ခ်င္းျပည္နယ္၊ ခ်င္းလူမ်ိဳး – ယခင္၊ ယခုုႏွင့္ မနက္ျဖန္ (၃)+(၄)+(၅)
Salai Isaac Khen
ခ်င္းျပည္နယ္၊ ခ်င္းလူမ်ိဳး – ယခင္၊ ယခုုႏွင့္ မနက္ျဖန္ (၃)
ဆလိုုင္းအိုုက္ဇက္ခင္| ၅၊ ဇန္န၀ါရီလ ၂၀၁၉| ၁၈၂၆ တြင္ အဂၤလိပ္တိုု႔က ပလက္၀ေဒသကိုု ၎တိုု႔အသစ္ဖြဲ႔စည္းသည့္ ၿဗိတိသွ်အင္းဒီးယား (British India) လက္ေအာက္ခံ ရခိုုင္တိုုင္း (Arakan Division) အတြင္းရွိ စစ္ေတြခရိုုင္ (Akyab District) ထဲတြင္ သြတ္သြင္းလိုုက္ျခင္းျဖင့္ ပလက္၀ေဒသရွိ ခူမီးမ်ိဳးႏြယ္စုုအၾကီးအကဲမ်ား၏ မ်ိဳးႏြယ္စုုအေျချပဳ လြတ္လပ္ေသာ ပေဒသရာဇ္ အၾကိဳအုုပ္ခ်ဳပ္မႈစနစ္ကိုု ပ်က္သုုန္းေစခဲ့သည္။ ေနာက္ထပ္ ႏွစ္ (၅၀) (ထိုုစဥ္က လူ႕သက္တမ္းမ်ိဳးဆက္တစ္ခုု) နီးပါးအၾကာ ၁၈၇၄ တြင္ ရခိုုင္ေတာင္တန္းခရိုုင္ ဥပေဒစည္း မ်ဥ္း (The Arakan Hill District Laws Regulation, 1874) ႏွင့္ ရခိုုင္ေတာင္တန္းမ်ားတရားစီရင္ေရး စည္းမ်ဥ္း (The Arakan Hills Civil Justice Regulation, 1874) တိုု႔ကိုု ထုုတ္ျပန္ကာ ရခိုုင္ေျမာက္ ပိုုင္းခရိုုင္/ ရခိုုင္ေတာင္တန္းခရိုုင္ (Northern Arakan District/ Hills District of Arakan) ဟူ၍မွည့္ ေခၚၿပီး ခရိုုင္အဆင့္သိုု႔ တိုုးျမွင့္ဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ဤသိုု႔ျဖင့္ ပလက္၀ေဒသသည္ အဂၤလိပ္တိုု႔၏ပိုုင္နက္ ၿဗိတိသွ်အင္းဒီယားလက္ေအာက္ခံ ရခိုုင္တိုုင္းအုုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္သိုု႔ (၁၂၂) ႏွစ္ ေရာက္ရွိခဲ့ ရပါသည္။
၁၉၄၇ ခုုႏွစ္တြင္ ေတာင္တန္းေဒသစံုုစမ္းေရးေကာ္မရွင္ႏွင့္ ရခိုုင္ေတာင္တန္းေဒသေခါင္းေဆာင္ မ်ားေတြ႔ဆံုုေသာအခါ လြတ္လပ္ေရးရလ်င္ ရခိုုင္တိုုင္းႏွင့္ ဆက္လက္ မပူးေပါင္းေတာ့ဘဲ အသစ္ျဖစ္ ေပၚလာမည့္ ခ်င္း၀ိေသသတိုုင္းႏွင့္သာ ပူးေပါင္းမည္ျဖစ္ေၾကာင္း သေဘာထားေပးၾကသည္။ ထိုု႔ေၾကာင့္ ၁၉၄၇ ခုုႏွစ္ ျပည္ေထာင္စုုျမန္မာ ႏိုုင္ငံ၏ ဖြဲ႕စည္းပံုုအေျခခံဥပေဒအပိုုဒ္ (၁၉၆) ျဖင့္ ပလက္၀ေဒသသည္ ခ်င္း၀ိေသသတိုုင္းအတြင္း ေရာက္ရွိလာခဲ့ သည္။ [ယင္းပုုဒ္မျဖင့္ ကန္ပက္လက္-မင္းတပ္နယ္သည္လည္း အသစ္ဖြဲ႕စည္းသည့္ ခ်င္း၀ိေသသတိုုင္း အတြင္း ပါ၀င္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္]။ ၁၉၄၈ ခုုႏွစ္ ခ်င္း၀ိေသသတိုုင္းအက္ဥပေဒ (The Chin Special Division Act, 1948) ႏွင့္ ခ်င္း၀ိေသသတိုုင္း (ဥပေဒမ်ားတိုုးခ်ဲ႕က်င့္သံုုးျခင္း) အက္ဥပေဒ (The Chin Special Division (Extension of Laws) Act, 1948) တိုု႔တြင္ ပလက္၀ေဒသကိုု Paletwa Subdivision အျဖစ္သံုုးႏႈံး ထားေၾကာင္း ေတြ႕ရသည္။ ထိုု႔ေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုုင္ငံလြတ္လပ္ေရးရရွိျခင္းျဖင့္ ခ်င္း၀ိေသသတိုုင္းျဖစ္ ေပၚလာသကဲ့သိုု႔ ပလက္၀ေဒသသည္လည္း အျခားေသာခ်င္းေဒသမ်ားႏွင့္အတူ တစ္စုုတစည္းတည္း ရပ္တည္ခြင့္ရရွိလာျခင္းျဖစ္သည္။
၁၉၄၇ ခုုႏွစ္ ဖြဲ႕စည္းပံုုအေျခခံဥပေဒအရျဖစ္ေစ (၁၉၇၄ ႏွင့္ ၂၀၁၈ ဖြဲ႔စည္းပံုုအေျခခံဥပေဒမ်ားအရ လည္းျဖစ္ေစ) ပလက္၀ေဒသသည္ ခ်င္းျပည္နယ္အတြင္းတည္ရွိေသာ္လည္း လြတ္လပ္ေရးရရွိၿပီးႏွစ္ ေပါင္း (၄၀) ေက်ာ္ ကာလအတြင္း ပလက္၀ေဒသႏွင့္ ခ်င္းျပည္နယ္ အတြင္းရွိအျခားေသာေဒသ မ်ားႏွင့္ လြယ္ကူေခ်ာေမြ႕စြာကူးလူး ဆက္ဆံႏိုုင္မႈမရွိခဲ့ျခင္းတိုု႔ေၾကာင့္ ပလက္၀ၿမိဳ႔နယ္ရွိ ဌာနအေတာ္ မ်ားမ်ားကိုု ရခိုုင္ျပည္နယ္မွ ၀င္ေရာက္စီမံခန္႔ခြဲေပးခဲ့ရျခင္းမွာ လြန္ခဲ့ေသာအစိုုးရသက္တမ္း အထိပင္ ျဖစ္သည္။ ေခတ္အဆက္ဆက္ ပလက္၀ ေဒသ၏စီမံခန္႔ခြဲမႈႏွင့္ပါတ္သက္၍ ခ်င္းျပည္နယ္မွ အျပည့္ အ၀တာ၀န္ယူ၊ တာ၀န္ခံႏိုုင္မႈ မရွိခဲ့ျခင္းက ေဒသတြင္း မလိုုလားအပ္ေသာစိတ္ရႈပ္ေထြးမႈမ်ားကိုု ျဖစ္ေပၚေစခဲ့ပါသည္။
အဂၤလိပ္လက္ေအာက္ခံအျဖစ္ တည္ရွိခဲ့သည့္ ႏွစ္ေပါင္း (၁၂၀) ေက်ာ္အတြင္း ပလက္၀ေဒသသည္ မည္သည့္ ဖြ႔ံၿဖိဳးတိုုးတက္မႈမွ် မရွိခဲ့ပါ။ ခရိုုင္အုုပ္ခ်ဳပ္ေရးရံုုးစိုုက္ရာၿမိဳ႕အျဖစ္ ပလက္၀ၿမိဳ႕ကိုု သတ္မွတ္ခဲ့ သည့္တိုုင္ ခရိုုင္ အေရးပိုုင္သည္ စစ္ေတြၿမိဳ႕တြင္သာ ရံုုးထိုုင္အုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၿပီး၊ ၎တိုု႔အုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည့္ ကာလတစ္ေလွ်ာက္ ပလက္၀ၿမိဳ႕အတြက္ ေရရွည္ရည္မွန္းခ်က္ထား ေဆာင္ရြက္ခဲ့ျခင္းမ်ား မရွိခဲ့ပါ။ မည္သည့္ ၿမိဳ႕ျပစီမံကိန္းမ်ိဳးမွ်လည္း မေဆာင္ရြက္ခဲ့ပါ။ ၁၉၄၈ မတိုုင္မီအထိ ပလက္၀ေဒသလူဦးေရ၏ ၈၀% သည္ အစဥ္အဆက္ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ားျဖစ္လင့္ကစား ယင္းတိုု႔အတြက္ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ အုုပ္ခ်ဳပ္ေရးပညာ မ်ားကိုု ေလ့က်င့္ပ်ိဳးေထာင္ေပးျခင္း မရွိခဲ့ပါ။ ရခိုုင္ေတာင္တန္းေဒသအျဖစ္ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္တြင္ အုုပ္ခ်ဳပ္ခံ ခဲ့ရသည့္ ႏွစ္ေပါင္း (၁၂၀) ေက်ာ္သည္ ပလက္၀ေဒသ ခံမ်ားအတြက္ အလြန္ပင္ နစ္နာခဲ့ရေသာရာစုုတစ္ခုုပင္ ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႔ရွိရပါသည္။
ဆလိုုင္းအိုုက္ဇက္ခင္
ခ်င္းျပည္နယ္၊ ခ်င္းလူမ်ိဳး – ယခင္၊ ယခုုႏွင့္ မနက္ျဖန္ (၄)
၅၊ ဇန္န၀ါရီလ ၂၀၁၉ | ကန္ပက္လက္-မင္းတပ္နယ္ႏွင့္ ေျမာက္ပိုုင္းခ်င္းေတာင္နယ္မ်ားသည္ အဂၤလိပ္တိုု႔က ၁၈၈၅ ခုုႏွစ္တြင္ မႏၱေလး ကိုု တိုုက္ခိုုက္သိမ္းပိုုက္ၿပီးေနာက္မွသာ အဂၤလိပ္လက္ ေအာက္သိုု႔ေရာက္ရွိျခင္းျဖစ္သည္။ ထိုုအခ်ိန္တြင္ ပလက္၀ ေဒသသည္ အဂၤလိပ္ကိုုလိုုနီအျဖစ္ ႏွစ္ေပါင္း (၆၀) နီးပါးရွိေနၿပီျဖစ္သည္။ ထိုု႔ေၾကာင့္ ကန္ပက္လက္-မင္းတပ္ နယ္ႏွင့္ ေျမာက္ပိုုင္း ခ်င္းေတာင္နယ္မ်ားသည္ ပလက္၀ေဒသ ထက္ ပို၍ကံေကာင္းသည္ဟုု ဆိုုရပါမည္။
ကန္ပက္လက္-မင္းတပ္နယ္ကိုု အဂၤလိပ္တိုု႔က ၁၈၉၇ ခုုႏွစ္တြင္ ပခုုကၠဴ ခ်င္းေတာင္တန္းေဒသ (Pakokku Chin Hills Tract) အျဖစ္ ဖြဲ႕စည္းၿပီး၊ ပခုုကၠဴခရိုုင္ေအာက္တြင္ သြတ္သြင္းဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ပခုုကၠဴေတာင္တန္းေဒသ အုုပ္ခ်ဳပ္မႈကိုု ခ်င္းေတာင္တန္းေဒသ (Chin Hills Tract) ေအာက္တြင္ မထားရွိဘဲ၊ မင္းဘူးတိုုင္းမင္းၾကီး၏ အုုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္တြင္ ထည့္သြင္းထားခဲ့သည္။ ၁၉၀၂ တြင္ အေရးပုိင္ရံုုးကိုု ကန္ပက္လက္ၿမိဳ႕တြင္ ထားရွိသည္။ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္တြင္ ႏွစ္ေပါင္း (၅၀) က်ေရာက္ခဲ့ၿပီးေနာက္ ၁၉၄၇ ခုုႏွစ္ မတ္လတြင္ ခ်င္း-ဗမာ ခ်စ္ၾကည္ ေရးညီလာခံကိုု ထီးလင္းၿမိဳ႕တြင္ က်င္းပျပဳလုုပ္ၿပီး၊ လြတ္လပ္ေရးကိုု ဖဆပလအဖြဲ႕ခ်ဳပ္၏ ဦးေဆာင္မႈျဖင့္ ဗမာျပည္ႏွင့္အတူရယူမည္ ဟုု သေဘာတူညီခဲ့သည္။ ၁၉၄၇ ခုုႏွစ္ ျပည္ေထာင္စုုျမန္မာႏိုုင္ငံဖြဲ႕စည္းပံုုအေျခခံဥပေဒ ပုုဒ္မ (၁၉၆) အရ ခ်င္း၀ိေသသတိုုင္း၏ အစိတ္အပိုုင္းအျဖစ္ ပါ၀င္လာခဲ့သည္။
၁၈၉၆ ခုုႏွစ္ ၾသဂုုတ္လ (၁၃) ရက္ေန႔တြင္ ခ်င္းေတာင္တန္းမ်ားစည္းမ်ဥ္း (The Chin Hills Regulation, 1896) ကိုု ထုုတ္ျပန္ၿပီး လူေရွေတာင္တန္းေဒသမ်ားကိုု အဂၤလိပ္တိုု႔၏ အုုပ္ခ်ဴပ္စီမံမႈ ထဲသိုု႔ သြတ္သြင္းသည္။ ၁၉၁၁ ခုုႏွစ္ ေအာက္တိုုဘာလ (၉) ရက္ေန႔တြင္ ဤစည္းမ်ဥ္းကိုု ကခ်ာ ေတာင္တန္းေျမာက္ပိုုင္း၊ ကာရိုုေတာင္တန္း၊ ခါဆီႏွင့္ (ရွီေလာင္းၿမိဳ႕ စည္ပင္နယ္နိမိတ္မပါေသာ) ဂ်ိန္းတိယေတာင္တန္း၊ နာဂေတာင္တန္းႏွင့္ မီကီရ္ေတာင္တန္းမ်ား သိုု႔ပါ အာဏာသက္ေရာက္ေစ သည္။ ဤသိုု႔ျဖင့္ ခ်င္းေတာင္တန္းမ်ားစည္းမ်ဥ္းသည္ အိႏိၵယႏိုုင္ငံအေရွ႕ေျမာက္ပိုုင္းႏွင့္ အထက္ျမန္ မာျပည္အေနာက္ဘက္ျခမ္းနယ္ေျမမ်ားရွိ ခ်င္းလူမ်ိဳးမ်ား ပ်ံ႔ႏွံ႔ေနထိုုင္ရာေဒသအသီးသီးသိုု႔ အာဏာ သက္ေရာက္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။ ယေန႔ေခတ္တြင္ ယင္းနယ္ေျမမ်ားမွာ အိႏိၵယႏိုုင္ငံအေရွ႕ေျမာက္ပိုုင္းရွိ ျပည္နယ္မ်ားျဖစ္ေသာ မီဇိုုရမ္၊ နာဂလန္း၊ အာသံ၊ မက္ဂါလယာႏွင့္ ထရီပူရတိုု႔တြင္ပါ၀င္ခဲ့ပါသည္။
ပင္လံုုစာခ်ဳပ္တြင္ ခ်င္းေတာင္တန္းမ်ားစည္းမ်ဥ္းျဖင့္အုုပ္ခ်ဳပ္သည့္ေဒသမ်ားအားလံုုး ပါ၀င္ျခင္း မရွိပါ။ တီးတိန္ နယ္၊ ဖလမ္းနယ္ႏွင့္ ဟားခါးနယ္တိုု႔သာ ပါ၀င္ခဲ့ပါသည္။ ထိုု႔ေၾကာင့္ ၁၉၄၈ ခုုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ (၄) ရက္ေန႔တြင္ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္မွ ျမန္မာႏိုုင္ငံလြတ္လပ္ေရးရေသာအခါ ခ်င္းေတာင္တန္းမ်ား စည္းမ်ဥ္းျဖင့္ အုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့သည့္ နယ္ေျမေဒသအမ်ားစုုသည္ ျမန္မာႏိုုင္ငံအတြင္းတြင္ ဖြဲ႔တည္ေသာ ခ်င္း၀ိေသသတိုုင္းအတြင္း ပါ၀င္လာခဲ့ျခင္း မရွိေတာ့ဘဲ၊ အေၾကာင္းေၾကာင္းေၾကာင့္ အိႏိၵယႏိုုင္ငံ ထဲတြင္ က်န္ရွိသြားခဲ့ပါသည္။ ထိုုသိုု႔ျဖစ္ခဲ့ရျခင္းအတြက္ မည္သူက ကံေကာင္း၍ မည္သူက ကံဆိုုး ေၾကာင္းေျပာဖိုု႔ရန္ခက္ေသာ္လည္း အဂၤလိပ္တိုု႔၏ ကိုုလိုုနီအုုပ္ခ်ဳပ္မႈယႏၱရားေၾကာင့္ ဘာသာစကား ရင္းျမစ္တူ၊ ရိုုးရာယဥ္ေက်းမႈ ဓေလ့ထံုုးစံတူ၊ မ်ိဳးႏြယ္တူ လူမ်ိဳးၾကီးတစ္ခုုသည္ အကြဲကြဲအျပား ျပားျဖစ္ ခဲ့ရပါေတာ့သည္။
ဆလိုုင္းအိုုက္ဇက္ခင္
ခ်င္းျပည္နယ္၊ ခ်င္းလူမ်ိဳး – ယခင္၊ ယခုုႏွင့္ မနက္ျဖန္ (၅)
၆၊ ဇန္န၀ါရီလ ၂၀၁၉ | ဤသိုု႔ျဖင့္ ရခိုုင္ေတာင္တန္းခရိုုင္၊ ပခုုကၠဴေတာင္တန္းေဒသႏွင့္ ခ်င္းေတာင္တန္းမ်ားစည္းမ်ဥ္းျဖင့္ အုုပ္ခ်ဳပ္သည့္ တီးတိန္၊ ဖလမ္းႏွင့္ ဟားခါးနယ္မ်ားသည္ ဗိုုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏွင့္ ဖဆပလအဖြဲ႕ခ်ဳပ္ ၾကီး၏ ဦးေဆာင္မႈျဖင့္ လြတ္လပ္ေရးကိုု ဗမာျပည္ႏွင့္အတူ ရယူရံုုမက၊ ဗမာျပည္ႏွင့္ ပူးေပါင္း၍ ျပည္ေထာင္စုုႏိုုင္ငံတစ္ခုုတည္ေထာင္မည္ဟုု ေတာင္တန္းေဒသစံုုစမ္းေရးေကာ္မရွင္မွတစ္ဆင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ခ်င္း-ဗမာ ခ်စ္ၾကည္ေရးညီလာခံမွ တစ္ဆင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ပင္လံုုစာခ်ဳပ္ တြင္ ပါ၀င္လက္မွတ္ေရးထိုုးျခင္းအားျဖင့့္ေသာ္လည္းေကာင္း အသီးသီး စိတ္ခ် သေဘာထားဆႏၵျပဳ ကာ ၁၉၄၈ခုုႏွစ္ ဇန္န၀ါရီလ (၄) ရက္ေန႔တြင္ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္၌ ႏွစ္ (၁၂၀) ေက်ာ္၊ ႏွစ္ (၅၀) ေက်ာ္ ေနထိုုင္ခဲ့ရျခင္းအျဖစ္အေနမွ လြတ္ေျမာက္ခဲ့ၾကေလသည္။
ထိုု႔ေၾကာင့္ ရခိုုင္ေတာင္တန္းခရိုုင္ဟုု အဂၤလိပ္လက္ေအာက္တြင္ ေခၚတြင္ခဲ့ေသာ ပလက္၀ေဒသ၊ ပခုုကၠဴ ေတာင္တန္းေဒသဟုုေခၚတြင္ခဲ့ေသာ ကန္ပက္လက္-မင္းတပ္နယ္ႏွင့္ ခ်င္းေတာင္တန္းမ်ား စည္းမ်ဥ္းျဖင့္ အဂၤလိပ္တိုု႔က အုုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ေသာနယ္ေျမေဒသမ်ားတြင္ပါ၀င္သည့္ တီးတိန္နယ္၊ ဖလမ္းနယ္ႏွင့္ ဟားခါးနယ္တိုု႔သည္ ၁၉၄၈ ခုုႏွစ္ မတိုုင္မီ မရွိခဲ့ဘူးေသာ၊ ယေန႔ ျပည္ေထာင္စု ျမန္မာႏိုုင္ငံေတာ္၏အစိတ္အပိုုင္းအျဖစ္ရပ္တည္ေနေသာ ခ်င္းျပည္နယ္၏ မူလ ပူးတြဲတည္ ေထာင္သူမ်ား (Co-founders of the Chin State) ပင္ျဖစ္ပါေတာ့သည္။
ဆလိုုင္းအိုုက္ဇက္ခင္
About The Author
