CHRO nih US le cozah dang sin ah Nuhrin Covo dirhmun kong chimrelnak le rian a ṭuan ning

0

US Congress ah CHRO Lutlai Salai Bawi Lian Mang

By Salai Bawi Lian Mang (Executive Director, CHRO)*

Ramkomh Kawlram nuhrin covo kong US cozah (Congress Sub-Committee) sin ah chimrelnak. 2007 December.
The US Congress Sub-Committee on Human Rights, hearing on Human Rights Situation in Burma. December 2007

“Namneh mi miphun, mipi nih anmah tein an dir i an covo kong ah an chim ngam, an lak ngam a hau. Zei ca tiah namnehnak a tuahtu nih namneh mi hna kha a lak in zalonnak an pe bal hna lo”

Washington DC khi ka rak phak hmasa cem ahhin ka lung a ka la ngai mi cu an cozah in pawl an sak ning khi an si. In sakning (Architecture) lei in Greek le Roman Empire lio chan i an inn sak ning pawl kha Washington DC ahhin hmuh khawh an si. A hnu Political Science ka cawn tikah ka vun theih fian mi cu US ram luatnak a rak latu an pale (Founding Fathers) pawl nih, Washington DC design an rak tuah ahhin ramdang mi upa an rak rat le cangka in America i kan ṭhawnnak le kan fimnak hi hmucolh, theicolh hna seh tiah mifim Greek design le miṭhawng Rome design cawh in Washington DC hi an sak mi a rak si ti a si.

Mah cu political culture cu atu tiang ah an i nunpi. US cozah upa pawl khi Meeting le Conference ah minung pakhat le pakhat bia an chim lai i theihternak (introduction) an i tuah ning, mipi nih dirpiak, kut benghpiak ti bantuk pawl an tuah mi khi hlan lio Greek le Rome chan i an rak hmanmi pawl kha vawlei thar ah an rak nunter ṭhan mi a si.

Pakhat le pakhat kan i phomh cang seh an ti zong ah Athen democracy le Rome senate nak in a zual deuh mi an lo fawn. Pakhat le pakhat i cawi zia zong an thiam i, an duhlo mi an chim tik zong ah mithmai zohnak pakhat hmanh a um lo.

US Congress cu a leng zohnak hrim in hro a kual ngaingai. A chung ah vun luh tik ah zuk an suaimi, hmanthlak an tar mi, thantar an chiah ning ti pawl khi anmah le an sining cio in sullam a nei dih mi lawngte an si.

2007 ah khan Kawl Ralkap Cozah nih nuhrin covo buarnak a tuah mi he pehtlai in US, Canada le European Union nih fak ngai in Ralkap cozah cu an rak mawhchiat. US cozah nih Kawl ralkap cozah cung ah (multiple sanctions; condemn, diplomatic sanction, economic sanction) mawhchiatnak, palai pehtlaihlonak, chawlehnak lei in hnawlnak tuah an timh. An tuah hlan ah US Commission for International Religious Freedom (USCIRF) hohat nak in US Congress Sub-Committee on Human Rights ah Kawl Ralkap cozah tang i Chinmi hna dirhmun Testify tuah ding in an rak ka sawm.

 

US Cozah (Congress Sub-committee on Human Rights). Photo: Salai Bawi Liang Mang (Fb/Private)

US cozah nih dotla tein mi an sawm ah cun an thil ti khawhnak le an lianhngannak vialte khi an langhter dih. Hearing biachimnak an tuahnak Hall ah kan vun lut i kan ṭhutnak ding hmun ah kan ṭhu. Media pawl, Congressional Staff pawl kan hnu lei ah an ṭhu.

Can an vun thok in testify a tuah ding pakhat cio kha theihternak an kan tuah. Cu itheih ternak an kan tuah ning cu biachim an thiam, caah zei pipa ngai ka si rua tiah i ruah ding phun khin a um. (Hearing) Biachim/ngaih thoknak ah USCIRF Chairman nih bia a vun chim hmasa. Mirang holh in a chimmi kha Laiholh in kaicinken ning in ka vun leh ah cun hitin a si tiah ka ruah.

“US cozah nih Burma ram i Kawl Ralkap cozah nih mipi cung i a thiltuah mi, Biaknak, miphun in mitlawm deuh a si mi hna cung i a thil tuah mi cung ah kan sia a herh. US cozah nih kan sia a herh kan ti ko nain an mah pumpak namneh a tong mi hna nihhin an covo kong ah anmah tein an dir ngam, an lak ngam a hau. Atu kan hmai i a ṭhu mihna hi nuhrin covo kong ah a dir ngam mi a chim ngam mi an si tiah kan ruah hna caah anmah sin in an chim mi bia hi kan ngai hmasa lai. Zeica tiah vawlei tuanbia kan zoh tik ah Namneh mi miphun, mipi nih an mah tein an dir i an covo kong ah an chim ngam, an lak ngam lawnglawng ah a luatmi miphun, mipi an sitawn tikha kan hmuh.” 

US cozah nih hin Kawl Ralkap cozah hi fak ngai in vawlei hmai ah a rak mawhchiat lengmang.

Cozah pakhat nih a dang cozah pakhat cung ah mawhchiat nak an tuah tik ah a dotdot in an mawhchiat hna ning hi a um tawn.

A nem bik mi mawhchiatnak cu an tuahsernak cung ah condemn (na thil tuahmi hi ai dawhcah lo) tiah theihternak tuah. Cun, a dang pakhat cu kum khat voikhat UN General Assembly, vawleipi hmai ah mawhchiat nak tuah. Cu hnu ah (Diplomatic Sanction) cozah pakhat le pakhat pehtlaihnak chah i an ram ah dotla palai (Ambassador) chiah lo. Cu hnu ah (Economic Sanction) chawleh chawhrawl nak vialte zeihmanh tuah lo, phih dih a si. Cun, a dang pakhat a um ṭhan rih mi cu (Targeted Sanction) minfang thim in nuhrin covo buar tuhna nih an neih mi company thil le an tuahmi pohpoh hnawl hna hi an si.

Burma ram ah Kawl Ralkap cozah nih Chin miphun cung i an kan tuahto ning le kan nuhrin covo an kan buarpiak ning hi CHRO min in kan chim, kan rel lengmang tik ah cozah pakhat nih, a bik in US, EU le Canada hna nih hin Kawl Ralkap cozah cung i mawhchiat nak le thil pipa kan tuah cang lai an ti ah cun CHRO hi an kan sawm tawn i cu ka ah cun khua an ruah khawh nak dingah thil sining kan va chim tawn.#

*Salai Bawi Liang Mang nih amah pumpak Facebook ah 2020 October 11 ah a ṭial mi  a si. ~ Editor 

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: