင့္ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးေကာင္စီ(န.အ.ဖ)ေခတ္တြင္လည္း ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ား၊ ခ်င္းတကၠသိုလ္ေက်ာင္းသူ၊သားမ်ားသည္ အာဏာရွင္တို႔၏ အမိန္႔ကို အံတုကာ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အျဖစ္သာ ႏွစ္တိုင္းက်င္ပခဲ့ၾကပါသည္ (ျပည္နယ္အစိုးရဦးေဆာင္သည့္ အခမ္းအနားမ်ားမွ လြဲ၍)။

ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သမိုင္း တစ္ေလ်ွာက္တြင္ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား အမ်ိဳးမ်ိဳးေျပာင္းလဲရန္ ႀကိဳးပမ္းခဲ့ၾကေသာ္လည္းဘဲ မည္သည့္အစိုးရ၊ မည္သူကမွ် ခ်င္းျပည္သူလူထု၏ ဆႏၵအေပၚေက်ာ္လြန္ျပီး ေအာင္ျမင္ႏို္င္ျခင္းမရွိခဲ့ေခ်။ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔သည္ ဦး၀မၼသူးေမာင္း ေခါင္းေဆာင္သည့္ ခ်င္းေရးရာေကာင္စီ အေကာင္ထည္ေဖာ္ခဲ့သည္ အတိုင္းပင္ ယေန႔တိုင္ရွိေနဆဲျဖစ္သည္ကို ၾကည့္ျခင္းအားျဖင့္ သူတို႔၏ဆႏၵႏွင့္ ခ်င္းျပည္သူလူထု၏ ဆႏၵသည္ တစ္ထပ္တည္း ရွိေနလ်က္ျဖစ္သည္မွာ သမိုင္းမွသက္ေသခံလွ်က္ရွိေနပါသည္။ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန့သည္ မေန့ ယေန့ ေနာင္ကာလတိုင္ မေျပာင္းမလဲဘဲ ထာ၀စဥ္ တည္ျမဲေနမည္သာျဖစ္ပါသည္။

(၇၁)ႏွစ္ေျမာက္ ခ်င္းအမ်ဳိးသားေန ့ကိုဂုဏ္ျပဳပါသည္။ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔ သက္ေတာ္ရာေက်ာ္ ရွည္ပါေစ။ ခ်င္းအမ်ိဳးသားေန႔အား ေပ်ာ္ရႊင္စြာဆင္ႏဲႊႏိုင္ၾကပါေစ …

References:

Falam Centenary Megazine – U Vum Thu Maung speech given at 1951 Chin National Day
2. Chin National Day by Hrangtar Nawnkar (Source – Report from D.C, Chin Special Division Chin Files pg.77 History Department, Rangoon University)
3. Falam Centenary Megazinie – A speech by U Vum Thu Maung
4. ခ်င္းဖိုင္တြဲ စာအမွတ္ ၇၇၊ စာမ်က္ႏွာ ၁၃ (University Historical Research Center, ရန္ကုန္တကၠသိုလ္)
ခ်င္းေရးေရာေကာင္စီ အစည္းအေ၀းမွတ္တမ္း၊ အမ်ိဳးသားေမာ္ကြန္းဌာန ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၊ စာအမွတ္ Acc-24084
5. A Chin National Day by Fred Ceu Luai published in the Guardian Newspaper

 

Kawl Font Ngeilo caah Unicode

ဆလိုငျးဗနျကြုံးလနြျ (ယူကေ)| 2019 February 16| ခငြျးအမြိုးသားနေ့အားဖွငျ့ ခငြျးလူမြိုးတို့သညျ ပွညျထောငျစု မွနျမာနိုငျငံတောျကွီး အတှငျးတှငျ နထေိုငျကွသော လူမြိုးဖွစျကွောငျး၊ ခငြျးလူမြိုးမြားသညျ ကိုယျပိုငျနယျမွေ၊ ကိုယျပိုငျယဉျကြေးမှု၊ စာပေ နှငျ့ ကိုယျပိုငျ ရိုးရာထုံးတမျးဓလေ့ ပိုငျဆိုငျသော လူမြိုးဖွစျကွောငျးကို ပွသနိုငျသညျ့နေ့လညျး ဖွစျသညျ။

ယနေ့အခြိနျတှငျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အကွောငျး ပွောဆိုရာတှငျ အဓိပ်ပါယျဖှငျ့ဆိုပုံခငြျး မတူကွပေ။ အခြို့က… ပဒသေရာဇျစနစျမှ ဒီမိုကရစေီစနစျ ပွောငျးလဲအသုံးပွုရနျ ဆုံးဖွတျသညျ့နေ့၊ ခငြျးပွညျ အတှကျ ပဒသေရာဇျစနစျမှ ဒီမိုကရစေီစနစျသို့ ပွောငျးလဲရနျ ဆုံးဖွတျရာတှငျ ခငြျးပွညျ အရပျရပျမှ လူထုဦးရေ ၅၀၀၀ ခနျ့တကျရောကျပွီး ဆုံးဖွတျသညျ့အတှကျ စညျးလုံးမှု ပွယုဂျဖွစျသညျ့နေ့၊ အခြို့ကမူ… ဖဖေောျဝါရီ ၂၀ ရကျနေ့သညျ ခငြျးသမိုငျးတစျလြှောကျတှငျ ခငြျးအမြိုးသားမြားအတှကျ အရေးကွီးသညျ့ နေ့ရကျဖွစျသောကွောငျ့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ကငြျးပရခွငျးဖွစျကွောငျးစသဖွငျ့ အမြိုးအမြိုး ရေးသားပွောဆိုကွသညျ။

ခငြျးအမြိုးသားနေ့သညျ ၁၉၅၀ ခုနှစျ အောကျတိုဘာလ ၉ ရကျနေ့တှငျကငြျးပသော ခငြျးရေးရာ ကောငျစီအစညျးအဝေး ဆုံးဖွတျခကြျမှ ဖွစျပေါျလာခွငျးဖွစျသညျ။ ထို့ကွောငျ့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား သမိုငျးရှုထောငျ့မှ ကွညျ့မညျဆိုလငြျ ၁၉၅၀ ခုနှစျ အောကျတိုဘာလ ၉ ရကျနေ့တှငျကငြျးပသော ခငြျးရေးရာကောငျစီအစညျးအဝေးတှငျ ခငြျးအမြိုးသားခေါငျးဆောငျမြား၏ ဆုံးဖွတျခကြျသညျ အဓိကကသြညျဟု ယူဆပါသညျ။ ထိုအစညျးအဝေးတှငျ ဘာကွောငျ့ ခငြျးလူမြိုးတို့အတှကျ အမြိုးသားနေ့ ရှိဖို့လိုအပျကွောငျး၊ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အတှကျ ခငြျးသမိုငျးထဲတှငျ အရေးကွီးသညျ့ နေ့ရကျတရကျ ရှေးခယြျပွီး ထိုနေ့ကို ခငြျးအမြိုးသားနေ့အဖွစျ နှစျစဉျကငြျးပရနျ ဆုံးဖွတျခဲ့သညျ့ အခကြျမြားသညျ အဓိကကသြညျဟု ယူဆပါသညျ။ ဦးဝမ်မသူးမောငျးခေါငျးဆောငျသညျ့ ခငြျးရေးရာ ကောငျစီမှ ခငြျးလူမြိုးခေါငျးဆောငျကွီးမြား စတငျအကောငျထညျဖောျခဲ့သညျ့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့သညျ ခတျေအဆကျအဆကျ နိုငျငံရေးပွောငျးလဲမှုကွောငျ့ စိနျခေါျမှုမြားစှာဖွငျ့ ရငျဆိုငျခဲ့ရသညျ။ ပါလီမာနျ ဒီမိုကရစေီခတျေ၊ တောျလှနျရေးကောငျစီအစိုးရခတျေ၊ မွနျမာ့ဆိုရှယျလစျလမျးစဉျပါတီခတျေ၊ နိုငျငံ တောျငွိမျဝပျပိပွားရေးနှငျ့ တညျဆောကျရေးခတျေ၊ နိုျငျငံတောျအေးခမြျးသာယာရေးနှငျ့ ဖှံ့ဖွိုးရေး ကောငျစီခတျေမြားတှငျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား အခွားနေ့ကို သတျမှတျရနျ၊ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ကငြျးပခွငျးကို ပိတျပငျရနျ၊ ၀ိသသေတိုငျးနေ့ (သို့) ပွညျနယျနေ့ အဖွစျသာ ကငြျးပရနျ ဖိအားပေး ပွောငျးလဲရနျ ကွိုးပမျးမှုမြားရှိခဲ့သညျ။ ထို့ကွောငျ့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အကွောငျး ရေးသားရာတှငျ ၁၉၅၀ ခုနှစျ အောကျတိုဘာလ ၉ ရကျနေ့တှငျကငြျးပသော ခငြျးရေးရာကောငျစီအစညျးအဝေး၏ ဆှေးနှေးခကြျနှငျ့ ဆုံးဖွတျခကြျမှတျ တမျးမြားအကွောငျး၊ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ကငြျးပနိုငျရနျအတှကျ ခငြျးခေါငျးဆောငျမြား ရှေးခယြျခဲ့သညျ့ နေ့ရကျဖွစျသော ဖလမျးမွို့ရှိ လှတျလပျရေးအောငျပှဲ အခမျးအနား နှငျ့ လူထုညီလာခံအကွောငျး၊ ခတျေအဆကျဆကျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ လှမျးခဲ့ရသညျ့ ခွလှေမျးမြားအကွောငျး ဖောျပွသှားမညျ ဖွစျသညျ။

▶ လှတျလပျပွီးခတျေ ခငြျးရေးရာဌာန၏ ကွိုးပမျးမှုမြား
၁၉၅၀ ခုနှစျ အောကျတိုဘာလ ၉ ရကျနေ့ ခငြျးရေးရာကောငျစီ အစညျးအဝေးအကွောငျး မဖောျပွမီ ခငြျးရေးရာဌာန၏ လှတျလပျပွီးကာလ ကွိုးပမျးခကြျမြားအား ဖောျပွလိုပါသညျ။ ၁၉၄၈ ခုနှစျ ဇနျနဝါရီလ ၄ ရကျနေ့တှငျ မွနျမာနိုငျငံသညျ ဗွိတိသြှလကျအောကျမှ လှတျလပျရေးရရှိခဲ့သညျ။ ၁၉၄၇ ခုနှစျဖှဲ့စညျးအုပျခြုပျပုံအခွခေံ ဥပဒအေပိုဒျ– ၅၊ ခငြျးဝိသသေတိုငျး အခနျး၊ ပုဒျမ– ၁၉၆၊ ၁၉၇၊ ၁၉၈ တို့အရ ခငြျးရေးရာကောငျစီ၊ ခငြျးရေးရာဌာနနှငျ့ ခငြျးရေးရာဝနျကွီးတို့ ပေါျပေါကျလာခဲ့ပါသညျ။ ခငြျးရေးရာဝနျကွီး ဦးဝမ်မသူးမောငျး ခေါငျးဆောငျသညျ့ ခငြျးရေးရာဌာနသညျ ခငြျးတောငျတနျးတှငျ ရှေးပဝသေဏီခတျေအဆကျဆကျမှ ဗွိတိသြှခတျေအထိ အသုံးပွုလာခဲ့သညျ့ စနစျဟောငျးကို ဒီမိုကရစေီအုပျခြုပျရေးစနစျဖွငျ့ အစားထိုးအုပျခြူပျရနျ ပထမဦးဆုံးသောလုပျငနျးအဖွစျ ကွိုးစားဆောငျ ရှကျခဲ့သညျ။ ခငြျးရေးရာဝနျကွီးဌာနမှ ဇနျနဝါရီလ ၂၂ရကျနေ့၊ ၁၉၄၈ခုနှစျတှငျ အစိုးရဝနျကွီးအဖှဲ့ထံ ခငြျးတောငျစုံစမျးရေးကောျမရှငျဖှဲ့ကို ဖှဲ့စညျးပေးရနျ တငျပွခဲ့သဖွငျ့ ဖဖေောျဝါရီလ ၆ရကျနေ့ ၁၉၄၈ ခုနှစျတှငျ ထိုစုံစမျးရေးကောျမရှငျအား ဖှဲ့စညျးခဲ့ပါသညျ။ ကောျမရှငျအဖှဲ့တှငျ ဥက်ကဌ အဖွစျ ခငြျးရေးရာဝနျကွီး ဦးဝမ်မသူးမောငျး၊ အတှငျးရေးမှူးအဖွစျ နယျခွားအုပျခြုပျရေးဌာန တိုငျးမငျး ကွီးစညျသူ ဦးသိမျးမောငျ(အေ-တီ-အမျ၊ယခငျခငြျးတောငျတနျးအရေးပိုငျမငျး) နှငျ့ အဖှဲ့ဝငျအဖွစျ ဦးစိုးဝငျး(အမြိုးသား ပညာဝနျဟောငျး)တို့ပါဝငျကွသညျ။ ကောျမရှငျ၏ အဓိကရညျရှယျခကြျနှငျ့ လုပျငနျးမြားမှာ အောကျပါအတိုငျးဖွစျသညျ။

တိုကျသူကွီးမြားနှငျ့ သူကွီးမြားခံစားရသော စိတျသဘောထားကို တိကစြှာစူးစမျးရှာဖှရေနျ
တိုကျသူကွီမြား ကောကျခံလကြျရှိသော အခှနျတောျပပြောကျရေးကို လှုံ့ဆောျကွှေးကွောျ လကြျရှိသညျ့ လုပျငနျးမြားအပေါျတှငျ လူထု၏ဆန်ဒကိုစုံစမျးရနျျ
အခွားတစျဖကျတှငျ ထိုသို့ဖွုတျခရြာ၌ အစိုးရတှငျ တတျနိုငျသမြှငှကေုနျကွေးကသြကျသာစရေနျ
အစိုးရအုပျခြုပျရေး ပွောငျးလဲရာ၌ အစိုးရအုပျခြုပျရေးအဖှဲ့၏ အကြိုးကိုမထိခိုကျစရေနျ နညျးလမျးမြားရှာဖှေ၍ အစိုးရထံသို့ အစီရငျခံစာနှငျ့တကှ ထငျမွငျယူဆခကြျနှငျ့ ထောကျခံခကြျတို့ကိုပါ တငျသှငျးရနျ

ကောျမရှငျသညျ ၁၉၄၈ ခုနှစျ ဖဖေောျဝါရီ ၁၂-၁၈ ရကျမြားတှငျ တီးတိနျမွို့နယျ၊ ဖလမျးမွို့နယျနှငျ့ ဟားခါးမွို့နယျတို့တှငျ လူထုကိုယျစားလှယျ၊ တိုကျအုပျ၊ သူကွီးမြားနှငျ့ တှေ့ဆုံကာ ၎င်းငျးတို့၏ ဆန်ဒကိုစုံစမျးစစျဆေးခဲ့သညျ။ စုံစမျးရေးကောျမတီသညျ ဖလမျးမွို့တှငျ ကငြျးပမညျ့ လှတျလပျရေးနေ့ အောငျပှဲအခမျးအနား အတှငျးတှငျလညျး လူထုနှငျ့တှေ့စုံရနျ စီစဉျခဲ့ကွသညျ။

▶ ဖလမျးမွို့ လှတျလပျရေးနေ့အောငျပှဲသဘငျ အခမျးအနားနှငျ့ လူထုညီလာခံကွီး
ထိုသို့ စုံစမျးစစျဆေးစစျဆေးမှုမြား ပွုလုပျနစေဉျ ၁၉၄၈ ခုနှစျ ဖဖေောျဝါရီ ၁၉ မှ ၂၂ ရကျအထိ ဖလမျးမွို့တှငျကငြျးပသညျ့ လှတျလပျရေးနေ့ အောငျပှဲသဘငျအခမျးအနားနှငျ့ လူထုညီလာခံကွီး ကငြျးပသညျ့ရကျမှာ တိုကျဆိုငျခဲ့ပါသညျ။ လူထုအမြားစုသညျ ဖလမျးမွို့တှငျ ကငြျးပပွုလုပျသညျ့ လူထုညီလာခံသညျ တိုကျသူကွီးမြားအား ဖွုတျခနြိုငျရေးအတှကျ လူထုဆန်ဒကောကျခံရနျ ကငြျးပခွငျးဖွစျသညျဟု ထငျမှတျခဲ့ကွသညျ။ ဧကနျအမှနျဆိုရပါမူ ဤညီလာခံသညျ လှတျလပျ ရေးအောငျပှဲသဘငျ အခမျးအနားကငြျးပရနျအတှကျ ရညျစူးစီစဉျခဲ့ကွရခွငျးသာဖွစျသညျ။ လှတျလပျရေးသညျ ဇနျနဝါရီ (၄) ရကျနေ့တှငျ ရရှိခဲ့သညျမှနျသောျလညျး ဖလမျးမွို့သို့ ပွညျထောငျစုသမ်မတ စပျရှှသေိုကျနှငျ့တကှ နိုငျငံတောျအကွီးအကဲမြား တကျရောကျရနျ အစီအစဉျ ရှိနခွေငျးကွောငျ့ ဖဖေောျဝါရီလ ၁၉ မှ ၂၂ ရကျနေ့တှငျ အခမျးအနားကို စီစဉျကငြျးပရခွငျး ဖွစျသညျ။ ဤညီလာခံကငြျးပရနျအတှကျ အစိုးရမှဘကျဂကြျ ၂၁၀၀၀ ရူပီကို သတျမှတျ လြာထားပေးခဲ့သညျ ။ အစိုးရမှ ငှကွေေးပမာဏ အမြားအပွားပငျ ကူညီးပံ့ပိုးထားခွငျးဖွစျသညျ။ ထိုခတျေကာလတှငျ စစျသားတစျဦး၏လစာသညျ တစျလလငြျ ရူပီ-၁၅၊ အစိုးရဝနျထမျး၏ ပမြျးမြှတစျလဝငျငှမှော ရူပီ ၃ဝဖွစျပွီး နှားနောကျ တစျကောငျ၏ တနျဖိုးသညျ ရူပီ ၂၀ သာရှိသညျ။ ယငျးသမိုငျးတှနျကွူးသညျ့ အခမျးအနားသို့ ပွညျထောငျစု သမ်မတစပျရှှသေိုကျ ကိုယျတိုငျတကျ ရောကျခြီးမွှငျ့ခဲ့သညျ။
ယငျးအစညျးအဝေးသို့ တကျရောကျသညျ့ လူဦးရပေမာဏ ၅၀၀၀ ကြောျရှိသညျမှာလညျး လူထုအမြားစုက သံသယရှိကွသညျ။ လူထု ၅၀၀၀ ကြောျတကျရောကျသညျမှာ အမှနျဧကနျ မုခပြငျဖွစျသညျ။ ထိုအခြိနျ ခငြျးတောငျအရေးပိုငျမငျး ဦးတှာနျမှုနျး၏ နှစျစဉျအစီရငျခံစာတှငျ ရှငျးလငျးစှာဖောျပွထားသညျမှာ ဧညျ့သညျစုစုပေါငျး ၅ဝဝဝခနျ့ရှိပွီး ခငြျးတောငျကဲ့သို့သော နရောမြိုးတှငျ ထိုမြှလောကျသော လူဦးရသေညျ နညျးသညျ့ အရအေတှကျ မဟုတျဟု ဆိုထားပါသညျ။ ၎င်းငျးအစီရငျခံစာတှငျ စိတျဝငျစားဖှယျအကောငျးဆုံးမှာကား ခငြျးသမိုငျး တစျလြှောကျလုံးတှငျ ပထမဦးဆုံးအကွိမျအဖွစျ ပါဝငျတကျရောကျလာကွသညျ့ ကနျပကျလကျ နှငျ့ ပလကျဝ (ထိုအခြိနျက Arakan Hill Tracts) နယျမှ ကိုယျစားလှယျမြားအကွောငျးကို အထူး အလေးပေးဖောျပွထားခွငျးပငျဖွစျသညျ။ ပလကျဝနယျမှ ကိုယျစားလှယျတစျဦးသညျ ခွလေငြျခရီးဖွငျ့ ဖလမျးသို့ အရောကျလြှောကျလာခဲ့သညျ။ ထိုအတူ ကနျပကျလကျ၊ တီးတိနျ၊ ဟားခါးနှငျ့ မတူပီ ကိုယျစားလှယျမြားသညျလညျး ခွလြှေငျခရီးဖွငျ့သာ အခမျးအနားသို့ တကျရောကျ ခဲ့ကွခွငျးဖွစျသညျ။ ဖလမျးနယျမှ တိုကျသူကွီးမြားသညျလညျး မိမိတို့အုပျခြုပျသော တိုကျနယျအသီးသီးမှ ရှာသူ၊ သားမြားအား ညီလာခံသို့ တကျရောကျရနျ နှိုးဆောျခဲ့ကွသညျ။

▶ ဖလမျးညီလာခံ လူထုအစညျအဝေးမှ ဆုံးဖွတျခကြျ
ဖဖေောျဝါရီ ၂၀၊၂၊၁၉၄၈ ခုနှစျတှငျ ဖလမျးမွို့တှငျကငြျးပသညျ့ အစညျးအဝေးတှငျ အကွောငျး အရာမြားစှာကို ဆှေးနှေးခဲ့ကွသညျ။ ဖဖေောျဝါရီ ၂၀ ရကျနေ့အစီအစဉျတှငျ ပညာရေး၊ ကနြျးမာရေးနှငျ့ သယျယူပို့ဆောငျရေးကဏ်ဍ မြားကိုဆှေးနှေးကွသညျ။ အစကနဦး ဆှေးနှေးရာ တှငျ မြိုးနှယျစုအကွီးအကဲထဲမှ ကိုယျစားလှယျတစျဦး၊ လူထုမှကိုယျစားလှယျတစျဦးနှငျ့ တစျနယျ လြှငျ နယျဝနျထောကျတစျဦးစီသာ ပွောဆိုနှေးဆှေးရနျ သတျမှတျထားသောျလညျး၊ နောကျပိုငျး တှငျ လူထုမြားစှာပါဝငျ ဆှေးနှေးကွတော့သညျ။ ထို့နောကျ လူအမြားစောငျ့ဆိုငျးနကွေသော အုပျခြုပျရေးစနစျအား ဒီမိုကရစေီအုပျခြူပျရေးစနစျဖွငျ့ အစားထိုးရနျ တီးတိနျ နယျမှ ဦးထောငျးဇာခိုငျ (Pu Thawng Za Khai)က အဆိုတငျသှငျးရာ ဖလမျးမွို့မှ ဦးဆှမျးမနျ (Pu Sum Mang)နှငျ့ ကနျပကျလကျမှ ဦးထနျးမောငျး (Pu Thang Mawng) တို့ကထောကျခံကွသညျ။ အဆိုကို အခြိနျအတောျတနျကွာအောငျ တကျတကျကွှကွှ ဆှေးနှေးကွရာ ကနျ့ကှကျသူမြား ရှိနသေဖွငျ့ ဒီမိုကရစေီနညျးကြ မဲခှဲဆုံးဖွတျရနျ အခမျးအနား၏ သဘာပတိကဆိုသဖွငျ့ မဲခှဲဆုံး ဖွတျခဲ့ကွသညျ။ အဆိုကို ထောကျခံမဲ ၅၀၀၀ နှငျ့ ကနျ့ကှကျမဲ ၁၇ မဲဖွငျ့အတညျပွုခဲ့ကွသညျ။

ဖလမျးမွို့ လှတျလပျရေးအောငျပှဲညီလာခံနှငျ့စပျလဉြျး၍ ထိုအခြိနျက ခငြျးဝိသသေတိုငျး အရေး ပိုငျမငျး (Deputy Commissioner) Pu R. Tuang Hmung ၏ အစီရငျခံစာ (Annual Report for 1948) တှငျ…..“မွို့နယျတစျခုခငြျးထံမှ ငှသေား ၂၀၀၀ စီ ပါဝငျကွသညျ။ ဖလမျးမွို့ရှိ ပွညျသူ့ရငျပွငျ(ယခု ဟရနျထီးယိုး အားကစားကှငျး)တှငျ ရိုးရာအကမြားနှငျ့ ရိုးရာခေါငျရညျမြား သောကျသုံးကွသညျ။ ခငြျးသမိုငျးတှငျ ပထမဆုံးအကွိမျအဖွစျ ပွညျမမှ အငွိမျ့အကအဖှဲ့ ကလညျး ခငြျးပွညျသူမြားအား ဖြောျဖွကွေသညျ။ နောကျတစျနေ့ (ဖဖေောျဝါရီ ၂၀)တှငျ အစိုးရမှဦး ဆောငျကာ လှတျလပျရေး အောငျပှဲအတှကျ လူထုအစညျးအဝေးကွီးပွုလုပျကွသညျ။ ခငြျးဝိသသေတိုငျးတစျခုလုံးမှ ကိုယျစားလှယျမြားလညျး တကျရောကျကွသညျ။ နိုငျငံတောျ သမ်မတ စပျရှှသေိုကျ၊ ခငြျးရေးရာဝနျကွီး ဦးဝမ်မသူးမောငျး၊ ဝနျကွီးဦးညိုထှနျးနှငျ့ တိုငျးမငျးကွီး စညျသူဦး သိမျးမောငျတို့လညျး တကျရောကျကွသညျ။ ခငြျးသမိုငျးတှငျ ပထမဦးဆုံးကွိမျအဖွစျ ကနျပကျလကျနှငျ့ ပလကျဝ(ထိုအခြိနျက ရခိုငျတောငျတနျး)နယျတို့မှ ကိုယျစားလှယျမြားလညျး ပါဝငျလာကွသညျ။ တကျရောကျလာကွသောဧညျ့သညျမြားမှာ ၅၀၀၀ ဦးခနျ့ရှိပွီး ခငြျးတောငျကဲ့ သို့သော နရောမြိုးတှငျ ယငျးကဲ့သို့ လူဦးရမြေားပွားစှာ ဧညျ့သညျတောျမြားလကျခံနိုငျခွငျးကို အ့ံအားသငျ့လောကျသညျ။ ညီလာခံအတှကျ အစိုးရမှ ဘကျဂကြျရူပီးငှေ၂၁၀၀၀ လြာထားသောျ လညျး စုစုပေါငျးကုနျကစြရိတျ မှာ ရူပီးငှေ ၄၀၀၀၀ ဖွစျသညျ။ ဤပှဲတောျသညျ အောငျမွငျသော ပှဲတောျဟု ထငျမှတျရပါသညျ။ ပှဲတောျအပွီး တစျနှစျကြောျအထိ ဂစြျကားသမားမြား၊ အစားအ သောကျနှငျ့ အခွားဝနျဆောငျမှုပေးခဲ့သညျ့ သူမြားမှာမူ ယခုအခြိနျအထိ ပိုကျဆံမရရှိခဲ့ကွ သေးကွောငျး”… ၎င်းငျးအစီရငျခံစာတှငျ မှတျတမျးတငျထားသညျကို တှေ့ရှိနိုငျသညျ။

▶ စုံစမျးရေးကောျမရှငျအစီရငျခံစာ တငျပွခွငျးနှငျ့ ခငြျးရေးရာကငျေစီ၏ အောငျမွငျမှုမြား
စုံးစမျးရေး ကောျမရှငျသညျ ဖလမျးလူထုအစညျးအဝေးကွီးအပွီး ဖဖေောျဝါရီ ၂၂ မှ ၂၆ရကျနေ့အ ထိစညျးရုံးရေးလုပျငနျးမြား ထပျမံဆောငျရှကျခဲ့ကွပွီး လူထုအမြားစုက တိုကျသူကွီးမြားအုပျခြုပျ သညျ့စနစျကို ဒီမိုကရစေီအုပျခြူပျရေးစနစျဖွငျ့ အစားထိုးရနျဆန်ဒထုတျဖောျခဲ့ကွသောျလညျး နှစျပေါငျးမြားစှာ အနညျထိုငျလာသညျ့ နယျခြဲ့အမှဟေောငျး အုပျခြုပျရေးစနစျအား ခကြျခငြျး ပွောငျးလဲရနျမှာမူ မလှယျကူလှပေ။ ကောျမတီသညျ အစိုးရဝနျထမျးမြား၏ အယူအဆမြား ကိုလညျး မေးမွနျးကွရတော့သညျ။ ခငြျးဝိသသေတိုငျးမှ နယျဝနျထောကျမြား၏ တရားဝငျအစညျး အဝေးကို ဖဖေောျဝါရီ ၂၆ ရကျနေ့တှငျကငြျးပကွသညျ။ ကောျမရှငျသညျ ၎င်းငျး၏အစီရငျခံစာကို ၁၉၄၈ ခုနှစျ စကျတငျ ဘာလ ၃၀ ရကျနေ့တှငျ မွနျမာနိုငျငံတောျ ဝနျကွီးမြားအဖှဲသို့ တိုကျသူကွီးမြားအား မနစျနာစရေနျ ပငျစငျ၊ ထောကျပ့ံကွေးအခြို့ကို ဝပေုံကခြှဲဝပေေးရနျ ထောကျခံတငျပွခဲ့သညျ။ ရှေးပဝသေဏီခတျေကတညျးက အသုံးပွုလာခဲ့သညျ့ ပဒသေရာဇျအုပျ ခြုပျရေးစနစျကို ဒီမိုကရစေီနညျးကြ အုပျခြုပျရေးစနစျဖွငျ့ အစားထိုးပွောငျးလဲရနျ တငျသှငျး ခဲ့ကွသညျ။ ထိုအစီရငျခံစာသညျ ခငြျးတောငျတစျခှငျလုံးတှငျ စုံးစမျးမှုပွုလုပျသညျ့ အဖွမြေား ဖွစျသညျနှငျ့အညီ လူထုဆန်ဒကိုလညျးပေါျလှငျစသေညျ။ နိုငျငံတောျအစိုးရဖကျမှလညျး အဆိုတငျသှငျးမှုမြားကို ထောကျခံပွီး၊ ခငြျးရေးရာကောငျစီက ၁၉၄၈ခုနှစျ ခငြျးဝိသသေတိုငျး အကျဥပဒကေို ၁၂-၁၀-၁၉၄၈ခုနှစျတှငျ ကငြျးပသညျ့ တိုငျးပွညျပွုလှှတျတောျ(ပါလီမနျ) ညီလာခံ က အကျဥပဒအေဖွစျ အတညျပွုဆုံး ဖွတျခဲ့ပါသညျ။ ခငြျးလူမြိုးမြားကိုယျတိုငျရေးဆှဲ အတညျပွု ထားသော အကျဥပဒဖွေငျ့ ဗွိတိသြှတို့ရေးဆှဲသော ၁၈၉၆ခုနှစျ ခငြျးတောငျတနျးမြားစညျးမဉြျး အကျဥပဒကေို အစားထိုး ဖကြျသိမျးခဲ့သညျ။

▶ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ အတှကျ ရကျရှေးခယြျခွငျး၊ ဆှေးနှေးတိုငျပငျခွငျး နှငျ့ အတညျပွုခွငျး
ဦးဝမ်မသူးမောငျးခေါငျးဆောငျသော ခငြျးရေးရာကောငျစီသညျ အုပျခြုပျရေးပွောငျးလဲခွငျး၊ ခငြျးတောငျဖှ့ံဖွိုးရေးလုပျငနျမြားနှငျ့ ဒီမိုကရစေီကငြ့ျစဉျမြားကို ပညာပေးဟောပွောခွငျး စသညျ့ လုပျငနျးမြားဖွငျ့ ၁၉၄၈-၄၉ အတှငျး ကွိုးစားလုံးပမျးကွရသညျ။ ခငြျးလူမြိုးတို့သညျ ပွညျထောငျစု မွနျမာနိုငျငံတှငျ မတူကှဲပွားမှုရှိနသေောျလညျး အရေးပါအရာရောကျသညျ့ လူမြိုးစုဖွစျသညျနှငျ့ အညီ စညျးလုံးညီညှတျရေးသညျ မရှိမဖွစျအရေးတကွီးလိုအပျကွောငျးကို နားလညျးအသိအမှတျ ပွုလာကွသညျ။ ထို့ကွောငျ့ခငြျးရေးရာကောငျစီသညျ ပွနျ့ကြဲနထေိုငျကာ ကူးလူးဆကျဆံမှု ကငျးကှာနသေော မိမိတို့၏လူမြိုးမြားကို နိုငျငံရေးအငျအားစုတစျရပျအဖွစျ ပွနျလညျစညျးရုံးနိုငျရနျ ‘ခငြျးအမြိုးသားနေ့’ ကိုထားရှိရနျလိုအပျကွောငျးကို သိမွငျလာကွသညျ။ ထို့ကွောငျ့ ၁၉၅ဝခုနှစျ အောကျတိုဘာလ (၉) ရကျနေ့တှငျ ကငြျးပသော ခငြျးရေးရာကောငျစီ၏ သတ်တမအကွိမျမွောကျ ညီလာခံအစညျးအဝေး ပထမနေ့တှငျ ခငြျးရေးရာဝနျကွီး ဦးဝမ်မသူးမောငျးမှ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ရှိသငျ့ကွောငျးအဆိုကိုတငျသှငျးခဲ့သညျ။ ထိုအဆိုအရ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ သတျမှတျရနျအတှကျ နေ့ရကျတစျရကျကို ရှေးခယြျရနျနှငျ့ အတညျပွုရနျ ဖွစျသညျ။ ၁၉၅၀ အောကျတိုဘာလ ၉ ရကျနေ့တှငျ ကငြျးပသော ခငြျးရေးရာကောငျစီအစညျး အဝေးမှတျတမျး အဆိုအမှတျ (၂) တှငျ

အဆိုအမှတျ(၂)။ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အဖွစျ ရှေးခယြျသတျမှတျရနျကိစ်စကိုဆှေးနှေး၍ အတညျပွုရနျ။

ဦးဝမ်မသူးမောငျး(ခငြျးရေးရာဝနျကွီး၊ ကနျပကျလကျနယျအမတျ)။ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အဖွစျသတျ မှတျရနျ ဟူသော အဆိုကိုတငျသှငျးရခွငျးမှာ အမြိုးသားနေ့ဆိုတဲ့ အထိမျးအမှတျကိုကမ်ဘာနဲ့ အဝှမျး သတျမှတျကွတဲ့ ထုံးတမျးစဉျလာရှိတဲ့အပွငျ ခငြျးအမြိုးသားတှမှောလညျး ‘ခငြျးအမြိုးသားနေ့” ရှိသငျ့တယျလို့ ယူဆတဲ့အတှကျ ဒီအဆိုကိုတငျသှငျးရခွငျးဖွစျပါတယျ။
ဦးဆံနိမျး (မတူပီနယျအမတျ)။ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ဟုသတျမှတျရနျအတှကျ ဤအဆိုကို ထောကျခံပါတယျ။
ဦးဝမ်မသူးမောငျး။ ခငြျးအမြိုးသားနေ့သတျမှတျဖို့ ကိစ်စနဲ့စပျလဉြျးပွီး အနညျးငယျပွောလိုပါ တယျ။ ဒီကိစ်စနဲ့ပကျသကျလို့ ခငြျးဝိသသေတိုငျးမငျးကွီး အခွားပုဂ်ဂိုလျတှနေဲ့ နေ့သုံးနေ့ကိုမူ တညျပွီး ဆှေးနှေးခဲ့ဖူးပါတယျ။ အပွီးသတျဆုံးဖွတျ အတညျမပွုရသေးပါဘူး၊ အဲဒီနေ့သုံးနေ့ကတော့
ပထမ – မမွေို့ကို စုံစမျးရေး (အငျကှာရီ) ကောျမတီ စလှှေတျတဲ့နေ့။
ဒုတိယ- ခြိ(ဖျ) (Chief) ခေါျတိုကျသူကွီးတို့ အုပျခြုပျမှုလကျအောကျကနေ ဒီမိုကရစေီ အုပျခြုပျရေးစနစျသစျကို ပွောငျးလဲခဲ့တဲ့ ဖလမျးမွို့မှ လူထုညီလာခံကငြျးပတဲ့ ၁၉၄၈ ခုနှစျ ဖဖေောျဝါရီ (၂၀) ရကျနေ့။
တတိယ- ခငြျးဝိသသေတိုငျးအကျဥပဒပွေဌာနျးအတညျပွုတဲ့နေ့။
အဲဒီသုံးရကျအနကျ မညျသညျ့နေ့ကို ပွဋ်ဌာနျးသငျ့တယျဆိုတာ ဆှေးနှေးပွီး (ဤအစညျး အဝေးတှငျ) အတညျပွုဖို့ဖွစျပါတယျ။
ကပ်ပတိနျမနျသုနျးနုနျး(တီးတိနျနယျအမတျ)။ သဘာပတိကွီးခငျဗြား… ဒီအဆိုနဲ့ ပကျသကျပွီး ကြှနျတောျနဲနဲဝဖေနျခငြျပါတယျ။ ၁၉၄၆ ခုနှစျ မတျလ ပငျလုံကှနျဖရငျ့၊ ၁၉၄ရခုနှစျ ဇနျနဝါရီလ ကုနျခါနီး ဖဖေောျဝါရီလမှာ ဒုတိယပငျလုံကှနျဖရငျ့၊ ၁၉၄ရခုနှစျ မတျလနဲ့ဧပွီလမှာ တောငျတနျး ဒသေ အငျကှာရီကောျမရှငျမမွေို့အစရှိတဲ့ အဆိုရှငျအမတျမငျး တငျသှငျးတဲ့အတိုငျး ဖွစျပါတယျ။ ၁၉၄၆ ခုနှစျ မတျလမှာ ကငြျးပခဲ့တဲ့ပငျလုံကှနျဖရငျ့မှာ ပွညျထောငျစုနဲ့ တောငျတနျးဒသေရဲ့ အခွအေနေ၊ ဒုတိယပွညျမနဲ့ အဆကျအသှယျပွုလုပျဖို့အတှကျ ပွညျမမှာရှိတဲ့ ခေါငျးဆောငျမြားနဲ့ တောငျတနျးဒသေမှာရှိတဲ့ နယျအသီးသီးမှ ကိုယျစားလှယျတှကေ ပွညျထောငျစုထဲမှာ ပေါငျးဖို့သ ဘောတူပွီးနောကျ ၁၉၄၇ ခုနှစျ ဇှနျလ ၁၀ ရကျနေ့မှာ ပွညျမမှာရှိတဲ့ လူထုကိုယျစားလှယျ အားလုံးစုပေါငျးပွီး တိုငျးပွုပွညျပွုလှှတျတောျကို ဖှဲ့စညျးခဲ့ပါတယျ။ ခွောကျလတိုငျတိုငျ လူထု ကိုယျစားလှယျ ၂၅၀ ဦးကဆုံးဖွတျတဲ့မူကို ဘိလပျအစိုးရက လကျခံအတညျပွုပွီး ၁၉၄၈ခုနှစျ ဇနျနဝါရီလ ၄ ရကျနေ့မှာ အခြုပျအခွာအာဏာပိုငျတဲ့ လှတျလပျရေးကိုပေးခဲ့ပါတယျ။ လှတျလပျ တဲ့ပွညျထောငျစုမွနျမာနိုငျငံတောျကွီးဖွစျလာတာနဲ့အမြှ တစျပွိုငျနကျ ၁၉၄၈ ခုနှစျ ဖဖေောျဝါရီ ၂၀ ရကျ နံနကျ ၁၁ နာရီအခြိနျမှာ ခငြျးလူထုညီလာခံကို ဖလမျးမွို့မှာ ကငြျးပခဲ့တဲ့အတှကျ အုပျခြုပျ ရေးမူဟောငျးကနေ ဒီမိုကရစေီမူသစျအုပျခြုပျရေးကို ပွောငျးလဲခဲ့တဲ့အတှကျ ၁၉၄၈ ခုနှစျ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့ နံနကျ ၁၁ နာရီအခြိနျကို ခငြျးအမြိုးသားနေ့အဖွစျ ပွဋ်ဌာနျးသတျမှတျ ရနျ အကောငျးဆုံး၊ အသငျ့တောျဆုံးဖွစျတယျလို့ ယူဆပွီး ယငျးနေ့ကိုပငျ အတညျပွုရနျ လေးလေး နကျနကျ ထောကျခံပါတယျ။

?ဦးဆံနိမျး (မတူပီနယျအမတျ)။ ကပ်ပတိနျမနျသုနျးနုနျးပွောတဲ့စကားထဲမှာ ကြှနျတောျပွောလိုတာက ကြှနျတောျတို့ တောငျပိုငျးခငြျးတောငျမှာ ဖဖေောျဝါရီလဆိုရငျ စပါးရိတျသိမျးခြိနျဖွစျနလေို့ လူထုအမြားစု အားလပျရကျမရနိုငျတဲ့အတှကျ ဒီဇငျဘာလလောကျမှာ သတျမှတျပေးဖို့ပွောလိုပါ တယျ။

?ဦးလနြျထုမျး (ခငြျးရေးရာကောငျစီ သဘာပတိ)။ ဦးဆံနိမျးက ကပ်ပတိနျမနျသုနျးနုနျးအဆိုကို ထောကျခံပါသလား (သို့မဟုတျ) ကနျ့ကှကျပါသလား။

?ဦးဆံနိမျး။ ဒီဇငျဘာလ(သို့မဟုတျ) ဇနျနဝါရီလ ၂၅ ရကျနေ့ကို သတျမှတျပေးဖို့ဖွစျပါတယျ။

?ကပ်ပတိနျမနျတုနျးနုနျး။ ကြှနျတောျပွောနတောက ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျတိုငျးမှာ လူထုအစညျး အဝေးကငြျးပပွုလုပျဖို့အတှကျ ပွောဆိုထောကျခံနခွေငျးမဟုတျပါဘူး။ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျ နေ့ကို ခငြျးအမြိုးသားနေ့လို့သာ အထိမျးအမှတျသဘောနဲ့ရှိစဖေို့အတှကျ ထောကျခံနခွေငျးဖွစျပါ တယျ။
?ဦးဆံနိမျး။ ကြှနျတောျအဆိုကို မကနျ့ကှကျပါ။
?ကပ်ပတိနျမနျတုနျးနုနျး။ မူလအဆိုမှာ(ခငြျးအမြိုးသားနေ့)၊ နောကျမှ (၁၉၄၈ ခုနှစျ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့) အဖွစျ ထပျမံဖွညျ့စှကျဖို ့ အဆိုတငျသှငျးပါတယျ။

?ဦးလနြျထုမျး (သဘာပတိ)။ ပွငျဆငျခကြျအဆိုကို ကောငျစီက ဘဘောတူပါသလား။

အမတျအားလုံးသဘောတူသဖွငျ့ အောကျပါအတိုငျးအဆိုကိုပွငျဆငျ၍ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အဖွစျ သတျမှတျ ရှေးခယြျအတညျပွုလိုကျသညျ။
“ခငြျးအမြိုးသားနေ့ကို ၁၉၄၈ ခုနှစျ၊ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့အဖွစျ ရှေးခယြျသတျမှတျလြှငျ ယငျးကိစ်စကို ဆှေးနှေး၍အတညျပွုရနျ”
“၁၉၄၈ ခုနှစျ၊ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့ နံနကျ ၁၁ နာရီအခြိနျ” ကို “ခငြျးအမြိုးသားနေ့” ဟူ၍ ခငြျးရေးရာကောငျစီမှ ရှေးခယြျသတျမှတျအတညျပွုပါသညျ။

ဤခငြျးရေးရာကောငျစီ အစညျးအဝေးမှတျတမျးသညျ အရှငျးလငျးဆုံးနှငျ့ အခိုငျလုံဆုံးသော သကျသအေထောကျအထားဖွစျသညျ။ ဦးဝမ်မသူးမောငျး၏အကွောငျးပွခကြျသညျ ရှငျးလငျးပွတျ သားသညျ။ အဘယျကွောငျ့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ရှိသငျ့သနညျး။ ကမ်ဘာအနှ့ံတှငျ အမြိုးသားနေ့မြား ရှိကွသညျ့ အစဉျအလာရှိသောကွောငျ့ သူ့အနဖွေငျ့ ခငြျးလူမြိုးတို့သညျလညျး အမြိုးသားနေ့ရှိ သငျ့သညျဟု ယူဆခွငျးကွောငျ့ဖွစျသညျ။ ထိုအဆိုကို မတူပီမှဦးဆနျးနိနျးက ထောကျခံသညျ။ ဦးဝမ်မသူးမောငျးမှ ဆကျလကျတငျပွရာတှငျ သူသညျခငြျးဝိသသေတိုငျး၊ တိုငျးမငျးကွီးနှငျ့ ယငျးကိစ်စ ကိုဆှေးနှေးခဲ့ရာ ရကျသုံးရကျကိုအာရုံစိုကျထားသောျလညျး မညျသညျ့ရကျဟု မဆုံးဖွတျရသေး ကွောငျး၊ ခငြျးကိုယျစားလှယျမြားအား စုံးစမျးရေးကောျမရှငျရှိရာ မမွေို့သို့ပို့သောနေ့၊ ဖလမျးလူထု ညီလာခံ ဖဖေောျဝါရီ (၂၀) သို့မဟုတျ ခငြျးတောငျအကျဥပဒပွေဋ်ဌာနျးသောနေ့၊ ထိုသုံးရကျထဲမှ တစျရကျကိုရှေးခယြျပွီး “ခငြျးအမြိုးသားနေ့” အဖွစျကွငွောရနျဖွစျသညျ။ ထို့နောကျ ဗိုလျကွီးမနျတုနျးနုနျးက (Captain. Mang Tung Nung) ပငျလုံညီလာခံမှအစပွုကာ လှတျလပျရေးရပွီးသညျထိ ဖလမျးမွို့တှငျ တိုကျသူကွီးမြားအုပျခြုပျသညျ့စနစျအား လူထုမှရှေး ခယြျသော ဒီမိုကရစေီအုပျခြုပျ ရေးစနစျဖွငျ့ အစားထိုးပွောငျးလဲရနျဆုံးဖွတျခဲ့သညျ့ သမိုငျးအ ကွောငျးအရာမြားကို ရှငျးပွခဲ့သညျ။ ထို့နောကျ “၁၉၄၈ ခုနှစျ ဖဖေောျဝါရီ ၂၀ ရကျနေ့၊ နံနကျ ၁၁ နာရီ” ကို ခငြျးအမြိုးသားနေ့ အဖွစျသတျမှတျရနျ ဆှေးနှေးတငျပွခဲ့သညျ။ ၎င်းငျးအဆိုကို ဦးဆနျနိနျး (U Sang Nim)မှ ထောကျခံခဲ့သညျ။ သဘာပတိ ဦးလနြျထုမျ (U Lian Thum)က ထိုအဆိုကို ကွငွောပွီး လကျခံခွငျးရှိ၊ မရှိကိုမေးမွနျးရာ၊ ဦးဆနျနိနျးမှ ဆကျလကျဆှေးနှေးရာတှငျ ဖဖေောျဝါရီလသညျ တောငျပိုငျးခငြျးရှာမြားတှငျ စပါးရိတျသိမျးခြိနျဖွစျလေ့ရှိပွီး လူထုအားလပျမညျ မဟုတျကွောငျးရှငျး ပွသညျ။ အမြိုးသားနေ့ကို အခွားနေ့ရကျ သို့ပွောငျးရနျ အကွံပွုခဲ့သညျ။ အစညျးအဝေး သဘာပတိ ဦးလနြျထုမျ၏ ပေးမွနျးခကြျအပေါျ ဦးဆနျနိနျးက အမြိုးသားနေ့မှာ ဒီဇငျဘာလ သို့မဟုတျ ဇနျနဝါရီ ၂၅ ရကျနေ့တှငျ ဖွစျသငျ့ကွောငျး ပွနျဖွခေဲ့သညျ။ ဗိုလျကွီးမနျတုနျးနုနျးက သူ့အနဖွေငျ့ ထိုရကျကို လူထုအစညျးအဝေးအတှကျ ထောကျခံရခွငျးမဟုတျကွောငျးနှငျ့ အမြိုးသားနေ့ အထိမျးအမှတျအတှကျဖွစျသညျဟု ဆှေးနှေးရှငျးပွသညျ။ ဦးဆနျနိနျးက အဆိုကိုဆနျ့ကငြျကနျ့ကှကျခွငျး မဟုတျကွောငျး ပွနျလညျပွောဆိုခဲ့သညျ။ ထို့နောကျ ဗိုလျကွီးမနျတုံးနုနျးက ပထမအဆို “ခငြျးအမြိုးသားနေ့” တှငျ ၁၉၄၈ ခု၊ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျ နံနကျ ၁၁ နာရီကို “ခငြျးအမြိုးသား နေ့အဖွစျ သတျမှတျရေးအတှကျ ဆှေးနှေးရနျနှငျ့ ဆုံးဖွတျခကြျခရြနျ” ဟုသဘာပတိမှ ကွငွောသညျ။ ခငြျးရေးရာကောငျစီ သဘာပတိ ဦးလနြျထုမျမှ အဆိုကို ကွငွောပွီး လကျခံခွငျးရှိ၊ မရှိမေးမွနျးခဲ့သညျ။ တကျရောကျသူ ကောငျစီဝငျအားလုံး ဦးဝမ်မသူးမောငျး၊ ဦးလနြျထုမျ၊ ဗိုလျကွီးမနျးသုံးနုနျးနှငျ့ ဦးဆနျနိနျးတို့ကလကျခံခဲ့သညျ။ ထိုအစညျးအဝေးတှငျ တကျရောကျခဲ့သညျ့ ခငြျးရေးရာကောငျစီအတှငျးဝနျ Pu R. Tuang Hmung မှလညျး လကျခံခဲ့သညျ။ သို့ဖွစျ၍ “၁၉၄၈ ခုနှစျ ဖဖေောျဝါရီ ၂၀ ရကျနေ့၊ နံနကျ ၁၁ နာရီ” အား ခငြျးအမြိုးသားနေ့အဖွစျ သတျမှတျ သညျ့ဆုံးဖွစျခကြျကို သဘာပတိမှ အတညျပွုခဲ့သညျ။

ခငြျးရေးရာကောငျစီအစညျးအဝေးမှတျတမျးသညျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့သမိုငျးပွောကွားရာတှငျ အခိုငျလုံဆုံးသကျသအေထောကျအထားဖွစျသညျ။ ကမ်ဘာအနှ့ံတှငျ အမြိုးသားနေ့မြားရှိကွသညျ့ အစဉျအလာရှိကွသညျ။ ၎င်းငျးတို့အမြိုးသားနေ့မြားတှငျ လူမြိုးတစျမြိုးဖွစျကွသညျ၊ လူမြိုးတစျမြိုး အဖွစျတညျရှိကွသညျကို အထိမျးအမှတျပှဲမြားဖွငျ့ ဆငျနှှဲလေ့ရှိကွသညျ။ ထိုနေ့ထူးနေ့မွတျ အတှကျ ရှေးခယြျကွသောနေ့နှငျ့ အကွောငျးအရငျးမှာမူ မတူကွပေ။ ဥပမာ- နောျဝေ၊ ဒိနျးမတျ၊ အိန်ဒိယ၊ မောလျတာ၊ ပိုလနျနှငျ့ စလိုဗားကီးယားစသညျ့နိုငျငံမြားတှငျ ယငျးတို့နိုငျငံနှငျ့ လူမြိုး အတှကျ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒေ စတငျပွဌာနျး/ သုံးစှဲသညျ့နေ့ကို ၎င်းငျးတို့၏ အမြိုးသားနေ့အဖွစျ သတျမှတျကွသညျ။ အခြို့နိုငျငံမြားသညျ ကိုလိုနီလကျအောကျခံဘဝမှ လှတျလပျရေး ရရှိသော နေ့ကို အမြိုးသားနေ့အဖွစျသတျမှတျကွသညျ။ အခြို့နိုငျငံသညျလညျး ယငျးတို့နိုငျငံဘုရငျမှေးနေ့ အား အမြိုးသားနေ့အဖွစျသတျမှတျကွသညျ။ ယငျးကဲ့သို့ကမ်ဘာအနှ့ံတှငျ အမြိုးသားနေ့မြား ရှိကွသကဲ့သို့ ကြှနျတောျတို့ခငြျးလူမြိုးတို့သညျလညျး ပွညျထောငျစုသမ်မတမွနျမာနိုငျငံတောျ အတှငျးရှိ လူမြိုးတစျမြိုးအဖွစျ ထာဝစဉျရပျတညျနိုငျရေးအတှကျ အမြိုးသားနေ့လိုအပျကွောငျး ခငြျးရေးရာကောငျစီမှ နားလညျလာခဲ့သညျ။ ထိုနေ့အတှကျ ခငြျးသမိုငျးတှငျ အရေးကွီး နေ့ထူးနေ့မွတျဖွစျသော ၁၉၄၈ ခုနှစျ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့အား ခငြျးအမြိုးသားနေ့အဖွစျ သတျမှတျခဲ့ကွသညျ။ ခငြျးရေးရာ ကောငျစီသညျ ပွောငျးလဲနသေောကမ်ဘာကွီးနှငျ့အတူ ရငျဘောငျ တနျးလြှောကျလှမျးနိုငျရေးအတှကျ အမွောျအမွငျကွီးစှာဖွငျ့ ခငြျးလူမြိုးအတှကျ ဆောငျရှကျကွ ခွငျးပငျဖွစျသညျ။

ဤခငြျးရေးရာကောငျစီအစညျးအဝေးမှတျတမျးသညျ အရှငျးလငျးဆုံးနှငျ့ အခိုငျလုံဆုံးသကျသေ အထောကျ အထားဖွစျသညျ။ ဦးဝမ်မသူးမောငျ၏အကွောငျးပွခကြျသညျ ရှငျးလငျးသညျ။ အဘယျကွောငျ့ ခငြျးအမြိုး သားနေ့ရှိသငျ့သနညျး။ ကမ်ဘာအနှ့ံတှငျ အမြိုးသားနေ့မြားရှိကွသညျ့ အစဉျအလာရှိသောကွောငျ့ သူ့အနေ ဖွငျ့ ခငြျးလူမြိုးတို့သညျလညျး အမြိုးသားနေ့ရှိသငျ့သညျဟု ယူဆခွငျးကွောငျ့ဖွစျသညျ။ ထိုနေ့အတှကျ ခငြျး သမိုငျးတှငျ အရေးကွီးသညျ့ နေ့သုံးရကျထဲမှ နေ့ရကျတစျရကျဖွစျသော ၁၉၄၈ ခုနှစျ၊ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့အား ရှေးခယြျကွခွငျးဖွစျသညျ။ လူမြိုးတစျမြိုးတှငျအမြိုးသားနေ့ ရှိအံ့ရှိထိုကျသညျ့ အားလြောျစှာ ခငြျးလူမြိုးတို့အတှကျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ကိုရုပျလုံးပေါျအောငျ ခငြျးရေးရာကောငျစီမှ အကောငျအထညျဖောျပေးခဲ့ခွငျးဖွစျသညျ။ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အတှကျ ခငြျးသမိုငျးတှငျ အရေးကွီးသောနေ့ရကျမြားထဲမှ ၁၉၄၈ ခုနှစျ ဖဖေောျဝါရီ ၂၀ ရကျ နံနကျ ၁၁ နာရီအခြိနျတှငျ ထိုအခြိနျတုနျးက ခငြျးဝိသသေတိုငျးမွို့တောျ ဖလမျးမွို့တှငျ ကငြျးပသညျ့ လူထုညီလာခံတှငျ အုပျခြုပျရေးမူဟောငျးကနေ ဒီမိုကရစေီမူသစျအုပျခြုပျရေးကိုပွောငျးလဲရနျ ဆုံးဖွတျသညျ့ နရေကျကို ခငြျးအမြိုးသားနေ့အဖွစျ ပွဌာနျးသတျမှတျခွငျးဖွစျသညျ။ ဤခငြျးရေးရာကောငျစီ အစညျးအဝေးမှတျတမျးကွညျ့ခွငျးအားဖွငျ့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့သညျ အုပျခြုပျရေးမူဟောငျးဖွစျသညျ့ ပဒသေရာဇျစနစျအပေါျ အောငျပှဲခံရနျ ပွဌာနျးသညျ့နေ့ရကျ မဟုတျပေ။ တိုကျသူကွီး၊ ရှာသူကွီးမြား ရှုတျခသြညျ့ အထိမျးအမှတျမဟုတျကွောငျး ရှငျးလငျးစှာတှေ့မွငျနိုငျပါသညျ။

▶ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ပထမဦးဆုံးအကွိမျ ကငြျးပခွငျး
ပထမဆုံးအကွိမျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ကို ၁၉၅၁ ခုနှစျ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျ မငျးတပျမွို့၌ စညျကားသိုကျမွိုကျစှာ ကငြျးပခဲ့ကွပွီး နိုငျငံတောျဝနျကွီးခြူပျဦးနု ကိုယျတိုငျပါဝငျဦးဆောငျသော ဂုဏျသရရှေိပုဂ်ဂိုလျ မြားနှငျ့အဖှဲ့မြား တကျရောကျခြီးမွှငျ့ခဲ့ကွသညျ။ ထိုအဖှဲ့တှငျ ကရငျအမြိုးသား ဝနျကွီးဦးမနျးဘခိုျငျ၊ ပွညျထဲရေးနှငျ့သာသနာရေးဆိုငျရာ ပါလီမာနျအတှငျးဝငျ သခငျသာခငျ၊ သစျတောမငျးကွီးခြူပျ စညျသူဦးမှနျ၊ ရှမျးပွညျနယျပါလီမာနျအတှငျးဝနျ ဦးကွာဘူနှငျ့ အုပျခြူပျရေး အရာရှိခြုပျ ဦးအောငျဘောျ တို့ပါဝငျကွသညျ။ ပွညျထောငျစုမွနျမာနိုငျငံတောျ သမ်မတကွီးမှ သဝဏျလှှာပေးပို့ပွီး၊ ရှမျးပွညျနယျ၊ ကယားပွညျနယျနှငျ့ ကခငြျပွညျနယျ ဝနျကွီးမြားမှလညျး သဝဏျလှှာအသီးသီးပေးပို့ကွသညျ။ ပထမဆုံးအကွိမျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ကငြျးပခွငျးကို အခှငျ့ကောငျးယူ၍ ဦးဝမ်မသူးမောငျးခေါငျးဆောငျပွီး နောကျတစျနေ့တှငျ လူထုအစညျး အဝေးကွီး ကငြျးပခဲ့သညျ။ ၎င်းငျးအစညျးအဝေးတှငျ အမြိုးသမီးမြား လူမှုအဆငျ့ မွှငျ့တငျရေး၊ ပါးရဲထိုးခွငျးကို ဥပဒဖွေငျ့တားမွစျရေး၊ ဆေးရုံနှငျ့ဆေးပေးခနျးမြား အမွနျဖှငျ့လှစျရေး၊ ခငြျးပွညျတောငျပိုငျးအတှကျ သီးခွားတပျရငျးဖှဲ့စညျးရေး၊ မတူပီမွို့နယျတှငျ ဆကျသှယျရေးနှငျ့ သယျယူပို့ဆောငျရေး တိုးတကျကောငျးမှနျစရေနျ အရေးယူဆောငျရှကျရေး၊ အလှနျမှတျသားဖှယျ ကောငျးသောအဆိုဖွစျသညျ့ စူမရာ(Somra)ဒသေနှငျ့ ခငြျးဝိသသေတိုငျးကို ပူးပေါငျးရေး၊ ခငြျးရေးရာဝနျကွီးအား ဘဏ်ဍာရေးအခှငျ့အာဏာအပျနှငျးရေး စသညျတို့ကို အဆိုပွုဆုံးဖွတျခဲ့ကွ သညျ။ ဤသညျမှာ ပထမဦးဆုံးအကွိမျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ကငြျးပရခွငျး၏ ထှကျပေါျရရှိလာသညျ့ မပွောပလောကျသော အကြိုးဆကျရလဒျပငျဖွစျသညျ။ ခငြျးအမြိုးသားနေ့သညျ ခငြျးတစျမြိုးသား လုံးအား စညျးလုံးညီညှတျရေးကို ရရှိစရေုံသာမက မတူကှဲပွားသညျ့ ခငြျးမြိုးနှယျအခငြျးခငြျး ကြောသားရငျသားမခှဲခွားဘဲ ခစြျခငျရငျးနှီးစှာ တှေ့ဆုံနှီးနှောဖလှယျခှငျ့ကိုပါ ရရှိစခေဲ့ပါသညျ။

▶ ပါလီမာနျဒီမိုကရစေီခတျေ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ကငြျးပသညျ့နေ့ရကျအား ပွောငျးလဲရနျ ကွိုးပမျးခွငျး
၁၉၅၄ ခုနှစျတှငျ ဦးဇာဟရဲလနြျခေါငျးဆောငျသညျ့ ခငြျးတောငျကှနျကရကျပါတီ (Chin Hills Congress Party) သညျ ဖ.ဆ.ပ.လ ပါတီနှငျ့ပူးပေါငျးပွီး ဦးဇာဟရဲလနြျသညျ ခငြျးရေးရာဝနျကွီးဖွစျလာခဲ့သညျ။ ဦးဇဟရဲလနြျ၏ ခံယူခကြျမှာ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ကငြျးပရခွငျးသညျ အမြိုးသားနေ့ အသှငျသဏ်ဍာနျ မဆောငျဘဲ တိုကျသူကွီးစနစျ ဖွုတျခရြေး အထိမျးအမှတျ ကိုသာဖေါျဆောငျကွောငျး၊ တစျခြို့နိုငျငံရေးသမားမြားမှလညျး တိုကျသူကွီးစနစျ၏ အဆိုးဘကျကိုသာ စူးစိုကျရငျး ရှုတျခခြွငျးမြား နှငျ့ တိုကျသူကွီးတို့အား စောျကားခွငျးမြား ပွုလုပျလာသညျ့အတှကျ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့သညျ အမြိုးသားနေ့ အသှငျသဏ်ဍာနျမဆောငျဘဲ တိုကျသူကွီးစနစျနှငျ့ တိုကျသူကွီးတို့အပေါျအောငျပှဲခံသညျ့ အထိမျးအမှတျ အသှငျသဏ်ဍာနျဆောငျသညျဟု ခံယူသညျ။ ထို့ကွောငျ့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ကငြျးပသညျ့နေ့ရကျအား ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့မှ အခွားတစျရကျသို့ ပွောငျးလဲရနျ ကွိုးပမျးခဲ့သညျ။ ၁၉၅၆ ခုနှစျ အောကျတိုဘာလဆနျးတှငျ ကငြျးပသညျ့ ခငြျးရေးရာကောငျစီ အစညျးအဝေးတှငျ ပါလီမနျကငြ့ျစဉျနှငျ့အညီ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့မှ တစျခွားရကျတစျရကျသို့ ပွောငျးလဲကငြျးပရနျ ဆှေးနှေးပွီး ဖဖေောျဝါရီလ ၂ဝရကျနေ့တှငျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ကငြျးပခွငျးကို တားမွစျရနျ ဆုံးဖွတျခဲ့ကွသညျ။ ထိုခငြျးရေးရာကောငျစီ အစညျးအဝေးတှငျ ခငြျးပါလီမနျအမတျ ၁၄ ဦး (ပွညျသူ့လှှတျတောျ ၆ ဦး၊ အမြိုးသားလှှတျတောျ ၈ ဦး) အနကျ ၁၂ ဦးမှ ထောကျခံခဲ့ပွီး ၂ ဦးမှ ကနျ့ကှကျခဲ့သညျ။

ထိုခငြျးရေးရာကောငျစီ၏ ဆုံးဖွတျခကြျကို ဝနျကွီးဦးဇာဟဲလနြျမှ ၁၉၅ရခုနှစျ ဇနျနဝါရီလ ၂၆ရကျနေ့၌ ဖလမျးမွို့တှငျကွငွောခဲ့သညျ။ တစျဖနျ ၁၉၅၇ ခုနှစျ ဇနျနဝါရီလ ၂၉ ရကျနေ့တှငျ ကလေးမွို့၌ ထပျမံကွငွောခဲ့သညျ။ ထိုကွငွောခကြျမြားကို ၁၉၅၇ ဇနျနာဝါရီလ ၃၁ ရကျနေ့ထုတျ The Nation သတငျးစာတှငျ ဖောျပွခဲ့သညျ။ ပွညျထောငျစု ဗမာနိုငျငံတောျအလံတောျအား တစျတိုငျးပွညျလုံးလှညျ့လညျပွီး (the relay in the flag carrying ceremony) အလံတောျကွီး ဖလမျးမွို့နှငျ့ ကလေးမွို့သို့ရောကျရှိသညျ့အခြိနျ လူထုရှေ့မှောကျတှငျ ကွငွောခဲ့ခွငျးဖွစျ သညျ။

သို့သောျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား အကောငျအထညျဖောျခဲ့သညျ့ ဦးဝမ်မသူးမောငျး၊ ဗိုျလျကွီးမနျတုနျးနုနျး နှငျ့ ခငြျးရေးရာကောငျစီမှ အတိုကျအခံပွုလုပျသညျ့ တစျသီးပုဂ်ဂလအမတျနှစျဦးဖွစျသညျ့ ဦးရိုထနျး နှငျ့ ဦး ဟရနျနောလာျတို့ကမူ ဦးဇာဟဲလနြျခေါငျးဆောငျသညျ့ ခငြျးရေးရာကောငျစီ၏လုပျရပျကို ပွငျးပွငျးထနျထနျ ရှုတျခခြဲ့ကွပွီး တားမွစျခကြျကို အနျတုကာ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျ တီးတိနျမွို့၌ ကငြျးပရနျ စီစဉျခဲ့ကွသညျ။ ရနျကုနျရှိ ခငြျးတက်ကသိုလျကြောငျးသားမြားမှလညျး ပွငျးပွငျးထနျထနျ ရှုတျခခြဲ့ပွီး၊ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျ ကငြျးပရနျစီစဉျခဲ့ကွရာ Chin National Day Action Committee ကိုဖှဲ့စညျးခဲ့ကွပွီး၊ ထိုကောျမတီကို သှာလျခေါမနျးမှ ဦးဆောငျခဲ့သညျ။
၁၉၅၇ ဖဖေောျဝါရီလ ၁၄ ရကျနေ့ထုတျ The Nation သတငျးစာတှငျ “ခငြျးတက်ကသိုလျကြောငျးသား ၉၂ဦးထဲမှ ရဝဦးကမူ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျ ကငြျးပခွငျး တားမွစျခကြျကို ကနျ့ကှကျခဲ့ကွသညျ။ CND Action Committee သညျ ဦးဇဟရဲလနြျနှငျ့တှေ့ဆုံပွီး ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျ ကငြျးပခှငျ့ပွုရနျ တောငျးဆိုခဲ့ကွသညျ။ ဦးဇရဟဲလနြျမှလညျး ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့မှလှဲ၍ မညျသညျ့နရေကျတှငျမဆို ကငြျးပနိုငျကွောငျး ပွနျလညျပွောဆိုခဲ့သညျ။ သို့သောျ တက်ကသိုလျကြောငျးသားမြားမှ နောကျဆုတျပေးခွငျးမရှိဘဲ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျသာ ကငြျးပမညျဖွစျကွောငျး သူ့အားပွောကွားခဲ့သညျ”။

၁၉၅၇ ဖဖေောျဝါရီလ ၁၅ ရကျနေ့ထုတျ The Nation သတငျးစာတှငျ ရနျကုနျတက်ကသိုလျမှ လိုငျမီးအမညျခံကြောငျးသားတစျဦးမှ အယျဒီတာထံသို့ပေးစာထဲတှငျ ပါဝငျသညျ့အဓိကအကွောငျးအရာမြားမှာ “မိမိတို့ခငြျးကြောငျးသားမြားမှာ ခငြျးရေးရာကောငျစီအတိုကျအခံအမတျမြားမှ လှညျ့စားခွငျးဖွစျကွောငျး၊ မိမိသိရသလောကျ ခငြျးရေးရာကောငျစီမှ အမတျမြား၊ ခငြျးပွညျရှိ အုပျခြုပျရေးတာဝနျခံမြား၊ ကောငျစီလာ မြားထံမှ သဘောတူညီမှုရရှိပွီးနောကျ ဖလမျးမဲဆန်ဒနယျမှ အမြိုးသားလှှတျတောျ ကိုယျစားလှယျအမတျ ဦးထနျလနြျးမှ ခငြျးရေးရာကောငျစီသို့အဆိုသှငျးပွီး ဆုံးဖွတျခွငျးဖွစျကွောငျး၊ ဝနျကွီးမှ မိမိတို့အား ရှငျးပွသညျမှာ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ကိုကငြျးပရာတှငျ တိုကျသူကွီးမြားသုံးခဲ့တဲ့စနစျ နှငျ့ တိုကျသူကွီးမြား ပပြောကျသညျ့နေ့အား ရညျစူးပွီး ကငြျးပခဲ့ကွကွောငျး၊ အခွားနိုငျငံရေးသမားမြားမှလညျး ခငြျးလူမြိုးတို့အတှငျး လူတနျးစားခှဲခွားခွငျးမြား ပွုလုပျလာကွရာ ခငြျးအမြိုးသားနေ့တှငျ တိုကျသူကွီးစနစျအား ရှုတျခကြွပွီး တိုကျသူကွီးတို့အား စောျကားသညျ့အပွောအဆိုမြား ပွောဆိုလာကွခွငျးသညျ ကကြျပွီးသား အနာကို ဆားဖွငျ့ပွနျလညျပှတျသကဲ့သို့ဖွစျကွောငျး၊ ဝနျကွီးမှ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ကငြျးပနိုငျရေးအတှကျ ခငြျးဓလေ့ထုံးတမျးနှငျ့ ဆကျနှယျသညျ့ သငျ့တောျသညျ့ ရကျတစျရကျကို ရှေးခယြျမှာဖွစျကွောငျး မိမိတို့အားပွောကွားခဲ့သညျ။ ဝနျကွီးရှငျးပွသညျ့အခကြျမြားသညျ မိမိတို့သဘောတူကွောငျး” စသညျဖွငျ့ပါဝငျသညျ။

ထိုသို့ လိုငျမီးအမညျခံ ခငြျးတက်ကသိုလျကြောငျးသား၏ အယျဒီတာထံပေးစာအား CND Action Committee မှ လုံးဝကြနေပျခွငျးမရှိဘဲ The Nation အယျဒီတာထံသို့ တုနျ့ပွနျစာအား ပေးပို့ခဲ့ကွရာ ဖဖေောျဝါရီလ ၁၇ ရကျနေ့ထုတျသတငျးစာထဲတှငျ ပါဝငျခဲ့သညျ။ ထိုတုနျ့ပွနျခကြျထဲတှငျ .. ခငြျအမြိုးသားနေ့ကငြျးပခွငျးဖွငျ့ ပွညျထောငျစုစိတျဓာတျ ကိုပကြျပယြျစမေညျမဟုတျဘဲ ခငြျးလူမြိုးမြားပိုမိုစညျးလုံးစမေညျဖွစျကွောငျး၊ မိမိတို့အတှကျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ဟာ တိုကျသူကွီးတှမေုနျးတီးရေးကို မဖောျဆောငျပဲ၊ ခငြျးပွညျတှငျ ဒီမိုကရစေီစနစျ မှေးဖှားခွငျးကို ဂုဏျပွုခွငျးဖွစျကွောငျး၊ လိုငျးမီးဆိုသညျ့ ပုဂ်ဂိုလျနှငျ့ မိမိတို့ တက်ကသိုလျကြောငျးသားမြား ဆှေးနှေးခွငျးမရှိခဲ့ကွောငျး၊ စသညျဖွငျ့ တုနျပွနျခဲ့ကွသညျ။

ဦးဇလရဲလနြျခေါငျးဆောငျသညျ့ ခငြျးရေးရာကောငျစီမှ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျ ကငြျးပခွငျးမပွုရနျ ထုတျပွနျကွငွောခဲ့သောျလညျး ရနျကုနျတက်ကသိုလျ ကြောငျးသားမြားသညျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား မူလစီစဉျထားသညျ့အတိုငျး ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျ ကငြျးပခဲ့ကွသညျ။ နောကျပွီး အတိုကျအခံမြားမှလညျး တီးတိနျမွို့တှငျ ၁၉၅၇ ခုနှစျ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျ စညျကားသိုကျမွိုကျစှာကငြျးပခဲ့ကွပွီး ထိုနရောတှငျပငျ ဦးဝမ်မသူးမောငျး၊ ဗိုျလျကွီးမနျတုနျးနုနျး (တီးတိနျ)၊ ဦးဟရနျနောလျ(ဟားခါး)၊ ဦးခုပျဇာကငြျ (တီးတိနျ)၊ ဦးဆောနျကငြျးလနြျ (တီးတိနျ)၊ ဦးဗာဆာ (မတူပီ)၊ ဦးကီးယမျးဇငျ (တီးတိနျ)နှငျ့ ဦးပေါငျခေါကငြျ (တီးတိနျ) တို့သညျ ခငြျးအမြိုးသား အစညျးအရုံး (Chin National Organization) ကိုဖှဲ့စညျးခဲ့ကွသညျ။

တစျခြို့ဆောငျးပါးမြားတှငျမူ ဦးဇဟရဲလနြျသညျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ကို ပနျးပှဲတောျဖွငျ့အစားထိုးကာ ဒီဇငျဘာလတှငျ ကငြျးပခဲ့ကွောငျး စသညျဖွငျ့ရေးသားခဲ့ကွသညျ။ Pu Chawn Kio ရေးသားသော Laimi Thawhkehnak Thuanbia စာအုပျထဲတှငျ “၁၉၅၆ ခုနှစျ ပထမအကွိမျခငြျးရေးရာကောငျစီအစညျးအဝေးတှငျ ဦးဇဟရဲလနြျမှ ခငြျးမြိုးသားနေ့ ကငြျးပမညျ့ရကျ ဖဖေောျဝါရီ ၂၀ ဖကြျသိမျးပွီး ဒီဇငျဘာလ ၁၂ (တစျခြို့ဆောငျးပါးမြားတှငျ ပနျးပှဲတောျကို ဒီဇငျဘာလ ၄ ရကျ) ရကျနေ့တှငျ ပနျးဘဘငျပှဲတောျ အဖွစျကငြျးပရနျ အဆိုသှငျးခဲ့ပွီး ဦးဟရနျနောလျ နှငျ့ ဦးရိုထနျးမှလှဲ၍ အမတျအားလုံးမှ သဘောတူညီခဲ့ကွောငျး” ရေးသားခဲ့သညျ။

ဤပနျးပှဲတောျအကွောငျးကို ကြှနျတောျလေ့လာနိုငျသလောကျ လေ့လာရာတှငျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ အစားထိုးသညျ့ ပှဲတောျ ဖွစျသညျကိုမူ ခိုငျလုံသညျ့ သကျသအေထောကျအထားမတှေ့ခဲ့ပေ။ ဦးဇဟရဲလနြျသညျ ပနျးပှဲတောျကငြျးပကောငျး ကငြျးပပါလိမျ့မညျ ..သို့သောျ .. ထိုပနျးပှဲတောျသညျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ အစားထိုးခွငျးဖွစျသညျဆိုသညျ့ အခကြျကိုမူ ခိုငျလုံသညျ့ သကျသအေထောကျအထားမတှေ့ခဲ့ပေ။ ဦးဇဟရဲလနြျ အတ်တုပ်ပတ်တိထဲတှငျ …. သူသညျ ဒီဇငျဘာလတှငျ ခငြျးပွညျတှငျ ခရီးနှငျနကွေောငျးရသေားထားသညျ။ သူ့ရဲ့ပွိုငျဘကျ နိုငျငံရေးသမားမြားမှလညျး ဦးဇဟရဲလနြျသညျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ကို သူ့မှေးနေ့အဖွစျ သတျမှတျကွောငျး စသညျဖွငျ့ မဟုတျမမှတျ စှပျစှဲကွကွောငျး။ မိမိ၏ မှေးနေ့မှာ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၂ ရကျဖွစျကွောငျး… ရေးသားခဲ့သညျ။

ကြှနျတောျလေ့လာနိုငျသလောကျလေ့လာရာ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျ ကငြျးပခွငျးမပွုရနျ တားမွစျခွငျးကို ၁၉၅၇ ခုနှစျ ဇန်နဝါရီလ ၃၁ ရကျနေ့တှငျ ထုတျဝသေော The Nation သတငျးစာဖောျပွခကြျအရ ၂၁၊ ၁၊ ၁၉၅၇ နှငျ့ ၂၄၊ ၁၊ ၁၉၅၇ တို့တှငျသာ တရားဝငျကွငွောခဲ့ခွငျးဖွစျသညျ။ သို့သောျ ထိုသတငျးစာ ကွငွောခကြျမြားတှငျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ဖဖေောျဝါရီ ၂၀ ရကျနေ့အစား အခွားတစျရကျသို့ ပွောငျးလဲခွငျးဖွစျကွောငျး ထုတျဖောျခွငျးမရှိခဲ့ခြေ။ ဦးဇဟရဲလနြျခေါငျးဆောငျသညျ့ ခငြျးရေးရာကောငျစီသညျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ဖကြျသိမျးခွငျးမဟုတျဘဲ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ကငြျးပသညျ့နေ့ရကျ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျ ကိုပိတျပငျတားမွစျပွီး အခွားတစျရကျသို့ ပွောငျးလဲရနျ ကွိုးပမျးခွငျးဖွစျရာ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အတှကျ သငျ့တောျသညျ့နေ့ရကျ ပွနျလညျရှေးခယြျရနျဖွစျသညျ။ ခငြျးတက်ကသိုလျကြောငျးသားမြား ဖှဲ့စညျးသညျ့ CND Action Committee နှငျ့ ဦးဇဟရဲလနြျနှငျ့တှေ့ဆုံသညျ့ အခြိနျ (၁၉၅၇ ဖဖေောျဝါရီလ ၁၄ ရကျနေ့ထုတျ The Nation သတငျးစာ) တှငျလညျး ခငြျးအမြိုးသားနေ့အတှကျ သငျ့တောျသညျ့ နေ့ရကျကို ရှေးခယြျမညျဖွစျကွောငျး ပွောကွားခဲ့သညျ။ ၁၉၅၇ ဖဖေောျဝါရီလ ၁၅ ရကျနေ့ထုတျ The Nation သတငျးစာတှငျလညျး ဝနျကွီးဦးထနျလနြျးမှ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ကငြျးပနိုငျရေးအတှကျ ခငြျးဓလေ့ထုံးတမျးနှငျ့ ဆကျနှယျသညျ့ သငျ့တောျသညျ့ ရကျတစျရကျကို ရှေးခယြျမှာဖွစျကွောငျး ထပျမံပွောကွားခဲ့သညျ။ ဤမှတျတမျးမြားကို ကွညျ့ခွငျးအားဖွငျ့ ၁၉၅၆ ခုနှစျအတှငျး ခငြျးအမြိုးသားနေ့ အစားထိုးသညျ့နေ့ရကျ သတျမှတျခွငျးမရှိသညျကို တှေ့ရှိနိုငျသညျ။

ပနျးပှဲတောျအကွောငျးကို Pu Hrangtar Nawnkhar မှ ထိုအခြိနျက ခငြျးကောငျစီအမတျ ဦးရိုထနျးအားမေးမွနျးသညျ့ အကွောငျးကို သူရေးသားသော ခငြျးအမြိုးသားနေ့စာအုပျ (စာ-၃၁) ထဲတှငျ … “သူ (ဦးရိုထနျး) ကဆကျလညျပွီး ဦးဇာဟရဲလနြျသညျ ပနျးသဘငျပှဲတောျကို ဒီဇငျဘာ ၄ ရကျနေ့တှငျ စညျးရုံးကငြျးပခဲ့ကွောငျးကိုလညျး ထောကျပွပွောဆိုသောျလညျး ထိုသို့ပွုလုပျခွငျး၏ ရညျရှယျခကြျနှငျ့ အဓိပ်ပါယျကိုကား ထငျမွငျခကြျရနျ ငွငျးဆနျခဲ့သညျ။ ဦးဇာဟရဲလနြျက မညျသညျ့အကွောငျးပွသညျကို သူ့အနဖွေငျ့ ကောငျးစှာမမှတျမိတော့ကွောငျး”ဟူ၍ရေးသားထားသညျ။ ထို့ကွောငျ့ ဦးဇဟရဲလနြျသညျ ပနျးပှဲတောျ ကငြျးပကောငျး ကငြျးပါလိမျ့မညျ ..သို့သောျ .. ထိုပနျးပှဲတောျသညျ သူ့ပွိုငျဘကျမြား စှပျစှဲသလို ခငြျးအမြိုးသားနေ့ အစားထိုးသညျ့ နေ့ရကျဖွစျသညျဆိုသညျ့ အခကြျကိုမူ အတညျပွုနိုငျရနျ လုံလောကျသညျ့ သကျသအေထောကျအထား မတှေ့ရှိခဲ့ခြေ။

၁၉၅၈ ခုနှစျ ဖကျဆစျဆနျ့ကငြျရေးနှငျ့ ပွညျသူ့လှတျလပျရေးအဖှဲ့ခြုပျ (ဖ.ဆ.ပ.လ) ပါတီနှစျခွမျး ကှဲပွီးနောကျ အိမျစောငျ့အစိုးရတကျလာခဲ့သညျ။ ဗိုလျခြုပျနဝေငျးဦးဆောငျသညျ့ အိမျစောငျ့အစိုးရ သညျ ၁၉၅၈ ခုနှစျ အောကျတိုဘာမှ စတငျအသကျဝငျခဲ့ပွီး အစိုးရကိုပွနျလညျဖှဲ့စညျးခဲ့ရသညျ။ ဗိုလျခြုပျနဝေငျးသညျ ခငြျးရေးရာဝနျကွီးအတှကျ ခငြျးရေးရာကောငျစီမှ ရှေးကောကျခံအမတျမြားမှ ရှေးခယြျစခေဲ့သညျ။ ထို့ကွောငျ့ ခငြျးအမတျမြားအကွား မဲခှဲခဲ့ရတော့သညျ။ ခငြျးအမတျ ၁၄ ဦးထဲမှာ ဦးဇဟရဲလနြျတို့ သနျ့ရှငျး ဖ.ဆ.ပ.လ ဘကျမှာ ရပျတညျသူ ၇ ဦးရှိပွီး ဦးဘဆှနှေငျ့ဦးကြောျငွိမျးခေါငျးဆောငျသညျ့ တညျမွဲ ဖ.ဆ.ပ.လ. ဘကျမှာ ရပျတညျသူ ၇ ဦး ရှိသညျ့အတှကျ ခငြျးဝနျကွီးမရှေးခယြျနိုငျခဲ့ကွပေ။ ဖလမျးမွို့နယျ အမြိုးသားလှှတျတောျအမတျ ဦးထနျးလနြျသညျ အစပိုငျးတှငျ သနျ့ရှငျးဘကျက ရပျတညျခဲ့သောျလညျး တညျမွဲဘကျမှ သူ့အားဝနျကွီးနရောအတှကျ ကမျးလှမျးလာခဲ့ကွသညျကို လကျခံခဲ့ပွီး တညျမွဲဘကျသို့ ၈-၇ ဖွစျလာသညျ့အတှကျ ဦးထနျးလနြျသညျ ခငြျးရေးရာဝနျကွီးအဖွစျ ခနျ့အပျခွငျးခံခဲ့ရသညျ။ သူဝနျကွီးဖွစျလာပွီးပွီးခငြျး ၁၉၅၉ ခုနှစျတှငျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့အဖွစျ တရားဝငျပွနျလညျသတျမှတျခဲ့သညျ။

၁၉၆၀ ရှေးကောကျပှဲအပွီးတှငျ ဦးဇဟရဲလနြျ ခငြျးရေးရာဝနျကွီးအဖွစျ ပွနျလညျရှေးခယြျခွငျး ခံခဲ့ရပွီး ခငြျးရေးရာဝနျကွီးအဖွစျ သူတာဝနျထမျးဆောငျသညျ့ ၁၉၆၀ ခုနှစျမှ ၁၉၆၂ ခုနှစျ၊ ဗိုလျခြုပျနဝေငျးခေါငျးဆောငျသညျ့စစျတပျမှအာဏာ မသိမျးပိုကျသညျအထိ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ကို ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျျနေ့တှငျ တရားဝငျ ဆကျလကျကငြျးပခဲ့ကွသညျ။ ၁၉၆၁ ခုနှစျ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျ ကရြောကျသညျ့ ၁၃ ကွိမျမွောကျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ကို ထိုအခြိနျ ခငြျးဝိသသေတိုငျးမွို့တောျ ဖလမျးမွို့တှငျ စညျကားသိုကျမွိုကျစှာ ကငြျးပခဲ့ကွပါသညျ။ ထိုအခမျးအနားအတှကျ ခငြျးရေးရာဝနျကွီး ဦးဇဟဲလနြျသညျ နိုငျငံတောျဝနျ ကွီးခြုပျဦးနုနှငျ့ ပွညျထောငျစုဗမာနိုငျငံဆိုငျရာ အမရေိကနျသံအမတျ Mr. William P.Snow တို့အား အထူးဧညျ့သညျတောျအဖွစျ ဖိတျခေါျခဲ့ပွီး မွို့တောျဖလမျးတှငျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ပါဝငျဆငျ နှှဲခဲ့ကွသညျ။ ထိုခငြျးအမြိုးသားနေ့ အခမျးအနားတှငျ ဝနျကွီးခြုပျဦးနုမှ မိနျ့ခှနျးပွောကွားရာတှငျ ခငြျးအမြိုးသားမြား စညျးလုံးညီညှတျရနျ တိုကျတှနျးပွီး ဗမာပွညျတှငျးရှိ အခွားလူမြိုးမြားနှငျ့အတူ လှတျလပျရေးကို ကာကှယျရနျနှငျ့ လူမှုဘဝဖူလှုံရေးကို အားပေးရနျတိုကျတှနျးခဲ့သညျ။ ဝနျကွီးခြုပျဦးနုသညျ ခငြျးပွညျသို့ ဒုတိယအကွိမျမွောကျ ရောကျရှိခွငျးပငျဖွစျသညျ။ ပထမအကွိမျသညျ ၁၉၅၁ ခုနှစျ မငျးတပျမွို့တှငျ ပထမဦးဆုံးအကွိမျကငြျးပသညျ့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ တှငျဖွစျသညျ။

▶ ခငြျးအမြိုးသားနေ့မှ ၀ိသသေတိုငျးနေ့၊ ပွညျနယျနေ့အဖွစျသို့ ပွောငျးလဲရနျ ကွိုးပမျးခွငျး
၁၉၆၂ ခုနှစျတှငျ တောျလှနျရေးကောငျစီအစိုးရ တကျလာကာ ၁၉၆၄ လောကျမှစပွီး ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ခငြျးဝိသသေတိုငျးနေ့သို့ ပွောငျးလဲရနျ ကွိုးပမျးလာခဲ့ကွပါတယျ။ တောျလှနျရေးကောငျစီအစိုးရမှ ဖှဲ့စညျးခဲ့သော ခငြျးဦးစီးအဖှဲ့သညျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ ဗိသုကာရှငျ တစျဦးဖွစျသညျ့ ခငြျးရေးရာဝနျကွီးဟောငျး ဦးဝမ်မသူးမောငျးထံသို့ “ခငြျးအမြိုးသားနေ့”ကို “ခငြျးဝိသသေတိုငျးနေ့” ဖွငျ့ အစားထိုးရနျသငျ့မသငျ့ အကွံညဏျတောငျးသညျ့ စာတမျးမြားကိုလညျး ရေးသားပေးပို့ခဲ့ ကွရာတှငျ ဦးဝမ်မသူးမောငျးမှ “ဤခငြျးအမြိုးသားနေ့ ဖေါျထုတျရာတှငျ ပွညျနယျအခငြျးခငြျး အားဖွငျ့သောျလညျးကောငျး၊ လူမြိုးအခငြျးခငြျးအားဖွငျ့သောျလညျးကောငျး ပုဂ်ဂိုလျအားဖွငျ့ သောျလညျးကောငျး ထိခိုကျနစျနာစလေိုသညျ့ ရညျရှယျခကြျလုံးဝမရှိခဲ့ခြေ။ ပွညျထောငျစုတစျ ခုလုံး လှတျလပျသညျနှငျ့အမြှ လူမြိုးတစျမြိုးတှငျ မိမိတို့အမြိုးသားနေ့သညျ ရှိသငျ့ရှိထိုကျသညျ့ နေ့ထူးနေ့မွတျဖွစျသညျ့ အားလြောျစှာ ပွညျထောငျစုအဖှဲ့ဝငျလူမြိုးတိုငျးတှငျ မိမိတို့လူမြိုးအသီး သီး၏ အမြိုးသားနေ့မြားကို အကောငျအထညျဖေါျရနျ အခြိနျကရြောကျလာသညျနှငျ့အမြှ ခငြျးရေး ရာဝနျကွီးနှငျ့ ခငြျးရေးရာကောငျစီပါလီမနျ အမတျမြား၊ လူထုကိုယျစားလှယျမြား၊ ခငြျးဝိသေ သတိုငျး အနယျနယျအရပျရပျရှိ လူထုခေါငျးဆောငျမြားအားလုံး၏ သဘောတူညီထောကျခံခကြျ အရ “ခငြျးအမြိုးသားနေ့” ကို အကောငျအထညျဖေါျခဲ့ခွငျးဖွစျသညျ”ဟု “ခငြျးအမြိုးသားနေ့” အား ခိုငျလုံသော သမိုငျးအခကြျအလကျ၊ ဆီလြှောျသောကွိုးကွောငျးမြားဖွငျ့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ကို ခငြျးဝိသသေတိုငျးနေ့ ဖွငျ့ ပွငျဆငျသတျမှတျရနျကွိုးပမျးခွငျးကို ကနျ့ကှကျခဲ့သညျ။

တဖနျ ၁၅.၂.၁၉၆၆ တှငျ အနောကျမွောကျတိုငျးစစျဌာနခြုပျ မန်တလေးနနျးတှငျးအစညျးအဝေးတှငျ ခငြျးအမြိုသားနေ့ကို ခငြျးဝိသသေတိုငျးဖွစျ ပွောငျးလဲခေါျဝေါျသတျမှတျရေး အဆိုကို ခငြျးဦးစီးအဖှဲ့က ကထောကျခံအတညျပွု သတျမှတျခဲ့ကွသညျ။ တစျဖနျ ၁၉.၂.၆၆ မငျးတပျမွို့ပါတီယူနစျ ခနျးမတှငျ ခငြျးဝိသသေတိုငျးနေ့အဖွစျပွောငျးလညျးသတျမှတျ ခေါျဝေါရေးကိုညှိနှိုငျးပှဲတှငျ တိုငျးဒသေပါတီမှ ဗိုလျမှူးမွငျ့သိနျး၊ ခငြျးဦးစီးအဖှဲ့ဝငျဦးဝမ်မသူးဟာရှိနျး၊ ဦးပှတျပါ၊ ဦးတငျဇမျး၊ မွို့နယျပါတီယူနစျမှ ဗိုလျကွီးမွတျစိုး၊ ဦးဖလေိနျးမောငျး၊ ဗိုလျကွီးရဲမငျး၊ ဦးဝမ်မသူးမောငျး နှငျ့ သခငျအောငျမငျး တို့တကျရောကျခဲ့ကွသညျ။ ခငြျးရေးရာဦးစီးအဖှဲ့ဥက်ကဌကွီး ဦးဆှနျခိုလနြျမှာ မူပါဝငျတကျရောကျခွငျးမရှိခဲ့ပေ။ အစိုးရအဖှဲ့မှ ကွိုတငျရေးဆှဲထားသော အစီအစဉျဖွစျသညျ့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ကို ခငြျးဝိသသေတိုငျးနေ့ အဖွစျအသှငျကူးပွောငျးရေးကို အဆိုးသှငျးပွီး ခငြျးဝိသသေတိုငျးနေ့အဖွစျ ပွောငျးလဲသတျမှတျရနျ ဆုံးဖွတျခဲ့ကွသညျ။ ယငျးအဆို နှငျ့ စပျလဉြျး၍ ဦးဝမ်မသူးမောငျးနှငျ့ သခငျအောငျမငျးတို့အနဖွေငျ့ ကနျ့ကှကျခွငျးမပွုသောျလညျး ထောကျခံခွငျးကား မပွုခဲ့ကွပေ။ ခငြျးဝိသသေတိုငျး အဓိပ်ပါယျမှာ အခွားတိုငျး၊ပွညျနယျမြား ထကျ အဖကျဖကျတှငျနိမျ့ကဆြငျးရဲနရေခွငျးအား ဖကျစုံဖှံဖွိုးတိုးတကျအောငျ အထူးဦးစားပွု ဆောငျရှကျပေးရမညျ့ဒသေဟု အဓိပ်ပါယျရသညျ။ ခငြျးအမြိုးသားနေ့မှာ တိုငျးတပါးသားနယျခြဲ့ ဗွိတိသြှတို့အား အမြိုးသားစညျးလုံးညီညှှတျမှုစှမျးအားဖွငျ့ မဆုတျမနစျတိုကျပှဲဝငျခဲ့ကွရာ ရညျမှနျးခကြျပနျးတိုငျပေါကျမွောကျသညျ့နေ့၏ အမှတျသိငျ်ကတေဖွစျ၍ သူ့အနှစျသာရနှငျ့ သူ့အဓိပ်ပါယျအရ လူမြိုးတမြိုး၏ ထူးခွားသောသမိုငျးမှတျတိုငျတစျခုဖွစျကွောငျးရှငျးလငျး ပွောကွားခဲ့ကွသညျ။ ဤသို့ဖွငျ့ ၁၉၆၆ ဖဖေောျဝါရီလ (၂၀) ရကျနေ့ (၁၈) ကွိမျမွောကျခငြျး အမြိုးသားနေ့အား ခငြျးဝိသသေတိုငျးနေ့အဖွစျ မငျးတပျမွို့တှငျ ကငြျးပခဲ့ကွလသေညျ။
ထိုသို့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ခငြျးဝိသသေတိုငျးနေ့သို့ ပွောငျးလဲကငြျးပသညျကို ခငြျးလူထုမှ ကနျ့ကှကျခဲ့ကွသညျ။ ထို့ကွောငျး ခငြျးအမြိုးသားနေ့အဖွစျသာ ထားရှိရနျ ခငြျးရေးရာဦးစီးအဖှဲ့ရုံးက ၁၁-၇-၁၉၆၆ ခုနှစျ နေ့စှဲပါ စာအမှတျ ယက-၂၉၊ (၀၄) ၁ ဖွငျ့ တောျလှနျရေးကောငျစီ ဥက်ကဌရုံးသို့တငျပွခဲ့ကွသညျ။ တောျလှနျရေးကောငျစီအစိုးရသညျလညျး “ခငြျးအမြိုးသားနေ့” အမညျကို ဆကျလကျထားရှိကွောငျး ခငြျးပွညျသူမြား စိတျခယြုံကွညျစရေနျ ၂၅-၁၁-၁၉၆၆ နေ့စှဲပါစာအမှတျ ဥဆ ၁၅-ဗ၊ ၆၆ ဖွငျ့ စာထုတျပွနျခဲ့သညျ။ တောျလှနျရေးကောငျစီ၏ ပွနျကွားခကြျကို ခငြျးဦးစီးအဖှဲ့ရုံးက ၉-၁-၁၉၆၇ ခုနှစျ၊ ရကျစှဲပါစာအမှတျ၊ ယက-၂၉၊ ၀၄(၂) အရ ခငြျးဝိသသေတိုငျးရှိဌာနအားလုံး၊ နမခတိုငျးမှူး (မန်တလေး)၊ အတှငျးဝနျ၊ ပွနျကွားရေးဌာန၊ ရနျကုနျသို့ (အသံလှှငျ့ပေးရနျနှငျ့ သတငျးစာတှငျ ကွငွောပေးရနျ) မတေ်တာရပျခံခကြျဖွငျ့ ဖွနျ့ဝပေေးပို့ခဲ့သညျ။ ၁၉၆၆ ခုနှစျတှငျ ကရြောကျသညျ့ ၁၈ ကွိမျးမွောကျခငြျးအမြိုးသားနေ့သာ ခငြျးဝိသသေတိုငျးနေ့အဖွစျ ကငြျးပခဲ့ကွသညျ။

တစျခါတစျလေ “ခငြျးအမြိုးသားနေ့” ကို “ခငြျးပွညျနယျနေ့” ဟု မှားယှငျးစှာခေါျဝေါျတတျကွသညျ။ ၁၉၇၄ ခုနှစျ ဖှဲ့စညျးပုံအခွခေံဥပဒကေို ၃-၁-၁၉၇၄ ခုနှစျတှငျ အတညျပွုခဲ့ရာ ယငျးဥပဒပေုဒျမ (၃၀)၊ ပုဒျမခှဲ (ခ) အရ “ခငြျးဝိသသေတိုငျး” ကို “ခငြျးပွညျနယျ” ဟုပွောငျးလဲခေါျဝေါျလာခဲ့ကွသညျ။ ထို့ကွောငျ့ “ခငြျးအမြိုးသားနေ့” နှငျ့ “ခငြျးပွညျနယျနေ့” တို့မှာ သီးခွားစီဖွစျပါသညျ။

တစျဖနျ မွနျမာ့ဆိုရှယျလစျလမျးစဉျပါတီ (မ.ဆ.လ)ခတျေတှငျ ပွသနာဖွစျခဲ့ရပွနျသညျ။ မွနျမာ့ဆို ရှယျလစျလမျးစဉျပါတီအနဖွေငျ့ တိုငျးရငျးသားလူမြိုးစုမြား၏ မြိုးခစြျစိတျဓာတျသညျ တိုငျးပွညျ တှငျး သောငျးကနြျးမှုကို အားပေးပငျ့မွှောကျသညျဟု ယုံကွညျကွပွီး “အမြိုးသား” ဟူသောစကား လုံးအစား “ပွညျနယျ” စကားလုံးဖွငျ့ ပွနျလညျအစားထိုးလာရာ “ခငြျးအမြိုးသားနေ့”ကို “ခငြျးပွညျနယျနေ့”ဖွငျ့ ပွောငျးလဲကငြျးပရနျ အမိနျ့ထုတျခဲ့ကွသညျ။ သို့ရာတှငျ မ.ဆ.လ ပါတီဝငျသစ်စာရှိသညျ့ ခငြျးလူမြိုးမြားသညျ ပါတီတှငျး၌ပငျ ဆူညံကယြျလောငျစှာ ကနျ့ကှကျခဲ့ကွသညျ။ မတူပီမွို့နယျမှ ဦးမနျလနြျး (ကှယျလှနျ) သညျပါတီဝငျဖွစျလကြျနှငျ့ ဟားခါးမွို့ရှိ ဒသေပါတီရုံးသို့ လူကိုယျတိုငျ သှားရောကျကနျ့ကှကျခဲ့သညျ။ ဟားခါးနှငျ့ ရနျကုနျ အကွားကွေး နနျးစာမြား ပလူပြံခဲ့ရသညျ။ နောကျဆုံး ဤအားပွိုငျမှုဖွငျ့ မညျသညျ့အကြိုးမှ ရရှိမညျမဟုတျဟု ပါတီဗဟိုဌာနခြုပျမှ ယူဆသဖွငျ့ မူလအခွအေနအေတိုငျးပငျ “ခငြျးအမြိုးသားနေ့” ဟုပွနျလညျ သတျမှတျခဲ့သညျ။ ထို့နောကျ ၁၉၈၈ နောကျပိုငျး နိုငျငံတောျငွိမျျဝပျပိပွားရေးတညျဆောကျရေး (န.၀.တ) ခတျေ၊ နိုျငျငံတောျအေးခမြျးသာယာရေးနှငျ့ဖှံ့ဖွိုးရေးကောငျစီ(န.အ.ဖ)ခတျေတှငျ “ခငြျးအမြိုးသားနေ့” ကို ခငြျးပွညျနယျနေ့ အမညျဖွငျ့သာ တရားဝငျကငြျးပခှငျ့ပွုခဲ့သညျ။

သို့သောျလညျး မညျသညျ့အစိုးရက မညျသို့ပငျ၊ ပိတျပငျတားမွစျစကောမူ ခငြျးလူမြိုးတို့သညျ မိမိကိုယျပိုငျယဉျကြေးမှုနှငျ့ ကိုယျပိုငျထုံးတမျးဓလေ့ ပိုငျဆိုငျပွီး ပွညျထောငျစု မွနျမာနိုငျငံအတှငျး နထေိုငျကွသညျ့ လူမြိုးတစျမြိုးဖွစျသညျကို သိသာထငျရှား၊ ထငျဟပျစရေနျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ကို နှစျစဉျနှစျတိုငျး ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အဖွစျ ကငြျးပကွပါသညျ။ အကွှငျးမဲ့အာဏာဆုပျကိုငျထားသညျ့ စစျအစိုးရခတျေတှငျတောငျမှ မွနျမာပွညျအတှငျးရှိ ခငြျးတက်ကသိုလျကြောငျးသူ၊သားမြားသညျ တားမွစျခကြျမြိုးစုံကို အံတုကာ ရှေ့တနျးမှ ဦးဆောငျပွီး ခငြျးအမြိုးသားနေ့ အမညျဖွငျ့သာ နှစျစဉျနှစျတိုငျး ကငြျးပခဲ့ကွသညျ။ အနယျနယျအရပျရပျရှိ ခငြျးလူမြိုးမြားသညျလညျး နာမညျပွောငျးလဲစခွေငျးကို လကျမခံဘဲ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ အမညျဖွငျ့သာ နှစျစဉျနှစျတိုငျး ကငြျးပခဲ့ကွသညျ။ သို့သောျ ခငြျးပွညျအတှငျး၊ ပွညျနယျအစိုးရ ဦးဆောငျပွီး ကငြျးပသညျ့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့မြားတှငျမူ ခငြျးပွညျနယျနေ့ အဖွစျသာ တရားဝငျ ကငြျးပလေ့ရှိသညျ။

၂၀၁၀ ရှေးကောကျပှဲပွီးနောကျ သမတ်တ ဦးသိနျးစိနျ တာဝနျထမျးဆောငျစဉျ မွနျမာနိုငျငံ တောျအစိုးရနှငျ့ တိုငျးရငျးသားလကျနကျကိုငျ အဖှဲ့အစညျးမြားအကွား တစျနိုငျငံလုံး အပစျအခပျ ရပျစဲရေးသဘောတူစာခြုပျမြား ခြုပျဆိုလာခဲ့ကွရာ၊ အစိုးရနှငျ့ ခငြျးအမြိုးသားတပျဦး သညျလညျး အပစျခတျရပျစဲရေး သဘောတူစာခြုပျခြုပျဆိုခဲ့ကွသညျ။ အစိုးရနှငျ့ ခငြျးအမြိုးသားတပျဦး အကွား ခြုပျဆိုသညျ့ ၂၀၁၂ ခုနှစျ မလေ ၇ ရကျနေ့ သဘောတူ ညီခကြျထဲတှငျ “နှစျဦးနှစျဖကျအနဖွေငျ့ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့အား ခငြျးအမြိုးသားနေ့အဖွစျ တစျဖနျ တရားဝငျအသိအမှတျပွုရေး ကွိုးပမျးရနျ” ဆိုသညျ့အခကြျပါဝငျသညျ။ နောကျပွီး ၂၀၁၂ ခုနှစျ ဒီဇငျလာလ ၇-၉ ရကျအကွား ပွုလုပျသညျ့ ပွညျထောငျစုအဆငျ့ ဆှနှေေးပှဲ (ဒုတိယအကွိမျ)တှငျ ခြုပျဆိုထားသညျ့ သဘောတူညီခကြျထဲတှငျ … ခငြျးပွညျနယျအစိုးရမှ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့အား ခငြျးပွညျအတှငျး ရုံးပိတျရကျအဖွစျသတျမှတျနိုငျရေး ဆောငျရှကျရနျအခကြျနှငျ့ ခငြျးဝိသသေတိုငျးမှ ခငြျးပွညျနယျ သို့ ပွောငျးလဲသညျ့နေ့ရကျ ဇနျနဝါရီလ ၃ ရကျနေ့ကို ခငြျးပွညျနယျနေ့အဖွစျ သတျမှတျရေး ဆောငျရှကျရနျ ဆိုသညျ့အခကြျမြားလညျးပါဝငျသညျ။

ခယုအခါတှငျမူ ခငြျးပွညျနယျတှငျ ပွညျနယျအစိုးရမှ ဦးဆောငျပွီး ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ခငြျးအမြိုးသားနေ့အဖွစျ စညျကားသိုကျမွိုကျစှာ ကငြျးပနပွေီဖွစျသညျ။

▶ နိဂုံး
၁၉၅၀ ခုနှစျ အောကျတိုဘာ ၉ ရကျနေ့တှငျ ကငြျးပသညျ့ ခငြျးရေးရာကောငျစီ အစညျးအဝေးသညျ အရေးကွီးလှပသေညျ။ ခငြျးလူမြိုးမြားအတှကျ ထာဝရဥဒါနျးတှငျရစျမညျ့ နေ့ထူးနေ့မွတျကိုမူ ခငြျးခေါငျးဆောငျမြားက အကောငျထညျဖောျနိုငျခဲ့ကွသညျ။ ဤခငြျးရေးရာကောငျစီ အစညျးအဝေး မှတျတမျးသညျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့သမိုငျး လေ့လာရာတှငျ အရှငျးလငျးဆုံးနှငျ့ အခိုငျလုံဆုံး သကျသအေထောကျအထားဖွစျသညျ။ ထိုအစညျးအဝေးအစတှငျ ဦးဝမ်မသူးမောငျးသညျ ကမ်ဘာအနှ့ံတှငျ အမြိုးသားနေ့မြားရှိကွသညျ့ အစဉျအလာရှိသကဲ့သို့ ကြှနျတောျတို့ ခငြျးလူမြိုး မြားသညျလညျး အမြိုးသားနေ့ရှိသငျ့သညျဟု ယူဆပွီး နေ့ထူးနေ့မွတျဖွစျတဲ့ ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့ကို ခငြျးအမြိုးသားနေ့ အဖွစျ ရှေးခယြျခဲ့ကွသညျ။ အုပျခြုပျရေးမူဟောငျးဖွစျသညျ့ ပဒသေရာဇျစနစျကဆြုံးခွငျးအပေါျ အောငျပှဲခံခွငျးမဟုတျပေ။ တိုကျသူကွီး၊ ရှာသူကွီးမြား ရှုတျခသြညျ့ ပှဲမဟုတျပေ။ ထို့ကွောငျ့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့တှငျ အုပျခြုပျရေးမူဟောငျးဖွစျသော ရှေးခတျေတိုကျသူကွီးစနစျအား ရှုတျခပြွောဆိုမှုမြား၊ တိုကျသူကွီး မြားအား ဝဖေနျပွောဆိုမှုမြားမပွုလုပျရနျ အရေးကွီးလှပသေညျ။

ခငြျးပွညျအရပျရပျရှိ တိုကျသူကွီး မြားသညျ ခငြျးတောငျတနျး အတှကျ လယျမွခှေဲဝရောတှငျလညျးကောငျး၊ အခှနျကောကျခံရာ တှငျလညျးကောငျး၊ ယဉျကြေးမှု နှငျ့ ထုံးတမျးစဉျလာမြားတှငျလညျးကောငျး ယငျးတို့ခတျေနှငျ့ လြောျညီစှာ အကောငျးဆုံးစဉျးစား တှေးခေါျကာ အုပျခြုပျခဲ့ကွသူမြားဖွစျသညျ။ ဒုတိယကမ်ဘာစစျ အပွီးတှငျ ခငြျးပွညျ၏ အနာဂတျခရီး အတှကျ ဗွိတိသြှ၊ ဗမာနှငျ့ အခွားတိုငျးရငျးသားမြားဖွငျ့ အားကွိုးမာနျတကျ ဆှေးနှေးခဲ့ကွသညျ။ ခငြျးပွညျကွီးအတှကျ ပွညျမနှငျ့တောငျတနျးတစျပွိုငျ တညျး လှတျလပျရေးရယူရနျအတှကျ ပငျလုံစာခြုပျတှငျ လကျမှတျရေးထိုးခဲ့သူမြားဖွစျသညျ။ ပွညျ ထောငျစု မွနျမာနိုငျငံတောျကွီး တညျထောငျရာတှငျလညျး စှမျးစှမျးတမံ ကွိုးပမျးကွသူမြားဖွစျ သညျ။ ယငျးတို့၏ ကွိုးပမျးမှုကွောငျ့ ခငြျးလူမြိုးတို့သညျ လှတျလပျသော လူမြိုးအဖွစျသို့ ရောကျရှိ ခဲ့ပွီး ယငျးမှတဆငျ့ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ပါ မှေးဖှားလာခဲ့ခွငျး မဟုတျပါလော။ ထို့ကွောငျ့ ခငြျးအမြိုး သားနေ့တှငျ တိုကျသူကွီးမြားနှငျ့ ၎င်းငျးတို့ကငြ့ျသုံးခဲ့သောစနစျ ရှုတျခပြွောဆိုမှုမြား ရှောငျကွဖို့ လိုအပျပါသညျ။

ခငြျးအမြိုးသားနေ့သညျ ခငြျးလူမြိုးမြား ပွညျထောငျစု မွနျမာနိုငျငံတောျကွီးအတှငျးတှငျ နထေိုငျကွသော လူမြိုးတစျမြိုးဖွစျသညျကို ကမ်ဘာ့အလယျတှငျ အခိုငျအမာ သကျသထေူနိုငျသညျ။
• ခငြျးအမြိုးသားနေ့သညျ ခငြျးလူမြိုးမြား ကိုယျပိုငျယဉျကြေးမှု၊ စာပေ နှငျ့ ကိုယျပိုငျ ရိုးရာထုံးတမျးဓလေ့ ပိုငျဆိုငျသော လူမြိုးတစျမြိုးဖွစျကွောငျးကို ကမ်ဘာ့အလယျတှငျ ပွသနိုငျသညျ။
• ခငြျးအမြိုးသားနေ့သညျ ခငြျးလူမြိုးမြား မိမိတို့၏လူမြိုးဖွစျတညျမှုကို ဂုဏျယူဝငျ့ကွှားကွသူမြားဖွစျကွောငျး ထငျးရှားစပွေီး မြိုးခစြျစိတျဓာတျကိုလညျး ပိုမိုရှငျသနျစပေါသညျ။
• ခငြျးအမြိုးသားနေ့သညျ ခငြျးလူမြိုးမြား မြိုးခစြျစိတျဓာတျ ရှငျသနျထကျမွတျပွီး တိုငျးပွညျနှငျ့လူမြိုး အကြိုးသယျပိုး ထမျးရှကျ ဆောငျရှကျကွသူမြား ပိုမိုပေါမြားပွားလာစပေါသညျ။

ခငြျးအမြိုးသားနေ့သမိုငျး တစျလြှောကျတှငျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား အမြိုးမြိုးပွောငျးလဲရနျ ကွိုးပမျးခဲ့ကွသညျ။ ၁၉၅၄-၅၈ ကာလ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ဖဖေောျဝါရီလ ၂၀ ရကျနေ့တှငျ ကငြျးပခွငျးမပွုရနျ တားမွစျသညျ့အခြိနျတှငျလညျး အတိုကျခံပါတီမှ ခေါငျးဆောငျပွီး ခငြျးအမြိုးသားနေ့ကို စညျးကားစှားကငြျးပခဲ့ကွသညျ။ ခငြျးတက်ကသိုလျကြောငျးသား၊သူမြားမှလညျး တားမွစျခကြျကို အံတုကာ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ကငြျးပခဲ့ကွပါတယျ။ တစျဖနျ တောျလှနျရေးကောငျစီအစိုးရခတျေတှငျလညျး ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ၀ိသသေတိုငျးနေ့အဖွစျ ပွောငျးလဲရေး ခငြျးပွညျသူလူထု၊ ခငြျးပါတီဝငျခေါငျးဆောငျမြားရဲ့ ကနျ့ကှကျမှုကွောငျ့ တောျလှနျရေးကောငျစီအစိုးရသညျလညျး ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ပွောငျးလဲနိုငျခွငျးမရှိခဲ့ခြေ။ တစျဖနျ မွနျမာ့ဆိုရှယျလစျလမျးစဉျပါတီ ခတျေတှငျလညျး ခငြျးပွညျသူလူထု၊ ခငြျးပါတီဝငျခေါငျးဆောငျမြားရဲ့ ကနျ့ကှကျမှုကွောငျ့ ခငြျးပွညျနယျနေ့သို့ ပွောငျးလဲနိုငျခွငျးမရှိခဲ့ကွခြေ။ ၁၉၈၈ နောကျပိုငျး နိုငျငံတောျငွိမျျဝပျပိပွားရေးတညျဆောကျရေး (န.၀.တ) ခတျေ၊ နိုျငျငံတောျအေးခမြျးသာယာရေးနှငျ့ဖှံ့ဖွိုးရေးကောငျစီ(န.အ.ဖ)ခတျေတှငျလညျး ခငြျးလူမြိုးမြား၊ ခငြျးတက်ကသိုလျကြောငျးသူ၊သားမြားသညျ အာဏာရှငျတို့၏ အမိနျ့ကို အံတုကာ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အဖွစျသာ နှစျတိုငျးကငြျပခဲ့ကွပါသညျ (ပွညျနယျအစိုးရဦးဆောငျသညျ့ အခမျးအနားမြားမှ လှဲ၍)။

ခငြျးအမြိုးသားနေ့သမိုငျး တစျလြှောကျတှငျ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား အမြိုးမြိုးပွောငျးလဲရနျ ကွိုးပမျးခဲ့ကွသောျလညျးဘဲ မညျသညျ့အစိုးရ၊ မညျသူကမြှ ခငြျးပွညျသူလူထု၏ ဆန်ဒအပေါျကြောျလှနျပွီး အောငျမွငျနိုျငျခွငျးမရှိခဲ့ခြေ။ ခငြျးအမြိုးသားနေ့သညျ ဦးဝမ်မသူးမောငျး ခေါငျးဆောငျသညျ့ ခငြျးရေးရာကောငျစီ အကောငျထညျဖောျခဲ့သညျ အတိုငျးပငျ ယနေ့တိုငျရှိနဆေဲဖွစျသညျကို ကွညျ့ခွငျးအားဖွငျ့ သူတို့၏ဆန်ဒနှငျ့ ခငြျးပွညျသူလူထု၏ ဆန်ဒသညျ တစျထပျတညျး ရှိနလေကြျဖွစျသညျမှာ သမိုငျးမှသကျသခေံလြှကျရှိနပေါသညျ။ ခငြျးအမြိုးသားနေ့သညျ မနေ့ ယနေ့ နောငျကာလတိုငျ မပွောငျးမလဲဘဲ ထာဝစဉျ တညျမွဲနမေညျသာဖွစျပါသညျ။

(၇၁)နှစျမွောကျ ခငြျးအမြိုးသားနေ ့ကိုဂုဏျပွုပါသညျ။ ခငြျးအမြိုးသားနေ့ သကျတောျရာကြောျ ရှညျပါစေ။ ခငြျးအမြိုးသားနေ့အား ပြောျရှှငျစှာဆငျနှှဲနိုငျကွပါစေ …

References:

Falam Centenary Megazine – U Vum Thu Maung speech given at 1951 Chin National Day
2. Chin National Day by Hrangtar Nawnkar (Source – Report from D.C, Chin Special Division Chin Files pg.77 History Department, Rangoon University)
3. Falam Centenary Megazinie – A speech by U Vum Thu Maung
4. ခငြျးဖိုငျတှဲ စာအမှတျ ၇၇၊ စာမကြျနှာ ၁၃ (University Historical Research Center, ရနျကုနျတက်ကသိုလျ)
ခငြျးရေးရောကောငျစီ အစညျးအဝေးမှတျတမျး၊ အမြိုးသားမောျကှနျးဌာန ရနျကုနျမွို့၊ စာအမှတျ Acc-24084
5. A Chin National Day by Fred Ceu Luai published in the Guardian Newspaper

About The Author