Biaknak lei Hruaitu hna le Ram Rian

0

[Theihternak: Chinland Post/Chin Digest caanhman catialtu Thawng Tha Lian S nih amah pumpak FB ah a tialmi cu amah hnatlaknak he hika ah kan thlah chin mi a si . ~Editor]

By Thawng Tha Lian S — Ramdang in Kawlram ah ramthar rian (missionary) a rak tuanmi hna hi Pathian bia lawng cawnpiak si lo in vawlei lei fimnak chimtu zong an rak si; kan khuaruahnak thancho pi tu an rak si. Cu an rian tuannak le a theitlai cu a hram thuk pi in a sih caah kan zatlangnun le ramkhel kong zong ah an ii thlak le an ii tel ve hrimhrim hau ah an i chuah. A hlei in; Chin, Kachin, Karen le Naga hna caah an biapi khun; dothlennak a tuahmi an hriamtlai phu pawl sin tiang ah ruahnak petu le ruahnak hal awk ah herhmi an si _ an rak hman hna. Hi miphun hriamtlai phu pawl ii an hruaitu hna hi Khrihfa lawngte an rak si mi zong nih bia tampi a chim ve men lai. MNF dirhtu Laldenga, Chin Liberation Army (CLA) hruaitu Pu Hrang Nawl, Naga National Council (NNC) lei in Phizo le KIO/A dirhtu Zau Tu le Zau Dang te unau pawl hna an dih lak hi Khrihfa lawngte an rak si hna. Biaknak lei hruaitu le (missionary) kan pa le hna cu hi hriamtlai phu pawl cawlcanghnak ah mipi le cozah he tonbiaruah khawhnak ah lam a kawl pi tu le hlei a donh piaktu dirhmun ah an rak dir lengmang.

Tahchunhnak ah, 1965 kum lio India ralkap le Gen. Ne Win nih a hruai mi kawl ralkap nih India – Burma ramri thianhnak an rak tuah (ramri khuasa hriamtlai pawl rak dawi hna) lio ah khan Pu Hrang Nawl cu Mizoram ah Mission rian caan saupi a rak tuan cangmi Michael Scott nih Shillong khua ah a rak thuh _ himnak pek in a ral a rak ven piak. Kolkata khua ah US le British he tonnak lam zong a rak phah piak. Cu lawng si lo, Michael Scott nih hin Laldenga zong kha a himnak ruah ah London tiang a rak auh ii a rak bawmh.

Photo credit: Salai Joseph


Angaite ti ko ah cun, Mizoram le North East ram pawl caah India cozah nih a rak ser mi “Restricted Areas Permit for Foreigner” zulhphung zong hi Khrihfa missionary pawl khamnak ding ah an rak sakmi vanpang pakhat a si. Kha ti ii miphun dawtu hna an dothlennak ah bawmh chantu le tlangtlatu an si mi kha cozah nih a rem hna lo caah kan ram kong ah ram dangmi [Foreigners] i thlak kho hna hlah seh tiah an rak sermi phung a si. Curuang ah cun, India cozah nih Mizoram tel in North East ram chung mission rian a tuanmi ramdang minung vialte cu a rak dawi dih hna _ Michael Scott zong cu an ram ah a rak kir ve. Kawlram lei zong ah Khrihfa lei hruaitu hna an cawlcanghnak cu Gen. Ne Win nih a rem hna lo caah kanmah Chinram khuasa kan Siangbawi te lawng si lo in Kawl rawn lei um mi missionary vialte zong a rak thawl dih hna tikah kum 150 tluk a nung/rau cangmi American Baptist Mission pi zong cu 1966 March 3 ah a rak pur _ a rak thi.

Threat to our existence mirangca in tial mi report hika ah rel khawh a si: LINK

Missionary pawl cu an kir dih nain an tuh takmi thlaici cu a nun caah chanthar kan pa le nih an hun pehzulh. 1988 kum in CNF a hun cawlcangh than ve hnu zong ah biaknak lei hruaitu kan pa le hna an dirhmun a biapi thiamthiam. CNF/A le Kawl ralkap karlak buainak ruang ah mipi nih harsatnak tampi kan rak tuar. Ramri khua sa an si caah Kawl ralkap he tonbiaruahnak le chawnh biaknak a har _ khat lei le khat lei ii zumh ngam lo nak in a khat. Kahdaihnak min thut lo chung paoh cu mipi nih harsatnak tuar zungzal ding a si. Cutik ah, biaknak lei kan pa le nih CNF le ralkap karlak ah hlei donh an rak timh. 23 July 1996 kum ah Haka, Thantlang le Falam in biaknak lei hruaitu kan pa le minung 46 fonh nih cozah le CNF karlak lam phah piaktu si ding in “Reconciliation and Tranquility Committee” timi bu an hun dirh. Cu hna thithruainak thawng in a voikhatnak CNF le Kawl ralkap cozah cu 2007 kum ah Mizoram le Chin state ramri ah tonbiaruahnak an rak ngei kho. Kum 2012 ah cun kap hnih kahdaihnak min sen tiang an hun thut khawh. A tu cu Chin Peace and Tranquility Committee (CPTC) tiah an thlen i, 2020 tiang ah khan CNF nih NCA kahdaihnak min an thut mi zohfeltu ding ah rian a tuan.

A tu tan zong ah hin biaknak lei hruaitu kan pa le hi an biapi thotho _ kan kengruh pi ah an cang. Mithiamsang hna nih ram chung ral buainak [Armed conflict] umnak ram paoh ah cun biaknak lei hruaitu hna hi an biapi zungzal theu an ti bang; tulio kan dir hmun ko ah hin biaknak lei kan pa le an sunglawi khun. Ral leng ah rai kan i chap hoi lio caan a si. Runvennak lei ah siseh, thih le loh caan zong ah tawlrel tu an si. Kum 2021 Ralkap nih uknak a hun lak than tik ah mino hna nih lam cung ah chuak in duh lonak langhter a si. Lam cung chuah sawhsawh in a za ti lo mi dirhmun kan hun phak tik ah mino tampi cu ram tang ah hriamtlaih in dothlennak tuah ding ah an cawlcang _ leng an kan chuah tak (chung). Culio ah tlaih le khih a tong mi hna cu biaknak lei kan pa le hna nih an tlaangtlak hna. Hakha lei hoi hna ah cun Hakha Christian Ministers Fellowship (HCMF) nih an kan hruai ii zei kan ton paoh ah tawlrel tu bik an si. Kan thinlung le thlarau lei thawn ter lawng si lo in kan taksa le vawlei lei in a herhmi zong ah kam lo in dirkamh tu an si. Bible bia bang in biadik ah ral tha tein le fek tein ral an kan tuk piak _ an kan dir pi. Kan pa kan Pathian nih fimnak le damnak he lam hruai chin ko hna seh!

Thawng Tha Lian S
21 July 2021

Note: In Defence of Identity, Dr. Lian H. Sakhong nih a tialmi cauk zohchih in ka tial mi a si.
Photo credit: CHRO (Threats to our existence)

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: