လူ႕အခြင့္ရွူ႕ေထာင့္ျဖင့္ ေရရပိုင္ခြင့္ သံုးသပ္ျခင္း__ ေရရပိုင္ခြင့္သည္ လူ႕အခြင့္အေရးေလာ

0

Tha Peng Cung| 9 February 2019| 

ေရခ်ဳိသည္ သက္ရွိသတၱဝါမ်ားအတြက္သာမက သဘာ၀ေဂဟစနစ္အတြက္ပါ မရွိမျဖစ္အေရးပါသည့္ သဘာ၀သံယံဇာတ ရင္းျမစ္ျဖစ္ေၾကာင္း၊ ေရရွားပါးျပတ္လတ္မႈမ်ား ျဖစ္ပြားရျခင္းအေၾကာင္းရင္းမ်ားကုိလည္ေကာင္း၊ ရင္ဆုိင္ေျဖရွင္းရမည့္ အခက္အခဲ စိန္ေခၚခ်က္မ်ားကုိလည္း “ဘာလဲဟဲ့ ေရခ်ဳိ” ဆုိသည့္ စာစုတြင္ ေဖာ္ျပခဲ့ျပီးျဖစ္သည္။

ဤစာစုတြင္ ေရသည္ ႏုိင္ငံသား/လူသားတုိင္း သာတူညီမ ွ် ခံစား/စံစားခြင့္ရွိသည့္ သဘာ၀သယံဇာတရင္းျမစ္ ဟုတ္/မဟုတ္၊ ေရကုိ လူသားတုိင္းခံစားခြင့္ရွိသည့္ လူ႔အခြင့္အေရးတစ္ရပ္အေနျဖင့္ ခ်ဥ္းကပ္သင့္သည့္အေၾကာင္းရင္းမ်ား၊ ထုိသုိ႔ လူ႔အခြင့္အေရးတစ္ရပ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ခ်ဥ္းကပ္ျခင္းျဖင့္ ရရွိလာမည့္ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ားစသည္တုိ႔ကုိ ေရးသားေဆြးေႏြးပါမည္။

ႏုိင္ငံတကာဥပေဒမ်ားတြင္ ေရ ရပုိင္ခြင့္ျပဌာန္းထားခ်က္မ်ားရွိပါသလား
———————————————————–

ႏိုင္ငံတကာ သေဘာတူညီခ်က္မ်ားႏွင့္ ေၾကညာစာတမ္းမ်ား
————————————————–

(၁) ကုလသမဂၢ ပဋိညာဥ္စာတမ္း
————————-

ယင္းစာတမ္းတြင္ ‘ေရ’ဆုိသည့္စကားလုံးေဖာ္ျပထားျခင္းမရွိေပ။ သုိ႔ေသာ္ ယေန႔ေခတ္တြင္ ကမာၻႏွင့္အ၀ွမ္းရင္ဆုိင္ေနရသည့္ စိန္ေခၚခ်က္မ်ားကုိ ေျဖရွင္းႏုိင္ရင္ အခရာျဖစ္သည္မွာ ေရ သည္ပင္ျဖစ္သည္။ ဥပမာအားျဖင့္ ပဋိညာဥ္စာတမ္း၏ အပုိဒ္ (၅၅)တြင္ ျပဌာန္းထားသည့္ အရာမ်ားကုိ ျဖစ္ေျမာက္ေစေရးတြင္ ေရ ၏ အခန္းက႑ကုိ ေမ့ထား၍မရေခ်။ ယင္းျပဌာန္းခ်က္မ်ားမွာ –

– လူေနမႈအဆင့္အတန္းျမင့္မာလာေစေရး၊ အလုပ္လက္မဲ့မႈပေပ်ာက္ေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္စီးပြားေရး ဖြံ႕ျဖိဳးတုိးတက္ေရး

– အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ စီးပြားေရ၊ လူမႈေရးႏွင့္ က်န္းမာေရးမွာစ၍ ၄င္းတုိ႔ႏွင့္ ဆက္စပ္လ်က္ရွိေသာ ျပႆနာရပ္မ်ားအား ေျဖရွင္းေရး၊ ထုိ႔ျပင္ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ ပညာေရးပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ေရး

– လူမ်ဳိးမေရြး၊ ကုိးကြယ္ရာဘာသာမေရြး၊ မိခင္ဘာဘာစကားႏွင့္ က်ား/မ မေရြး ခပ္သိမ္းေသာ လူသားတုိင္းအတြက္ျဖစ္ေသာ လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားႏွင့္ အေျခခံလြတ္လပ္ခြင့္မ်ားကုိ ေလးစားစြာျဖင့္ တစ္ကမာၻလုံးမွ လုိက္နာက်င့္သုံးေရး

တုိ႔ျဖစ္ၾကသည္။

(၂) အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း
———————————————–

၁၉ ၄၈ ခုႏွစ္တြင္ က်င္းပခဲ့သည့္ ကုလသမဂၢ အေထြေထြညီလာခံတြင္ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရး ေၾကညာစာတမ္း္ အတည္ျပဳခဲ့ၾကသည္။ ၄င္းစာတမ္းမွ အပုိဒ္ (၂၅) တြင္ –

” လူသားတုိင္းတြင္ မိမိႏွင့္ မိမိမိသားစု၏ က်န္းမာေရးႏွင့္တကြ ကုိယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာ ေအးခ်မ္းစြာ ေနထုိင္ႏုိင္ေရးအတြက္ အစာအဟာရ၊ အ၀တ္အထည္ ေနအိမ္၊ … လူမႈအဆင့္အတန္းကုိ ရယူခံစားခြင့္ရွိသည္” ဟု ျပဌာန္းထားသည္။ ဤေၾကညာစာတမ္းတြင္လည္း “ေရ” ဆုိသည့္ စကားလုံးမပါဘာလားဆုိသည့္ ေမးခြန္း ထုတ္ေကာင္းထုတ္ၾကပါလိမ့္မည္။ ေရဟု သီးျခားထည့္စရာလုိပဲ ထည့္သြင္းအက်ဳံး၀င္ျပီးသားဟု အၾကြင္းမဲ့ ယူဆထားခဲ့ၾကဟန္ရွိပါသည္။ ေဖာ္ျပပါ က်န္းမာေရး၊ စား၊ ၀တ္၊ ေနေရးတုိ႔အတြက္ အရည္အေသြးျပည့္မီွီျပီး လုံေလာက္သည့္ ေရ ပမာဏရရွိႏုိင္မႈသည္ အခရာက်ေၾကာင္းသက္ေသျပရန္ မလုိအပ္ပါေခ်။

(၃) ႏုိင္ငံတကာအမ်ဳိးသမီးမ်ား အေပၚအၾကမ္းဖက္မႈ ပေပ်ာက္ေရးသေဘာတူစာခ်ဳပ္ (စီေဒါ)ႏွင့္ ကေလးအခြင့္အေရးမ်ားဆုိင္ရာ ကြန္ဗင္ရွင္း
———————————————————–

လက္ရွိအခ်ိန္ထိတြင္ ေရသည္ လူ႔အခြင့္အေရးပါဟု တုိက္ရုိက္ညႊန္းဆုိေနေသာ လူ႔အခြင့္အေရးဆုိင္ရာ ႏုိင္ငံတကာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္(၂) ခုသာ ရွိေသးသည္။ ၄င္းတုိ႔မွာ စီေဒါႏွင့္ကေလးအခြင့္အေရးမ်ားဆုိင္ရာ ကြန္ဗင္ရွင္းတုိ႔ပင္ျဖစ္ၾကသည္။

စီေဒါကုိ လက္မွတ္ေရးထုိးသည့္ တုိင္းႏုိင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားအေပၚ အၾကမ္းဖက္မႈ ပေပ်ာက္ေရးအတြက္ တာ၀န္ရွိၾကသည္။ အထူးသျဖင့္ေက်းလက္ေဒသေန အမ်ဳိးသမီး၏ လူေနမႈအဆင့္အတန္းျမွင့္တင္ေရး ( ေနအိမ္၊ မိလႅာ၊ လ ွွ်ပ္စစ္ႏွင့္ ေသာက္သုံးေရ၊ သယ္ယူပုိ႔ေဆာင္ေရးႏွင့္ ဆက္သြယ္ေရး) ကုိ အသားေပးေဖာ္ေဆာင္ရန္ ဟူ၍ျပဌာန္းထားသည္။

ကေလးအခြင့္အေရးမ်ားဆုိင္ရာ ကြန္ဗင္ရွင္းတြင္မူ ကေလးငယ္မ်ား၏ ေရာဂါႏွင့္ အာဟာရခ်ဳိ႕တဲ့မႈတုိက္ဖ်က္ေရးကုိ အေလးေပးေဖာ္ျပထားျပီး၊ ထုိသုိ႔ တုိက္ဖ်က္ရာတြင္ လုံေလာက္ေသာ အာဟာရေထာက္ပံ့ေရး၊ သန္႔ရွင္းေသာ ေသာက္သုံးေရ ပံ့ပုိးေပးေရး၊ ညစ္္ညမ္းသည့္ပတ္၀န္းက်င္ႏွင့္ ကင္းကြာသည့္ေနရာတြင္ ကေလးမ်ားကုိ ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေရးႏွင့္ ဆန္းသစ္သည့္နည္းပညာမ်ားအသုံးျပဳေရးဆုိ႔ပါ၀င္သည္။ စီေဒါႏွင့္မတူသည့္အခ်က္မွာ ကေလးက်န္းမာေရးကို ဦးစားေပးသည့္အတြင္ ေရအရည္အေသြးေကာင္းမြန္ျပည့္မီဖုိ႔ဆုိသည္မွာလည္း သီးသန္႔ေဖာ္ျပရန္ မလိုအပ္ေတာ့ေခ်။

ႏိုင္ငံတကာ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဆုိင္ရာ စံႏႈန္းမ်ား
——————————————-
(၁)စတုပ္ဟုမ္း ေၾကညာစာတမ္း
————————–

ဤေၾကညာစာတမ္းသည္ ခပ္သိမ္းေသာ လူသားအားလုံး ကုိယ္ စိတ္ႏွျဖာ က်န္းမာသန္စြမ္းစြာအသက္ရွင္ေနထုိင္ႏုိင္ေရးအတြက္ သန္႔ရွင္းလတ္ဆတ္သည့္ သဘာပတ္၀န္းက်င္ရပုိင္ခြင့္ႏွင့္ ယင္းသဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ကုိ ေနာင္လာေနာက္သားမ်ားထိ လက္ဆင့္ကမ္းႏိုင္ရန္ ေရ၏ အေရးပါေသာ အခန္းက႑ကုိ အသိအမွတ္ျပဳသည့္ ပထမဆုံးေသာ ႏုိင္ငံတကာအဆင့္ ေၾကညာစာတမ္းျဖစ္သည္။

(၂)Mar del Plata Action Plan
——————————

၁၉ ၇၇ ခုႏွစ္တြင္ အာဂ်င္တီးနားႏုိင္ငံရွိ Mar del Plata ျမိဳ႕ ၌က်င္းပခဲ့ၾကသည့္ ကုလသမဂၢ ဆုိင္ရာ ေရ ကြန္ဖရင့္တက္ေရာက္ခဲ့ၾကေသာ ႏုိင္ငံတကာ ပညာရွင္မ်ားသေဘာတူထားသည့္ Action Plan ျဖစ္သည္။ ယင္း Action Plan တြင္ ေရကုိ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးအျဖစ္ စတင္အသိအမွတ္ ျပဳခဲ့ၾကျပီး ၊ အရည္အေသြးျပည့္မီ၍လုံေလာက္ေသာ ေရ ပမာဏကုိ လူသားတစ္ဦးခ်င္စီ၏ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးရပုိင္ခြင့္ျဖစ္သည္ဟု အတိအလင္း ေၾကညာခဲ့ၾကသည္။ ယင္းကြန္ဖရင့္ ရလဒ္အေနျဖင့္ “ေရႏွင့္ မိလႅာစနစ္ေကာင္း” ဆုိသည့္ ေဆာင္ပုဒ္ျဖင့္ (၁၉ ၈၀-၁၉ ၉ ၀) ႏွစ္ကုိ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ေသာက္သုံးေရးပ့ံပုိးေပးႏုိင္ေရးႏွင့္ မိလႅာစနစ္ေကာင္း ဆယ္စုႏွစ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ခဲ့ၾကသည္။

(၃) ဒုပၸလင္ ေၾကညာခ်က္
———————-
အုိင္ယာလန္ႏုိင္ငံျမိဳ႔ေတာ္ ဒုပၸလင္ကြန္ဖရင့္တြင္ မူ၀ါဒသေဘာတူညီခ်က္ (၄) ရပ္အနက္ တစ္ခုသည္ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးတစ္ရပ္အျဖင့္ ေရ ရပုိင္ခြင့္ကိုထပ္မံ အတည္ျပဳခဲ့ၾကျပီး၊ ေရသည္ လူသားတုိင္းရယူခံစားပုိင္ခြင့္ရွိသည့္ သဘာ၀ရင္းျမစ္တစ္ခုျဖစ္၍ သန္႔ရွင္းေသာေရကုိ လူတုိင္းတတ္ႏုိင္သည့္လက္တစ္ကမ္းတြင္ ရယူသုံးစြဲႏုိင္ေအာင္ ပံ့ပုိးေပးရမည္ ဟု ေၾကညာခ်က္ ထုတ္ျပန္ခဲ့ၾကသည္။

(၄) အာဂ်င္ဒါ (၂၁)
—————–

ေရရည္ဖြံ႔ျဖိဳးတုိးတက္မႈ၏ သေႏၶတည္ရာ ယင္း အာဂ်င္ဒါ (၂၁)၏ အခန္း (၁၈) ေရခ်ဳိ က႑တြင္ ေရ ရပုိင္ခြင့္ဆုိသည့္ အဆိုျပဳခ်က္ထဲတြင္ အေျခခံအားျဖင့္ အစိတ္အပုိင္းသုံးခုရွိေၾကာင္း၊ ယင္းတုိ႔မွာ ေရ ရယူသြယ္ယူပုိင္ခြင့္၊ ေရအရည္အေသြးႏွင့္ ေရပမာဏတုိ႔ျဖစ္ၾကေၾကာင္း၊ အရည္အေသြးျပည့္မီျပီး လုံေလာက္ေသာ ေရပမာဏရယူခံစား စံစားပုိင္ခြင့္သည့္ လူသားတုိင္းအတြက္ အခရာက်သည့္အရာျဖစ္ေၾကာင္းႏွင့္ ေဒသအသီးသီးရွိ လူတန္းစားမ်ား၏ လူမႈေရးႏွင့္ႏုိင္ငံေရးအဆင့္အတန္းတုိ႔၊ ဆင္းရဲခ်မ္းသာခြဲျခားမႈ စုိးစဥ္းမ ွ်မရွိဘဲ သာတူညီမ ွ် ခံစားစံစားပုိင္ခြင့္ရွိၾကေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားသည္။ ထုိ႔ျပင္ ေရကုိ လူမႈေရးႏွင့္စီးပြားေရးဆုိင္ရာအက်ဳိးအျမတ္ျဖစ္ထြန္းေစမည့္ သဘာ၀ရင္းျမစ္အျဖစ္ရႈျမင္ျပီး၊ သာတူညီမ ွ် အက်ဳိးခံစားရန္မွာ ေထာင့္ေပါင္းစုံ အလႊာေပါင္းစုံက ခ်ဥ္းကပ္သည့္ စီမံခန္႔ခြဲေရးနစ္ျဖင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္သင့္ေၾကာင့္ အၾကံျပဳထားသည္။

ေရ ရပုိင္ခြင့္ကုိ လူ႔အခြင့္အေရးတစ္ရပ္အျဖစ္ သဲသဲကြဲကြဲ ေရးဆုိေဖာ္ျပၾကျခင္းမရွိေသးၾကသည့္တုိင္ အသက္ရွင္ေနထုိင္းေရးအတြက္ လုိအပ္သည့္အရာတုိင္း၏ အေရးပါအခန္းက႑တြင္ ေရသည္ပါ၀င္ေနေၾကာင္း အျငင္းပြားဖြယ္မရွိေခ်။ ဥပမာအားျဖင့္ ေအာက္ေဖာ္ျပပါ အေျခခံလူ႔အခြင့္အေရးမ်ားသည္ ေရ မပါ၀င္ပါလဲလ်က္ မည္သုိ႔မ ွ် ေအာင္ေအာင္ျမင္ျမင္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္မည္မဟုတ္ပါေခ်။

Right to life- ၁၉ ၄၈ ကတည္းက ယင္ကုိလူ႔အခြင့္အေရးတစ္ရပ္ျဖစ္ အျမတ္တႏုိးအသိအမွတ္ျပဳခဲ့ၾကျပီး အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ လူ႔အခြင့္အေရးေၾကညာစာတမ္းတြင္လည္း ျပဌာန္းထုတ္ျပန္ေၾကညာၾကသည္။ ေရ မပါဘဲလ်က္ မည္သည့္အသက္မွ် ဆက္လက္ရွင္သန္ႏုိင္ျခင္းမရွိေၾကာင္းကုိ အျငင္းပြားဖြယ္မရွိေခ်။

Right to food- အစားအစာမ်ား စုိက္ပ်ဳိး၊ ထုတ္လုပ္၊ ေရာင္းခ်ျခင္းျဖစ္စဥ္တုိင္းတြင္ ေရ၏ အခန္းက႑ကို မသိက်ဴးကၽြန္ျပဳရန္မျဖစ္ႏုိင္ေပ။ ေရခ်ဳိပမာဏ၏ ၇၀% ခန္႔သည္ စုိက္ပ်ဳိးေရးလုပ္ငန္းအတြက္ အသုံးျပဳေနၾကျပီး၊ ကမာၻေပၚရွိ အစားအစာထုတ္လုပ္မႈလုပ္ငန္း၏ သုံးပုံ တစ္ပုံ ေက်ာ္သည္ ေရသြင္းစုိက္ပ်ဳိးသည့္လုပ္ငန္းမွ ရယူထုတ္လုပ္ၾကသည္။

Right to Self-Determination – ကုိယ္ပုိင္ျပဌာန္းခြင့္သည့္ လူ႔အခြင့္အေရး ပဋိညာဥ္စာတမ္း၏အႏွစ္ျဖစ္ျပီး၊ ေရအပါအ၀င္ သဘာ၀သယံဇာတမ်ားစီမံခန္႔ခြဲပုိင္ခြင့္ကိုလည္း အပ္ႏွင္းထားသည္။

Right to an adequate standard of living – ေရ ရပုိင္ခြင့္ကုိ အျပည့္အ၀က်င့္သုံးႏုိင္စြမ္းမဲ့ေနၾကလ ွ်င္ မည္သုိ႔မ ွ် လူေနမႈအဆင့္အတန္းကုိ ျမင့္တင္ေပးရန္မျဖစ္ႏုိင္ေပ။

Right to housing – ေရ ရပုိင္ခြင့္သည္ အိမ္ေဆာက္ ျမိဳ႔သစ္မတည္ခင္ကတည္းက ေပးထားသင့္သည့္အခြင့္အေရးျဖစ္သည္။ ကုလသမဂၢ၏ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈဆုိင္ရာေကာ္မတီက၏အလိုအရ အိမ္ေဆာက္ျမိဳ႕သစ္တည္မည္ဆုိရာတြင္ သန္႔ရွင္းသည့္ ေရလုံေလာက္စြာရရွိႏုိင္သည့္ အေျခအေနကိုအရင္းစဥ္းစားျပီးမွသာ အျခားေသာ အေဆာက္အဦးမ်ားကုိ ထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္သည္ဟု အၿကံျပဳထားၾကသည္။

