Aluancia Kum Nga Chung ah Chin Cozah Ka Hmuhning le Aralaimi Caah Ka Saduhthah
Salai Ngun San Aung
By Salai Ngun San Aung|11, 1, 2021| – Kum 60 leng ramchung raltuknak le ralkap rialdipnak tangah kan duh mi zong chim ngam lo le kan duhlo mi zong langhter ngam loin kan zalonnak le covo vialte chuh kan si hnu ah a thluamthlam in Democracy ukphung cu kan hun hmuh. Tukum rampi thimnak he cun Democracy hruainak in avoi thumnak thimnak kan tuah a si cang. 2011-2015 kar cu zumh set zumhlo set in kan rak kal i kan iruahchan ngam mi zong a rak um tuk lo. Sihmanhsehlaw an riantuan caan a hung dih i 2015 rampi thimnak felfai tein an kan tuahpi khawh leng ah uknak nawl zong dai le rem tein teinak a hmu mi party sinah an pek caah kan lung a awng deuh ngaingai. 2015 thawk in kan ram ah Democracy le Federal cung ah hram a bunh mi uknak phung kan hmuh khawh nakding ah rammi nih ibochan bik mi NLD nih teinak an hmuh i ruahchannak he ilawmh cio a si. Chin ramkulh zongah teinak fak piin an hmuh caah kum nga chung cu anmah nih an kan hruai. 2020 thimnak zongah teinak fak chinchin in an hmuh caah anmah nih an kan hruai rih lai. Cucaah a luancia mi kum nga chungah Chin ramkulh cozah an dirhmun ka hmuhning le aralaimi kum nga ah zeibantuk in kar hlang hna seh tiah saduh ka thah kawh tawk te ka rak langhter lai.
A luancia kum nga chung Chin ramkulh Cozah ka hmuhning
Teamwork an ngei lo, pengtlang tanhnak lungput an karhter.
Kum nga chung an riantuannak zoh tikah anmah pumpak cio in an cawlcangh i mirang nih Team Work timi a bu in cawlcangh ti nak lei ah an thazaang a der ngaingai tiah ka hmuh. Cucu Chin miphun kan zawtnak phunkhat a si mi pengtlang tanhnak thinlungput ruang zongah a si kho i cubantuk in pumpak cio cawlcanghnak ruang zong ah pengtlang tanh le thleidannak lungput kha a nganter chin tiah ka hmuh. Tahchunhnak ah Chief Minister cu Falam thanchonak lawng papek in rian a tuan tiah Chaklei um Laitlang nih an soisel lioah Thlanglei Laitlang kan unau hna nih Chaklei Laitlang le Thlanglei Laitlang ca budget an thenphawt ning aa buaktlak lo tiah an lungtlin lonak tampi an langhter ve.
Langhfiannak (Transparency) a tlawm tuk.
Chin State Hluttaw Speaker Pu Zo Bawi nih Myanmar ram chungah Chin ramkulh cu ziknawh eihmuar a tambik tiah mizapi hmai bak ah a rak chim. Asinain kum nga chungah Cozah nih Minister le MP an si ah, cozah zung riantuan an si ah, pakhat te hmanh eihmuar ruang in hma an lak mi le dan an tat mi hna a um lo. A hlei in kum nga chungah mizapi he tonbiaruahnak le an riantuanmi fianternak a si ah, tuan an timhmi hngalhternak (Public Consultation) tibantuk leiah an thazaang a der taktak. Chief Minister khi Chin Miphun tam deuh nih kan rel mi Media pawl ah bia zong a chim bal lo i ton zong an tong kho lo ti tluk a si. Hluttaw Meeting zongah Media pawl kum li chung luh an sianh hna lo i an meeting kha mizapi sinah TV in langhter ding tiah nawl lengmang mi zong an tuah lo. Myanmar ram chung ah an meeting mizapi zoh khawh ding in Live an thlah lo hmanh ah Media tal luhnak nawl a pe lomi cu Chin State Hluttaw lawng hi an si. Mizapi le Media he tonnak an tuah tik zong ah a hlankan thlakhat hrawng in biahal nan duhmi cozah sinah nan pek lai an ti leng ah phu khat nih bia pahnih lawng hal khawh a si lai ti bantuk in riakhiah an tuah mi zoh tikah an riantuannak ah langhfiannak (transparency) a um lio zia le an ral a that lo zia fiang tein hmuh khawh a si.
Mizapi zawnruahnak le Upatnak an ngeihmi a tlawmtuk i Party mithmai zoh deuh in rian an tuan
Kum nga chungah thimfung a petu mizapi nih hmuh bal lomi MP le Minister tampi an um. Ramkomh lei ah thlahmi Pyithu Hluttaw le Amyotha Hluttaw MP hawi hna cu an icuhnak khuate then 10 ah then khat hmanh a phan lomi zong an um. Mizapi nih herh an ngeih tik i an zung ah va ton tik zong ah rak hrocer le zeirel loin chawnhbiak hmang mi an um lengah tonkhawh an hartuk ning zong mizapi nih an lungfahnak tampi an chimmi a um. Mizapi lungtonnak in Party cunglei lutlai lungton an izuam deuh i inn le lo ngeilo miharsa le ramngei mi hna zawnruahnak kha kaltak in kan nunphung le sining he aa ralkah in hramhram in Kawl nih an kan serhnawhmi upadi itlaih riangmang in rian an tuanmi kutneh zong tampi hmuh khawh a si. Cozah an tlaih sinah ekah 100 chungah hmun an samh i an riantuan caan kum nga a tlin kum ah ekah 676 an tuah hoi. Sihmanhsehlaw mi cheukhat lungfahnak dah ti ko lo eibar chuak in hi inn hmun kongah an khuhhliahmi a um lo ti usilaw kan palh lai lo dah.
Timhtuahnak ngei loin rian an tuan
Ram le miphun hruaitu ding suttung pi a simi Cozah pakhat nih an riantuannak ding caah Major plan timi tinh mi kawltung fiangfai ngeih lo cu khuaruahhar taktak khi a si. An ka in cun an chim liangluang ko men lai nain kum khat ah, kum nga ah hihi tuanchuah khawh kan izuam lai i hmailei kum 20 ah 30 ah kan miphun nih kan ramkulh nih cucu phan kho te usih timi saduhthah le tinhmi kha felfai tein ngeih i a lamkip in kan kalpi khawh nakding ah mizapi sin zong ah chimfiannak ngeih khawh ahcun a tha tuk hnga tiah ka ruah. A tlacop riantuannak nih chambaunak tampi a chuahpi; ziknawh eihmuarnak zong a tamter, riantuan tikah isukkhak nak a tam. Cu tikah mizapi le cozah kar ah zumhlonak zong a karh ter i pehtlaihnak a cat bantuk in a um tikah riantuan a harter chin.
Ramkomh Hluttaw a thumi MP pawl he pehtlaihnak an ngei lo tuk
2017 lio ah khan Chin MP pawl tonbiaruahnak ngei dingin Naypyidaw Sipin Guest House ah zarhkhat tluk ka va caam. Chin MP an dihlak ti awk in ka ton hna. (Ton a duhlo mi zong an um ve). Cu lioah ka theihmi cu Chin ramkulh i a thumi Minister le MP pawl nih an kan pehtlai lo tuk ti hi a si. MP Pi Ni Sui Lian nih “Kan hawi Kachin, Shan tibantuk tlangcung mi a dang paoh cu, tu le tu te Naypyidaw ah an ra i hika a ummi MP pawl he an itong, an rat khawh lo zongah phone a lang in an pehtlaih hna, a herhmi ramkomh sin hal ding kha biatak tein an chimh hna. Rian an tuanti i an hma a kal ngaingai. Nihin tiang ah hin Chin ramkulh a thumi Minister le MP pakhat hmanh nih Laitlang caah cucu kan herh i rak kan hal piak ti bantuk pehtlaih ka tong bal rih lo. Pu Thla Hre (Sipin Director hlun) tu nih a herhmi pawl a ka chimh lengmang” tiah a rak chim bal.
CNF he pehtlaihnak thazaang a derthawm.
CNF hi Chin ramkulh cozah he 2012 January 6 ah voikhat hnatlaknak pakua lungtlin in min an thut. Ramkomh cozah he 2012 May 7 ah hnatlaknak 15 lungtlin in le 2012 December 9 ah hnatlaknak 27 lungtlin in thip thum min a thumi hriamtlai phu an si. Nihin tiangah NCA cahren minthut tangah cozah he remdaihnak kong ceihruahnak a ngei cuahmahmi hriamtlai phu an si. Kum nga chungah CNF zungpi Camp Victoria a phan balmi Sipin Minister pakhat lawng a um. Mindat i Chin miphun hmailei lungrualnak le thanchonak ca tonbiaruahnak zong kham an si, Matupi ah CUSF nih Chairman Pu Zing Cung biachim an sawmmi zong onh an si lo. 2020 Chin Miphun Ni Thantlang i tuahmi zongah CNF cu biachimnak pek an si hoi lo. CNF le Cozah nih kaphnih hnatlaknak an ngeihmi cahren 52 chungah ramkulh cozah nih pehzulh in a tuah dingmi zong pakhat hmanh an tuah lo. Tahchunhnak ah Chin Ramkulh Ni in Chin Miphun Ni ah thlenpiak than kan si hnu ah Chin ramkulh chung ah Feb 20 cu zungkhar ni in hman ding timi cu Chin ramkulh cozah nih pehzulh in tuanchuah ding ti a si i kum nga chungah voikhat zong an ceih lo. Japan hrambunh Nippon Foundation bawmhnak in riantuan ding mi zong pehzulh kho loin nihin tiang aa baangbat ko. CNF upa le cozah tonnak zong a um lo ti awk tluk a si.
Cucaah hi hnu kum 5 chung a kan hruaitu ding kan nulepa hna nih fak deuh in khua kan ruah piak ko sawh hna seh ti ka duhmi cu; mizapi chungin mi tam deuh nih zumh le bochannak he thimfung pek in hruaitu rian khinh an si bantuk in cunglei lawngte zoh loin mizapi nih kan hlanhmi hna nawlngeihnak hi kan ramchung te ah cun a herhning, raltha deuh tein kan hmanpiak ko sawh hna seh. Kan hmailei kum nga chung ah, kum 50 ah Chin miphun le ram hi zeitindah siseh ti an duh i zeibantuk mitthlam dah an kan suai piak in chunmang an ngeihmi zong kan chim ruah ve hna seh. Cun Chin Miphun kan zawtnak hrik phunkhat a simi thancho dawn pengtlang thleidannak lungput hi chanthar mino hna nih kan ithanpi nakhnga lo hi thlaici hi an riantuannak chung ah kheuhter loin Chin Miphun le Chin Rampi huapmi hruaitu (National leader) lungput he rian kan tuanpiak hram hna seh. Chin miphun luatnak le thanchonak dingah nunnak pek in rian a tuanmi CNF/A he a fekmi hawikomhnak le pehtlaihnak ngei in rian an tuan ti khawh ding zong kan saduhthah a si i an riantuannak ah dingfel te le raltha tein an tuan i miharsa hmeinu hmeipa le ngaktah tamhal mi hna zawn a ruatmi, miphun caah thihngamh nunngamh in rian a tuanmi cozah tha hmuh ka duh hringhran ve cang ko.
About The Author
