Chin Ram Ah Khual Tlawn Himnak Ngunkhuai Cozah Nih A Tawlrel A Herh (Travel Safety Tax)
Tialtu: Lian Cung
Biahmaitthi
Chinram hi Burma ram chungah khual tlawnnak ah a him lobik ram a si i, a ruang cu kan lam that lo caah hin a si. Kan lam nih motor mongh tikah palh a angah lo. Palh sual si ahcun thihnak nih a zulh colh ding si. Fur caan i lam chiat le vawlei minhnak lawng kha ruah awk si lo. Ruahti a kian hnu zongah minung daithlan, rithai le seh thilri chambau ruangah chuak khomi palhnak ruangah minung tampi kan nunnak a liam cang. Keimah ka chungkhat a itel lo ruangah ka ruah herh lo tiah um ding si lo. Hi ruangah hin Chinram cozah le mipi sinah ruahnak peek ka duhmi pakhat a um.
Mah cu khual tlawn himnak ngunkhuai (travel safety tax) laak i, Chinram chung zalampi vialte humhimnak tlangkamh (sla tungtlang) khampiak dih dingin cozah nih rian ttuan ding a si. Hi ngunkhuai hi mipi zalampi cawhnak ah hman ding si loin lamthlang leikap paoh tungtlangkamh serpiak dingah a dih dingmi phaisa hrangah mipi sinin ngunkhuai laak ding tu kha a si. Zalampi cawh ding, kauh ding le remh ding tibantuk vialte cu cozah budget in an ttuan ding kha si ko caah cawh ding a si lai lo.
Zeiruangah dah hi ngunkhuai hi kholh a herh timi hi ruah phu ngai si. A tawinak in chim ahcun mipi kan himnak hrangah a si caah mipi nih ttuanvo kan ikhinh ve awk a si. Mipi kan himnak simi kha cozah nih ttuanvo a kan laakpiak dih lai tiah cozah cungah ttuanvo khinh thlu phung a si lo. Hi bantuk nunnak le thihnak kong simi ahcun cozah nih mipi sinah ngunkhuai laaknak nawl a neih ding hrim si ko. Hi thil kongkau hi chikkhat ca lawng si lawng si loin kumkhua in a fek le him dingmi kan lamsul hrang a si caah tuah phu zong si i, a herh bakmi zong si tiah ka ruah.
Ngunkhuai Kholhning
Zeitindah ngunkhuai laakning a si lai? Hmasabik ah cozah nih ngunkhuai kholhnak phung a ngeihmi um hrimhrim lai. Mah chungah cun chapchuan in phung hran an ser lai i, Chinram parliament ah an chuahpi lai. Tahchunnak ah a tlangtar min ka char bantukhin “Travel Safety Act” ti zongin ti ko hna sehlaw, Parliament nih an pom i, fehter hnuah Chinram chung khual tlawngmi hna sinin zatuak in ngunkhuai a laak lai i, mah ngunkhuai kha Chinram Revenue zung ah a chiah lai. Chinram ah tlang in khualtlawngmi hna paoh nih mah ngunkhuai cu zatuak in an peek lai. Khual tlawngmi phun hnih an um kho. Phun khatnak cu mahle motor in a tlawngmi le tlawn service motor, bus tibantuk ahkhan ticket cawmi kha an si. Pakhatnak zawn i mahle motor in khualtlawngmi paoh nih tollgate ah ngunkhuai an peek lai, pahnihnak zawn simit lawn service hmangmi paoh nih an ticket cawknak man ah peekchih khawh si lai i, cu tikah an peek duh lo ahcun tollgate ah an peek lai.
Ngunkhuai Zat
Cozah nih kholh hnga ding ngunkhuai hi zatuak tampi laak ding si lem lo. Ticket pakhat ah 5% silole kum 10 cunglei simi paoh lawng laak i minung pakhat ah kyats 100 tibantukin a laak hnga. Kum khua in laak peng dingmi a si ko lai caah voi khat tampi laak hau loin tlawmpalte lawng laak ah ttha ko. Ramchungmi an si ah mileng tourists an si ah hopaoh laak dih an si lai. Cuti kan tuah khawh si ahcun kum 20 chungah Chinram khual tlawnnak zung nih phaisa tampi a ngei colh lai i, kan ram chungi lam vialte ah vaamtungtlang kan bunh khawh dih lai. Chinram chungah khual tlawngmi minung an tam deuh paoh ah ngunkhuai revenue a tam deuh lai i, kan lam himnak tungtlang cu a ttha deuhmi le fek deuhmi kha kan chap khawh lengmang lai.
Vaam tungtlang I Tthathnemnak
Kan zalampi kip ah tungtlang kan bunh khawh tikah cun kan ram chungah him takin le hnangam takin khual kan tlawng kho lai. Palhnak le chuaksualnak um tikah kan motor lam thlang ah zuang loin vaam tungtlang kha a suk hmasa lai i, lamthlang tlaaknak in an kan kham lai. Mah cu a biapi bikmi si. Fur caan i motor naal sual tikah lamthlang ah zuan lengmang kha si ti loin motor nih vaam tungtlang kha a suk cang lai i, cuka ahcun a taap lai. Cu tikah a herh loin thih le nunnak liam timi a um kho lai lo. Thihnak le khawn dennak in chuakmi thlopbulnak phaisa vialte a zor dup lai. Motor khawndennak in liammi nunnak zat cu a zor dup lai.
Vaam Tungtlang Thilri
Kan zalampi humhimnak hrangah hmanmi thilri a si khawh ahcun steel alloy timi steel si nain cirik kai kho lomi steel phun pawl khi hman khawh ahcun a ttha bik. Hi thilripawl hi ramdang in cah chom hau ding si caah phaisa tampi a dih lai. Sinain, kum saupi kan kalpi ahcun kan herhmi phaisa a tling colh lai. Nikhat ah khual tlawngmi zeitluk an tam an tlawm ti cu kan theih ciomi si lo. A thilri hi engineer nih an suaisam i, a hmun ah bunhter ding phun kha si sehlaw a ttha bik hnga.
Biafunnak
Kan ram hi fing le tlang lawngte a si caah midang ram naakin khualtlawn kan him lo deuh tuk. Hi dirhmun ruangah minung tam tuk thih le loh kan tong cang. Kan dawtmi kan far, kan tta, kan nu, kan pa, kan sahlawh pawl thih caan zaat lo buin mual an kan liaamtaak lengmang. Kan sian hna lo buin an kan kaltaak. Mah cu zeiruangah dah si? Pathian khuakhan ti lawng in a za lo. Kan lam tthat lo le kilkamhnak um lo ruangah si. Cuti si ahcun zeidah kan herh? Kan zalampi lamthlang lei paoh ah vaamkamh tungtlang bunh dih kan herh. A si kho ngai hnga maw? Si kho tuk, si khawh lo ding um lo. A si khawh ko ahcun ziah cozah nih budget hmangin a tuah ko lo? Ruah dingmi thil pahnih um. Cozah nih a duh si le a tuah khawh. A duh lo le a tuah lo kho. Khualtlawn himnak kong ah Union phunghrampi ah mipi hrangah cozah nih budget suaipiak si seh timi a um lai ka zum lo, kan ram bantuk phunghram ahcun mu. Ram rum tuk kan va si cang i, cozah nih budget hleivuang a neih tung ko belte ahcun a tuah lo kho lo ah a cang hnga.
Cucaah cun, cozah le mipi rian kan ttuanti thiam a hau, mipi zong nih cozah dirhmun le uknak boruak kha kan zohpiak thiam hna i, kanmah leiin ttuanvo laak ding kha kan ikhinh ve herh ko. Cozah nih mipi himnak hrangah mipi sinin ngunkhuai a laak i, mipi lila hrangah a hman tthan timi cu a ningcang tukmi le thilsining rai taktak a si ko. Cozah le mipi nih thilsining kha kan hmuh thiam i hman thiam ahcun tthawnnak, teinak le himnak ahkhan a cang ko lai.
Zei thil paoh hi timlamh ciammamtein mipi nih ttuantti le khantti ahcun an si kho tuk. Cucu a tthangcho cangmi le ruahnak kau cangmi ram kip ah an tuahmi si. Cozah leikap thil tuahnak lawng kha orh ding si lo. Cozah zong nih zei zawn hi dah ngunkhuai kholh lo awk ttha lo i, mipi anmah himnak dingah cun anmah sinin ngunkhuai laak i, an hrang lila ah hmanpiak kha a ningcang bakmi, tuah rai zong simi thil kha a si ko. Chinram chungah khuasami paoh khual tlawng lo ding kan um lai lo dah. Mah cucu tuakin siseh, tourists pawl zong nih kan ram chung tlawn an duh tikah a him maw himlo ti an zoh hmasa lai, cuai an thlai hmasa telai caah kan tourist himnak hrang zong tuah awktlakmi thil a si tiah ka ruah. Kholhmi ngunkhuai nih a zaat te ko si ahcun kan khualtlawn himnak paoh caah cozah nih hmanh khawhnak nawl zong hunpiak awk si fawn. Kan ram ah kan khual tlawn lam him deuh seh tiah hi cabia hi ka hun ttial.+++
About The Author