Right to Education – ပညာသင္ယူခြင့္တြင္လည္း ေရသည္ အခ်က္အခ်ာက်လြန္းလွသည္။ အေၾကာင္းရင္းမွာ ေသာက္သုံးေရ လြယ္ကူစြာ ရရွိႏုိင္ျခင္းမရွိသည့္ ေနရာေဒသမ်ားတြင္ ေသာက္သုံးေရ ခပ္ယူျခင္းျဖင့္ အခ်ိန္ကုန္ေနၾကျပီး ပညာသင္ယူေရးအတြက္ အခ်ိန္ေပးႏုိင္ျခင္းမရွိသည့္ ပညာေရးပုိင္းကုိထိခုိက္ႏုိင္သည္။

Right to Health – သန္႔ရွင္းသည့္ ေသာက္သုံးေရ လုံေလာက္စြာ ရရွိျခင္းမရွိပါက က်န္းမာစြာအသက္ရွင္ေနထုိင္ရန္မျဖစ္ႏုိင္ေခ်။ သန္႔ရွင္းသည့္ေသာက္သုံးေရ ရရွိႏုိင္ျခင္းမရွိေသာေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္ လူေပါင္း ၃ သန္းခန္႔ ေသဆုံးေနၾကျပီး၊ WHO က ဖြံ႕ျဖိဳးဆဲႏုိင္ငံမ်ားရွိ ေရာဂါ၏ ၈၀% ႏွင့္ ေသဆုံးမႈ သုံးပုံတစ္ပုံေက်ာ္ကုိသန္႔ရွင္းေသာ ေသာက္သုံးေရလုံေလာက္စြာ ေပးႏုိင္ျခင္းျဖင့္ ကာကြယ္ႏုိင္မည္ဟု ခန္႔မွန္းထားသည္။

Right to take part in cultural life – ဌာနေနတုိင္းရင္းသားလူမ်ဳိးမ်ား၏ ကနဦးမမူလ ယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထုံးတမ္းမ်ား ဆက္လက္ထိန္းသိမး္ႏုိင္ေရးအတြက္ ေရ ရပုိင္ခြင့္သည္အဓိကက်သည္။

ေရ ရပုိင္ခြင့္၏ လႊမ္းျခဳံႏုိင္မႈ
————————-

ေရရပုိင္ခြင့္ ဆုိသည့္စကားလုံးသည္ လူသားအက်ဳိးျပဳလုပ္ငန္းမ်ားအတြက္ ေရရယူပုိင္ခြင့္ကုိသာမက သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ေရရွည္ထိန္းသိမ္းေရးအတြက္ပါအေရးပါေသာ ျမစ္၊ေခ်ာင္း၊အင္း၊အုိင္မ်ားႏွင့္ ေဂဟစနစ္တုိ႔ပါ အက်ဳံး၀င္ေစသင့္သည္။ ထုိ႔သုိ႔ အက်ဳံး၀င္ေစျခင္း လစ္လင္းသြားပါက အခြင့္အေရးအေျချပဳခ်ဥ္းကပ္မႈဆုိသည့္ အျမင္မွ ေသြဖယ္သြားမည္ျဖစ္ျပီး၊ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ေဂဟစနစ္ေကာင္းမရွိသည့္ေနရာတြင္ ေရခ်ဳိသည္လည္း ေရရွည္အက်ဳိးမျပဳႏုိင္ဘဲ အလ်င္အျမင္တိမ္ေကာသြားမည္သာ။

အရည္အေသြးျပည့္မီျပီး လုံေလာက္ေသာ ေသာက္သုံးေရပ့ံပုိးျဖန္႔ေ၀ေရးစဥ္းစားရာတြင္ ယင္းေသာက္သုံးေရျဖန္႔ေ၀မည့္ ပုိက္လုိင္းစီမံကိန္းကုိ ေက်ာ္လြန္၍ျမစ္၀ွမ္းတစ္ခုလုံး စီမံခန္႔ခြဲမႈ၊ စို္က္ပ်ဳိးေရးဆုိင္ရာ အေလ့အထမမ်ား၊ ေရႏွင့္ဆက္စပ္မႈရွိသည့္ လုပ္ငန္းတုိင္း၏ လည္ပတ္ပုံစီမံခန္႔မႈတုိ႔အထိပါ ၾကိဳတင္ထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္သည့္အခ်က္မ်ားျဖစ္ၾကသည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမစ္ေၾကာင္းတစ္ခုလုံးႏွင့္ ေျမေအာက္ေရတစ္ခုလုံးကုိ ဆက္ပစပ္စဥ္းစားခ်ဥ္းကပ္သင့္မည္။ ထုိ႔ျပင္ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ဆုိင္ရာ ေရစီးဆင္းမႈကုိလည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားရမည္။ ဆုိလုိသည္မွာ ျမစ္ေၾကာင္းမ်ား ၾကာရွည္ထိန္းသိမ္းေရးအတြက္ ေရမ်ားကို သဘာ၀အတုိင္းစီးဆင္းေစရန္ ၾကံေဆာင္ျခင္းျဖင့္သာ Downstream ရွိ သက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းျပဳေနေသာ အသိုင္းအ၀ုိင္း၏အက်ဳိးျဖစ္ထြန္းမႈကုိ သယ္ပုိးရာေရာက္မည္။ ေရအသုံးခ်မႈစီမံခန္႔ခြဲေရးဆုိရာတြင္ ျမစ္ေၾကာင္းထဲကေရကုိသာစီမံခန္႔ခြဲသည္မဟုတ္ဘဲ ေျမဆီလႊာႏွင့္ေဂဟစနစ္ သဟဇာတရွိရွိ ဆက္လက္တည္ျမဲေရးကုိပါ ေရွးရႈစဥ္းစားသင့္သည္။

အထက္တြင္ေဆြးေႏြးခဲ့ျပီးသည့္အတုိင္း ေရကုိ လူ႔အခြင့္အေရးတစ္ရပ္အေနျဖင့္ ခ်ဥ္းကပ္သည့္အခ်ိန္တြင္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီး၏ ေရ ရပုိင္ခြင့္ကုိ ကာကြယ္ေပးသည့္အျပင္ ေဂဟစနစ္ထိန္းသိမ္းေရအထိပါ လႊမ္းျခဳံစဥ္းစားေပးသည္။

ေရ ရပုိင္ခြင့္ဆုိသည္မွာ…

ေရ ရပုိင္ခြင့္တြင္ အဓိကအားျဖင့္ အပုိင္းသုံးပုိင္းရွိေၾကာင္း အထက္ေတြ ေဆြးေႏြးခဲ့ျပီးျဖစ္သည္။ လူ႔ဘ၀ရပ္တည္ႏုိင္ေရးအတြက္ အေျခခံက်သည့္ အရည္အေသြးျပည့္မီ၍ လုံေလာက္သည့္ ေရပမာဏကုိ သြယ္ယူ ျဖန္႔ေ၀ျခင္းဆုိသည့္ အရည္အေသြး၊ ပမာဏႏွင့္ ေရသြယ္ယူေရးတုိ႔ပါ၀င္ၾကသည္။

ေရသြယ္ယူေရးတြင္…
– ခပ္သိမ္းေသာ လူသားတုိင္းအတြက္ ေဘးကင္းလုံျခဳံမႈရွိသည့္ ေရရရွိေ၇း
– အေယာက္စီတုိင္းတတ္ႏုိင္သည့္ ေစ်းႏႈနး္
– ဥပေဒႏွင့္အညီ သာတူညီမ ွ်ရွိစြာျဖန္႔ေ၀ေရး

ေကာင္မြန္သည့္အရည္အေသြး- တစ္ကုိယ္ေရသုံးသုိ႔မဟုတ္ အိမ္တြင္းသုံး ေသာက္သုံးေရမ်ားသည္ ေဘးကင္းလုံျခဳံမႈရွိေရး

ပမာဏ – တစ္ကုိယ္ေရသုံးအတြက္ျဖစ္ေစ၊ အိမ္သုံးအတြက္ျဖစ္ေစ လုံေလာက္သည့္ ပမာဏကုိ စဥ္ဆက္မျပတ္ သြယ္ယူႏုိင္ေရး

ထုိ႔ျပင္…
ေရ ရပုိင္ခြင့္ ဆုိသည့္စကားရပ္၏ေနာက္ကြယ္မွ ကပ္ပါလာသည့္ တာ၀န္မ်ားရွိၾကသည္။ ၄င္းတုိ႔မွာ-

– အစုိးရ (ျပည္ေထာင္စု၊ ျပည္နယ္၊ တုိင္းေဒသၾကီး)က ေဆာင္ရြက္သည့္/မည့္ ေရႏွင့္စပ္လ်ဥ္းသည့္ စီမံကိန္းမ်ား (ၾကီးသည္ျဖစ္ေစ၊ ငယ္သည္ျဖစ္ေစ) ႏွင့္စပ္လ်ဥ္းျပီး တစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီက သတင္းရယူပုိင္ခြင့္ကုိ အသိအမွတ္ျပဳေပးေရး တာ၀န္

– ယင္းစီမံကိန္းမ်ား မေဆာင္ရြက္မီ၊ ေဆာင္ရြက္ဆဲ၊ ေဆာင္ရြက္ျပီးသည့္အေျခအေနမ်ားတြင္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းကုိ ဆုံးျဖတ္ခ်က္ခ်သည့္ ယႏၲရားတြင္ ပါ၀င္ခြင့္ေပးေရး တာ၀န္ႏွင့္ ပါ၀င္ေရးတာ၀န္

– ယင္းစီမံကိန္းမ်ား၏ သက္ေရာက္မႈေၾကာင့္ ထိခုိက္သြားသည့္ ေဂဟစနစ္ျပန္လည္ ျပဳျပင္ထိန္းသိမ္းေရးကုိ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းကျဖစ္ေစ၊ အစုိးရမ်ားကျဖစ္ေစ၊ လူ႔မႈအဖြဲ႕အစည္းမ်ားကျဖစ္ေစ ပူးေပါင္းတာ၀န္ယူ ထိိန္းသိမ္းေရး

– သာတူညီမ ွ် ေရ သယံဇာတ ရင္းျမစ္ကုိ ခြဲေ၀သုံးစြဲေရးတာ၀န္တုိ႔ ျဖစ္ၾကသည္။

နိဂုံး
—-

ေရ သယံဇာတ သဘာ၀ရင္းျမစ္ အသုံးခ်မႈစီမံခန္႔ခြဲေရးကုိ ျမစ္ေၾကာင္းတစ္ခုလုံးႏွင့္ ေဂဟစနစ္ပါထည့္သြင္းစဥ္းစား စီမံသင့္ပါေၾကာင္း၊ လူ႔အခြင့္အေရးအေျချပဳ ခ်ဥ္းကပ္သည့္အတြက္ လူသားဗဟုိျပဳေဆြးေႏြးျခင့္ျဖင့္ လူသားမ်ား၏ရပုိင္ခြင့္မ်ားႏွင့္ တာ၀န္မ်ားအျပင္ သဘာ၀ေဂဟစနစ္က်န္းမာေစေရးကုိပါထည့္သြင္းစဥ္းစားသင့္ေၾကာင္း၊ ထုိသုိ႔ျဖင့္ ျမစ္ေၾကာင္းမ်ားတြင္ သဘာ၀အတုိင္းေရမ်ားစီးဆင္းလ်က္ ေသာက္သုံးေရကုိလည္း လုံေလာက္စြာ ေနာင္လာေနာက္သားမ်ဳိးဆက္သစ္အတြက္ အေမြေကာင္း ခ်န္ရစ္ထားခဲ့ႏုိင္ေရးကို ေရွးရႈလ်က္ လူ႔အခြင့္အေရးအေျချပဳ ဘာလဲဟဲ့ ေရ ရပုိင္ခြင့္ စာစုကုိ ေရးသားေဆြးေႏြးျခင္းျဖစ္သည္။+++

Tha Peng Cung သည္ International Water Centre (IWC) မွ ဖြင့္လွစ္သင္ၾကားေပးသည့္ Master of Integrated Water Management ကုိ Australia ႏုိင္ငံ၊ Brisbane ျမိဳ႕ရွိ Griffith University ၌ တက္ေရာက္ပညာသင္ယူေနေသာ က်ာင္းသားတစ္ဦးျဖစ္ပါသည္။

 

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: