COVID-19 In Ngakchia Run Vennak ah Theih Ding

Philip Nun Uk Thang| The Chinland Post| 2020 May 13| Tulio Kawlram ah COVID-19 thawng a vun i rel deuh kan ti lai. Kawlram huap in May thla chungah zawtnak hrik a thar in an hmuh lo ni hi, ni 5 a si__ cun a zawmi zaapi 180 lak ah a dam thanmi 76 an si, a thimi hi 6 an si (a thimi chungah hin zawtnak dangdang a ngei chihmi an um) tiah BBC Burmese nih 13 May 2020 zing ka ah a chim.

Cun, US kampai Gilead Science kampani nih Ebola thlopnak ah a rak chuah i, hmual a rak ngei lomi Remdesivir cu COVID-19 thlopnak caah amah US nih hman dingah a fehter, cucu Japan zong nih a fehter ve cang. Rau lo tein Kawlram zong nih a herh ahcun, tlopbulnak ah a fehter khawh vemiasi. Tlawmpalte cu thaw chuak deuh bantuk ah a hun cang. Nain vawleipi huap in kan zoh tikah mi an thi cuahmah rih ko caah daithlan awk kan tha rih lo. Tutan cu ngakchia run vennak kong he pehtlai in zei pawl hi dah kan theih ding a si timi kha, Ngandamnak le Zaangcelh Zung (Department of Health and Sports) nih an chuahmi hram bunh in, ceih-hmai kaa zuam lai.

Ngakchia cu zeitik caan poah ah nu le pa siloah zohkehnhtu hna nih neihniam taktak in zohfel a hau pengmi an si. Anmah tein ralrin ding an i theih lo caah tubantuk COVID-19 pulrai lio ah hin felfai deuh in zohkhenh ding an biapi taktak. A tlangpi in chim ahcun, mipi nih ralrin a herhmi pawl vialte kha ngakchia nih ralrin le zulh an herh dih ve.

A bik in, kut tawl hi fel tein tawlter hna ah a tha. Kan theih cio bang, ngakchia nih sekanh 20 chung ti le sapiat in kut tawl cu an theih ko zongah an tuah zuam lem lai lo caah nu le pa siloah zohkhenhtu nih tha tein tuahter hna ding an si. Mah tein aa tawl thiam rih lomi an si ahcun, nu le pa le zohkhenhtu nih tawlpiak hna ding asi. Ngakchia hi lente celh a duhmi an si tikah, a thur hnawm zong hi upa nak in an tonghtham deuh lai. Cu ruangah kut tawl kha a biapi kho taktak.

Cun, ngakchia cu leng chuah i hawi le he lente celh zong a duhtukmi an si tikah, leng chuah lo dingin inn chungah pakhat khat lente celhnak cawkpiak le nu le pa nih lente celhpi le nuamhpi an herh. Tubantuk caan ah hin, ngakchia chimh hrinnak le biaruahnak le nuamhpinak caan ah caan tha lak thiam a biapi ngai.

Cun, chungkhar in pakhat khat kha leng chuahnak in a rak luh tikah kut tawl lo le thil thlen loin nau le ngakchia kha thongh tham, pom le hnamh tibantuk kha tuah lo ding ah a biapi.

A biapi taktakmi cu na fa kha midang nih tonghtham, pom le hnamh tibantuk kha ralrin ding a si. Mah zong nih midang fa kha cu tin va tuah ve lo ding kha theih tha a si. Kan theih cio bangin Laimi hi thongh tham le neihniam tein um a duhmi kan si. Mi pakhat khat nih fa aa puak tikah, a hmai va tongh, va pompiak le va hnamhpiak a duhmi kan si. A cheu le bang cu duhtuk lungin ngakchia a hmur hna ah hnamh a hmangmi kan um. Cucu kan i neihniamnak le dawtnak langhtertu bantuk ah kan ruah. A tha ko nain, a tulio te ahcun kha bantuk pawl kha ralrin kan herh hna.

Cun ngakchia cu ralrin an herh bantuk in, an um tu ning aa mah lo, taklinh le khuh bantuk hna an um sual ahcun, ngandamnak lei zungah rau lo te le daithlang lo tein pehtlaih le kalpi colh ding hi a biapitukmi a si ve.

Ngakchia hi kum tling cangmi nak in an thi-thaa (immune system) a der deuhmi an si tikah, COVID-19 ral in ralrin taktak in runven an herh. A cunglei ka langhtermi lawng hmanh si loin a dang ralrin ding a tampi lai. A cunglei langhter cang bangin kan ram chungah COVID-19 pulrai hi tlawmte cu aa rel deuh cang nain, daithlang kho ding kan si rih lo. ‘Run vennak hi thlopbulnak nakin a tha deuh’ an ti bang, a cunglei langhtermi pawl kha a si khawh chung tein nu le pa siloah zohkhenhtu nih zaanghlei cawi in ralring tein rungveng ko hna usi.