2020 Kawlram Thimnak: Tlangcungmi party teinak hmuh a herh

0

By Rual Lian Thang

Angan a dammi le a puitlingmi democracy ram pakhat sernak ah ramkhel Party pakhat lawnglawng ṭhawnter (absolute majority) hi a poinak tampi a rak um tawn. A luancia Kawlram thimnak a voi 2 ningin kan zoh hna tikah party pakhat (USDP 2010 & NLD 2015) lawnglawng nih a voi hnih ningin cozah zalong tein an rak ser i Kawlram an rak hruai. Tlangcungmi Party cu Hluttaw chung biaceih khuakhannak ah siseh, cozah policy sernak ah siseh an aw an rak chuah kho lo tikah tlangcungmi kongkau he pehtlaih in cozah rianṭuannak a rak der ngaingai ko timi kan hmuh.

Vice President le Chief Minister hmunhma pawl cu a phungin pek kan si ve hna nain biatak deuhin rianṭuannak hmunhma asimi Pyiduangsu level Union Cabinet ah tlangcungmi pakhat hmanh telh kan si hna lo. Kawlram uknak Phunghrampi zoh tikah Pyine level Chief Minister pawl i an nawlngeihnak le rianṭuan khawhnak cu Pyidaungsu level Director General (ညွှန်ကြားရေးမှုး) tluk hmanh an si lomi kha hmuh khawh a hung si. Thil poi ngaimi cu party pakhat lawnglawng nih zalong tein Acozah a ser tikah Pyine level Chief Minister pawl zong cu cunglei party surlutlai pawl nih a herh ningin fialchuk fialcho khawhmi lawng deuh kha ṭuanvo khinh an hun si ṭhan. Cuccaah tlangcung miphun kongkau ah fak deuh le thuk deuhin rianṭuan khawhnak dingah le a ngan a dammi le a puitlingmi democracy ram sernak caah cun multi-party system kha ttha kan pek i kan ṭhawnter hi a herh ngaingai. A bikin Kawlram ahcun tlangcung miphun party nih anmah le an hmun cio ah teinak an hmuh hi a biapi taktakmi kha asi. Zeiruang ah tlangcungmi party nih an tei a biapi timi kha tlawmpal ka hmuhning hi cabia ah ka langhter lai.

Catialtu Rual Lian Thang

• Democracy ramah party pakhat lawnglawng a ṭhawn tuk ahcun aa dang lengluangmi mipi le miphun dang hna duhnak zawnruah in phungser a har ngaingai i cunglei party surlutlai le anmah pawl he aa neihniammi hna i duhnak le miaknak lei hoih lawnglawng in phungser (regulatory capture) a fawite tawn. Tahchunnak: tlangcungmi nih kan vawlei, kan thingram le kan ram chungchuak thil mansung pawl zalong tein tawlrelnak khawhnak nawl ngeihnak “phung” fehter hlanah sipuazi ṭhanchonak (economic growth) timi min bunhin party pakhat lawng hruaimi Acozah nih ramchung le ramleng tangka phaisa hram ngeitu (capitalists) pawl mithmai cuanhin phung upadi serpiak a fawite. Cu bantuk cu USDP le NLD Acozah chanah zeimawzat kan hmuh cangmi a hun si. USDP Acozah chanah tlangcungmi le biaknak dang pawl hnu chitin Kawlnu le Kawl biaknak runvennak phung upadi (Race and Religious Protection Law) an rak ser. Tlangcungmi le biaknak dangdang hna nih kan duh lo ngaingaimi upadi a rak si kha a hopaoh nih kan theih rihmi asi. Cucaah party pakhat lawng an ṭhawn tuk lommam cu tlangcung miphun caah a him lo ngaimi asi tawn i, cu bantuk a chuah sual tikah tlangcung miphun dirhmun a humhaktu le a kilventu ramkhel thazaang cu Hluttaw chungah tlangcungmi party nih kan ngeih hi a herh zungzalmi khi asi.

• A ngan a dammi le a puitlingmi democracy ramah ruahnak aa dangmi hna le zumhnak aa dangmi pawl zalong tein biaruahnak ngeih khawh le i khahlonak kha pakhat le pakhat icohlan bu tein policy le upadi serti hi a biapi ngaingai. Cu cu mirang nih “deliberative democracy” tiah an ti i, a puitlingmi le a ngan dammi democracy ram tampi ah kan hmuhmi kha an si. Party pakhat lawnglawng a ṭhawn tuk lommam nak ahcun hi bantuk “deliberative democracy” hi a lotlau tawn. “Deliberative democracy” ahcun thimfung tam deuh a ngeimi nawlin biachah siloin MP asiloah biachattu hna nih mah le ruahnak le hmuhning pawl kha zalong tein an chim i mipi caah a ṭhabik dingin biachahnak tuah asi tawn. Cu bantuk muisam cu USDP le NLD chanah hmuh khawh asi lo. Nihin ah Hluttaw chungah siseh, Acozah chungah siseh, tlangcung miphun hna nih kan duhnak le kan ruahnak zalong tein le hmaihngal tein ceihhmainak kan ngei kho rih hna lo. Hihi a ruang bik cu tlangcungmi party hna nih teinak tling an hmuh rih lo ruangah tampi cu asi. Cucaah Tlangcung miphun party hna nih anmah le an hmunram cio ah teinak sangpi an hmuh lawnglawng ah “deliberative democracy” asimi ramah a lut kho dingmi phun khi kan si.

• Federal democracy ram ser dingin izuamnak ah tlangcung miphun party nih hmunhma tampi an lak hi a herh ngaingai. Kawl Party NLD le USDP tbk lawnglawng nih tlangcungmi party nawl loin Acozah ser kho lo lakin tuah khawh izuam hi a herh. Cu dirhmun kan phanh lawngah tlangcungmi nih kan duhmi federal uknak phung le ṭhanchonak tuah kan duhmi kongkau kan chim tikah kan bia a ngai ding le kan nawl a ngai dingmi khi an si. Tulio ahcun anmah Kawl party pakhat lawng kan ṭhawnter i tlangcungmi party hna thazaang a der tuk tikah anmah duhnak lawngte kha zulh a hau tawn. Tlangcung party an aw hmual a ngeih lawngah Kawl pawl an hnakhaw ah kan bia a lut kho lai.

Cu ruangah a ra laimi 2020 Kawlram thimnak ah Tlangcungmi party nih teinak an hmuh hi a herh ngaingaimi le a biapi ngaingaimi asi.

Catialtu Salai Rual Lian Thang hi Australia National University ah a kai cuahmah liomi a si. Australia a kai hlan ah Thailand ram ummi Chulalongkorn University in Master le Hungary ram ummi Central European University in MA Degree a dih cangmi a si. Hi hmuhning capar hi amah pumpak hmuhning in tialmi a si. ~ Editor, The Chinland Post

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: