CHRO nih August – September chung nuhrin covo buarnak kong report ‘Reign of Terror’

0

Editor  – Kawl Ralkap nih uknak a lak hnu in Chinmi 612 cu tlaihkhih an tong i August le September 2021 lawng ah minung 70 tlaih an tong. Chin miphun innlo 98 fai meithal kuan le bomh in an rawk i inn 19 cu ciam dihlak in an kaang, an khaangh.

Thla hnih chung lawng ah Chin mi ralkap kut in minung 17 nunnak a liam i minung 31 nih hliam an tuar. Hi ralkap uknak le kahdohnak ruang ah umnak ngei lo le him lo in Chin mi dihlak 40,000 tluk nih inn le lo chuah tak in an zam. September 6 hnu in ral ruang ah a zam mi Chin mi 10,000 renglo a phan tiah CHRO nih report ah a langhter.

Biakinn 7 cu meithal kuan asiloah bomb nih a hrawh hna pin ah Pastor pahnih an tlaih hna, an hrem hna i Pastor pakhat thi lak in an kan kahpiak.

Chin Human Rights Organization (CHRO) nih “Reign of Terror” (Tuksaphur Uknak) timi tlangtar in Chin miphun le Chinmi nih khua kan saknak Sagaing le Magway ramthen hna ah a cang mi nuhrin covo buarnak kong cu vawleicung theih in 15 October 2021 ah hmai 21 sau in report a chuah.

Kawl ralhrang nih nuhrin covo an buar mi chung ah a tlangpi konglam (6) then in a langhter. Cu hna cu;

  1. Ningcang lo in tlaihkhih le thongtlaknak (Arbitary Arrest and Detention)
  2. Hual lo in mipi humhimnak hnorsuannak le biakinn telh in innlo hrawhnak (Indiscriminate Targeting of Civilian and Religious Infrastructure)
  3. Ningcang lo in lainawnnak le thahnak (Unfawlful Killings and Deaths)
  4. Mipi fahnak le hliam tuarternak (Injury to Civilian Population)
  5. Biaknak zalonnak buarnak (Freedom of Religion or Belief) le
  6. Hramhram in thialkam chuahternak (Forced Displacement) pawl an si.

CHRO nih a chuah mi report tlingte in rel a duh mi nih (Hika Click) ah rel khawh a si. Cun, kan hnu September zong ah
“Coup Contagion Crisis” timi tlangtar in Feb. 1 in July tiang a cangmi zong an rak chuah cang, Hika ah rel khawh a si

Chin ramkulh ah a cang mi nuhrin covo buarnak

A luanciami September 23 ah khan Ramkom Kawlram nuhrin covo dirhmun kong ah UN High Commissioner for Human Rights a simi Michelle Bachelet nih Kawlram kongkau he pehtlai in Switzeland ram Geneva ah tuah mi UN Human Rights Council Session ah report a pek. Nihin ah SAC ralkap hna nih nuhrin covo an buar ning le Kawlram dirhmun cu “nuhrin covo a ciamh dihmun” (human rights catasrophe) a phan cang tiah a chim.

A luancia August le September chung ah Chin ramkulh, Sangaing le Magway dirhmun kan zoh tik ah Michelle Bachelet a chim mi dirhmun kan phan cang tiah CHRO nih a langhter.

Kawl ralkap hna nih Chin ramkulh ah a bik in “scorthed-earth” phung an hmang i cu a teng-nge a simi ‘piat lay phiat’ timi four-cut tangah mipi innlo hrawh, din-ei hrawhpiak le biaknak lei he aa pehtlai mi hrawhral piaknak laanghngan in a buar. (Four-cut phung timi cu kan ral nih din-ei, pehtlainak, ralkap thazaang chapnak le phaisa hmuhnak an tuah khawh lo nak ding ah chah khi a chim duh mi a si). Mipi dihlak an ral ah chiah in hiramnak pek, kah le thah, tlaih le khih, innlo hrawh, din-ei hrawhpiak, kan zuat satil thahpiak dih le kan biaknak hramhram in fahnak pek hi laanghngan tuk in an buar tiah CHRO nih August le September nuhrin covo buar ning an khawmh mi chung in vawleipi cul in an thanh.

“Thla hnih chung nuhrin covo dirhmun kan zoh tikah SAC ralkap nih a phunphun in covo an buar. CHRO nih felfai te in an buar mi vialte kan si khawh chung in kan khawmh dih. Internationational Humanitarian Laws zei ah an rel lo. A duhduh in an buar. Cun Kawlram nih min a thut mi ral tuk tikah zulhphung (Geneva Conventions) zong pakhat hmanh a zul lo,” tiah CHRO in Deputy Executive Director Salai Za UK Ling nih a chim.

SAC ralhrang nih atu bantuk in hramhram in uknak a lak pin ah nuhrin covo a buar ruang ah ramkip cozah nih sual an phawt. UN nih Kawlram cu UN tonpumnak kai rih lo ding in a hnon chung.

“Mipi lila ral hmuh in an duh paoh in an kan tuah, kan covo pakhat te hmanh zei ah an rel mi a um lo. Hi tuah sernak hi vawleicung upadi le nuhrin covo nih a cohlan lo mi le a kham mi an si. Dingthlu lairel a um khawh nak ding caah thilcang vialte felfai te in kan khawmh. Atu bantuk in covo a buar mi pawl nih dingthlu lairelnak tang ah an um zia mipi zong nih kan theih a herh. A buar tu nih tuanvo an lak caan a phan te lai. Cucaah atu bantuk in CHRO nih nuhrin covo kong kan khawmh mi le UN telh in a kan bawmtu (Kawlram thlennak tha petu) kan hawi cozah sin ah kan phuan hi a si” tiah CHRO in Deputy Executive Director Salai Za UK Ling nih a chimchap.

ASEAN nih a ralaimi October 26 in an tuah ding mi tonnak ah Ramkomh Kawlram sawm lo ding in bia an chah. EU Parliament, France, S. Korea le Czech Republic hna nih SAC ralhrang cu cozah cohlan lo ding ah biachahnak an tuah. UN zong nih NUG maw, SAC maw phungning cozah in kan cohlang lai timi biachahnak cu aralaimi January in March 2022 kar ah a tuah lai tiah zumh a si.

CHRO nih atu bantuk in Ralkap nih covo buarnak a peh rih ahcun “Chin miphun nih a faak bik mi” kan tuar cang lai.

Mizoram cozah le innpa thawng, dawtnak thawng in kan i ning rih. Asinain Indian cozah New Delhi zong nih Chin miphun ralzam kan sinak le Mizoram cozah cung ah khenkhamnak a tuah lo ding a biapi tuk tiah an report ah an langhter.#

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: