Australia Cozah Tonnak Hi A Donghnak A Si Lo, A Hram Thawk Lawng A Si Rih

0

Australia Prime Minister Scott Morrison le Australia Chin upa le CHRO Riantuantu hna

By Pu Renny CL Mang le Salai SH Lian| 2019 January 30| Australia Chin Zatlang Bu (Australia Chin Federation-ACF) hruainak in 2018 December 3-4 ah Australia rampi Uktu Bawi Prime Minister, Minister a dangdang le cozah riantuantu, MPs le ramleng pehtliahnak tuanvo ngeitu hna cu Chin miphun ralzam kong le Chin miphun kong ah Chin Human Rights Organization (CHRO) riantuantu upa hna he tonbiaruahnak kan ngei.

Tutan hi, Senator Dean Smith tawlrelnak in CHRO nih a voihnihnak cozah an ton a si. Kan hnu 2017 September ah CHRO in Salai Bawi Lian Mang le Salai Za Uk Ling nih Australia cozah tonnak voikhat an rak ngei bal cang. Atutan hi a hleikhun in hlawhtlinnak cu cozah lubik le riantuantu tampi kan ton hna.

Chin miphun nih Australia ram kan peemnak hi kum 20 hrawng a si cang. Kum 20 chung ah atu bantuk in Australia ramhun lubik, Prime Minister tiang ton khawhnak hi Pathian thawng in a si. Avoi a tam men lai lo. A voi khatnak zong a si kho men. Australia ram ah Kum 50 leng a rak peem hmasami Kawl miphun le Karen miphun kan hawile pawl zong nih hi bantuk caantha an sersiam kho rih lo. Atu bantuk in, Chin miphun nih Australia Prime Minister le cozah upa dangdang hna he tonnak kan ngeihmi kong an theih tikah an khuaruahhar ngai. Hihi Chin miphun Pathian nih a kan zaangfah i a kan dawt khunnak le kan van a thatnak pakhat zong a si.

Senator Dean Smith Zung (Office) ah Nihin chung caanhman ningcang ceihkhan lio.

Atu bantuk in thil a canmi le hlawntlinnak nganpi kan hmuh khawhnak hi Chin miphun a kan bawmtu Senator Dean Smith khuakhan le tawlrel piaknak thawng in a si. Cucu amah tawlrelnak le bawmhnak thawng in Australia cozah hruaitu lutlai he kan i ton khawhnak a si. Kum 2015 Laitlang lei Kokek harnak kan ton lio ah Western Australia um upa tampi le hruaitu lutlai hna nih Laitlang lei caah bawmhnak an rak hal. Cu lio ah, Senator Dean Smith nih a rak timi cu, “keimah mithmuh tein Laitlang (Chinram) lei ah ka tlung lai. Keimah Laitlang ka tlun ruang ahhin Chin miphun le Chinram cu Australia cozah nih a theih lai i, zohkhenhnak felfai deuh in a tuah hrimhrim lai” tiah a rak ti bal cang.

Timhtuahnak bantuk tein, 2018 January ah Australia in Chin Charity upa, atu ACF Chairman Pu Renny Ceu Lian Mang le CHRO in Salai Za Uk Ling nih Senator Dean Smith cu Chinram ah kan rak tlunpi. Senator Dean Smith cu Australia cozah nawl peknak in khualtlawngmi a si caah Ramkomh Kawlram khual a tlawnnak kong ah Yangon um Australia Cozah nih tuanvo lak ding a si. A cozah i, khuallian in a tlung kho dingmi zong a si. Cu hlan Ramkomh Kawlram voihnih a tlun zong ah, Khuallian in a rak tlungmi a si. Nain, Chin ramkulh tlawnkai a timh ahcun, amah nih thil sining fiangte le dikthlir in hngalh a duh caah, Chin Charity upa le CHRO nih Laitlang lei ah an ka tlunpi lai a ti. Cucaah, Yangon ah a ummi, Australia Ambassador nih Pu Renny Ceu Lian Mang le Salai Za Uk Ling cu a inn ah meeting a rak auh hna. A tha bik in tawlrelpiak ding le a siaherhmi ruahnak an rak ngei hna.

Cucu, timhlamh ning bang Chin ramkulh a phanh tikah, CHRO tawlrelpiak nakin, Hakha khualipi ah ramkulh cozah hruaitu, cozah lutlai bawilian le upa he siseh, Khuanu Khuapa, CCU Sianginn hruaitu upa, Chin Media le a dangdang he siseh tonbiaruahnak a rak ngei kho. Cuhnu ah, Thlantlang ah CNF riantuantu he siseh tonnak a ngei. Cun, Laitlang khuate sining hmuh duh ah, Thantlang peng in India he ramri khua pawl zoh pah in le Vice-president nih sawm le forhfialnak in Tikir khua tiang a phan. Hi khualtlawng nak vialte tuanvolatu hi CHRO zung an si. CHRO nih an Motor le an zung riantuantu hna tampi zaanghlei an rak cawi.

Australia Chin upa le CHRO nih Senator Dean Smith Lunglawmhnak Roca an pek lio

Senator Dean Smith Chinram a tlawn ah Chin ramkulh cozah, Khuanu Khuapa le a dangdang nih an halmi le chimmi thil phunli in then khawh a si.

1. Chin miphun zapi caah a tha ding le a bik in kokek hartonnak kong he pehtlai in bawmhnak
2. Australia cozah nih Lai (Chin) miphun nan kan zohkhenh piaknak cung ah lunglawmh chimnak
3. Kan ram hmanh ah kan cawn khawhlo mi kan Ca cu Australia ram (Victoria State) ah cawnnak nawl nan pek caah kan i lawm timi le,
4. Laimi cu naihniam tein hmunkhat ah a um zungzalmi kan si caah Australia Ram ummi kan Tuu le kan Fale tlawng khawhnak nawl Visa fawi deuh in peknak ding hna an si.

A tlangpi in hi hna hi an rak halmi le chimrelmi a si. Khuami le cozah nih tonnak an an chimrelmi tampi a rak um nain, kan langhter ti lai lo! Senator Dean Smith cu Laitlang in Rangoon a phak tikah Australia Ambassador (Yangon) nih Salai Za Uk Ling le Pu Renny Ceu Lian Mang he tiah an khualtlawnnak kong ceihding ah amah inn a auh than hna. A bik in, an tlunkalnak kong he pehtlai in biaruahnak kan ngei ti kho. Australia umkalnak, Visa kong hi Senator Dean Smith amah pumpak Laitlang a tlung hnu in Chinmi tampi nih kan i hlawkpimi pakhat a si. Cucu ruang ah, nihin ah Australia ah a hlan nakin zalong tein kan tlawng kho deuh cang. Hihi thil dang tampi lak ah, Ambassador nih zoh than le tawlrel colh ding in a rak chimmi pakhat a si.

Ruahlo in, Chin miphun ralzam kong ah UNHCR nih biachatnak a tuahmi kong zong ah Senator Dean Smith cu fakpi in a hun cawlcang colhmi a si. Hi kong ah, amah Senator Dean Smith cu bawmhnak va hal in le thil sining va chimh a si tik ah, amah pumpak a hmuhning le Chin ramkulh a tlun lio i a tonmi thil sining in UNHCR zungpi ah cakuatnak in a lungtlinlonak a langhter colh. Cucu, Laimi (Chin miphun) kan caah fakpi in a cawlcangh colhnak le a dirnak cu a si. Amah pumpak cawlcanghnak lawng silo in, Chinmi nanmah pumpak le a phu nih nanmah tein Australia cozah sin chimrel khawhnak kan ser lai tiah a rak ti.

Australia Prime Minister hlun MP Tony Abbott

Cozah tonnak ding ah tawlrel cuahmah lio ah, Malaysia ah hartong in a ummi, Chin ralzam pawl cu Senator Dean Smith nih pumpak in hmuh ka duh ko hna. Chin miphun hi nan um nak poahpoah ah hmuh le ton kan duh ko hna a ti caah, ACF Chairman Pu Ceu Lian Mang, CHRO in Salai Sang Hnin Lian le Malaysia Chin Community Upa pawl he October thla chung ah tonnak kan rak ngei kho. Cun, Chin ralzam hna dirhmun taktak le sining pawl zong theih a duh caah, Inn khat hnu inn khat lut in tonnak a ngei hna. Zatlang bu upa he tonnak lawng silo in, zapi he zong tonnak a ngei. Cun, a hlei in ngandamnak lei ah a chambaumi, a zawfakmi tbk. le ngakchia sianginn kainak zong a zoh. Amah pumpak Malaysia ah Chin miphun dirhmun a hmuh dih hnu ah, a chimmi cu “Chin miphun hi nan umnak ram paohpaoh ah zohchuntlak nan si. Nan hlawh a tling, nanmah tein nan i kilveng, nan i zohkhenh. Hi bantuk i, nan hlawntlinnak ruang ahhin, UNHCR nih biakhiahnak a tuahmi hi a si tiah ka ruah (you are being published for your success…). Cucu, a hmanlomi a si caah, fakpi in kan dirpi hna lai. Kan cozah sin ah kan chim lai tiah a rak ti.”

Cucu a tlamtlin khawhnak ding ah, Chin Community nih ca rak tial u law, Chin ralzam kong cu Australia cozah nawlngeitu hna chimh ka zuam lai a ti. A biapi ah ruahmi thil a si caah, Chin Charity le ACF upa nih 2018 August 27 ni ah Chin ralzam kong ah bawmhhalnak an tial. Cu an halnak bantukin Australia cozah cu Chin ralzam kong ah ton khawhnak lam a rak a si. Senator Dean Smith nih Australia ah ummi hruaitu upa lawng siloin, Laitlang kong chim ding a si caah, CHRO hi pehzulh in rak ra hna seh a ti bantuk in, Australia State kip ah a ummi hruaitu upa hna he tiah Australia cozah tonnak cu kan rak ngei kho.

Atu zong ahhin Australia um Chin Christian Council in Australia (CCCA) nih Chin ralzam caah i hmaithlak ding in timh tuahnak an ngei. Ram hnihnak ah a bik in, Malaysia le India ah a ummi Chin miphun cash fakpi in cawlcangh khawhnak ding caah CCCA nih hmaithlak an i timhmi hi a si. A hlei khun in CHRO an riantuannak ah riantuanti khawhnak hmun poah ah tuanti ding in timhlamhnak cu ngeih a si. Chin ralzam hna caah thla 11 faite lawng caan a tang cang. 2019 December 31 ahcun, UNHCR nih biakhiahnak an tuahmi an remhlo ahcun, ralzam sinak in humhimnak pekmi a dih cang lai. Nain, atulio ah CHRO nih ramkip kal in UNHCR nih a phung a hlenremh thannak ding caah an chimrel cuahmah. Amah bel, hlawhtlin lai le tlin lailo cu hngalh a si lo. Cucaah, a tangmi thla 11 chung ah fakpi in tanrualti a herh.

Senator Dean Smith timhtuah ning in Chin miphun nih kan sining le kan ram kong hi, kum 1 ah voikhat hi anmah cozah sin ah chimrel khawhnak lam um kho seh tihi a saduhthah a sinak zong a chim. 2017 January ah amah pumpak Kawlram ah a tlung i, 2017 September ah CHRO le Australia cozah tonnak a ser. 2018 January ah amah pumpak Laitlang tiang a phan i, December ah Prime Minister he tonnak a ser colh. February thla dih le March thla thawk ah Australia Chin Federation-ACF upa hna, Chin Human Rights Organization-CHRO riantuantu le Senator Dean Smith cu Chin ralzam kong ah UNHCR Malaysia le Australia High Commission (Malaysia) lutlai he pehzulh in tonnak ngei ding in timhtuah kan ngeih cuahmah lio a si….

Catialtu Pu Renny Ceu Lian Mang cu a tulio Australia Chin Federation (ACF) ah Chairman a tuan cuahmah lio mi a si.

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: