Covid Lio Siangngakchia Fimcawnnak

Covid Lio Siangngakchia Fimcawnnak by Salai Khin Maung Thein(Education)

Biahramdomh

Vawlei pumpi nih pulrai a ton cuahmah lio ah Myanmar ram zong covid a voihkhatnak ruangah March 27, 2020 sianginn khar le cozah zung tampi khar dih a si.2019-2020 cacawm kum Chinramkulh ah Sianginn dihlak(1496) an um. Siangniamrun siangngakchia =78,812, Sianglairun siangngakchia= 44,269 Siangsangrun siangngakchia=12,844,Siangngakchia dihlak = 135,925 (University siangngakchia a tel rih lo). University siangngakchia camepui an tuah dih hlan ah sianginn an khar. Myanmar cozah nih August thla ah siangsangrun onnak a tuah than. Mah zong cu Covid pulrai runvennak phung lam nih a onhmi A,B,C level a then. A level tiang a phan kho mi siangsangrun lawng sianginn kai a onh. Chinram ah Siangsangrun (207) aum i August thla tiang A Level a hmu mi sianginn (27) lawng an si. Private School a hmu lawng an on kho i adang boarding School le cusin school an on kho lo. Adang Mucu ,siangleirun, Siangnianrun le University pawl cu on a si lo. September thla in a voihnihnak Covid hrik a kharh than caah siangsangrun khar a hun si than. Mah pulrai hi zeitik tiang a um rih lai ti hi chim awk a tha lo.Nihin September 27, 2020 zan tiang ah Myanmar ram chung hrik an hmuhthar mi (743), le nikhat ah a thi mi (28) an si. Hrik ngeimi dihlak (10,734) le a thimi dihlak (226)an si caah nikhat hnu nikhat hrik ngeimi le a thi mi an kharh ngai. Mahtluk zawtnak a karh lio ah sianginn on ding hi a fawi lo. Sianginn kai a si lo tik ah siangngakchia fimcawnnak kong hi ngakchia, hrimtu nu le pa le saya/mah le cozah nih ruat ti a hau tiah ka hmuh.

Cozah Tuanvo

Nihin Kawlram Fimthiamnak zoh tikah Pakhatnak cu cunglei hipnak (Centralization), pahinhnak ah Daw Aung San Suu Kyi nih remdaihnak papek in a tuan ruangah fimcawnning dun le dan a tlangtlak kho ti lo. Pathumnak ah ram pakhat nih fimcawnnak ah budget 20% (UN) a hman lai timi ah 5% lawng a hman ruang ah a si tiah Dr.Thein Lwin(Education) nih remdaihnak le fimnak (Peace and Education) tlangtar in a rak chim. A chim rih mi cu “siangngakchia pakhat caah a himmi pawngkam (Secure Environment) serpiak a herh,” tiah a ti. Ral le sa kar ah cacawn khawh a si lo. Cun, tlangcungmi hna fimcawnnak kong he pehtlai in anmah holh tein cacawnnak nawl pek a herh. A hlei in History le Geography ah anmah ram le an tuanbia cawnnak nawl an ngeih hi a biapi tuk. Hlanlio Kawl siangpahrang le kawl tuanbia lawngte an rak cawnmi zong hi kawl le tlangcungmi a kan thenthektu pakhat ah ka ruah” tiah a chim.

Kawlram ah saya te thlahlawh a tlawm tuk ruangah cusin an chimh hna tik ah cozah sianginn ah Hngakchia kar lak ah thlei dannak a um. Nu le pa sining riansang mi le mirum pawl fa le cu hmai hngal mi an si. Cawnpiaktu saya cheukhat an sining zoh tik ah saya cachimhning training a kai bal lomi an um. Tanghra on hnu ah Siangcachimh rian an lut cawlh tik ah Distance university in Degree an lak. University ah an lak mi special major subject ning in ca chim ti lo in an cawn set lomi manor subject tu in ca an chimh hna. Cun Textbook pakhat tleih mi thluk chung ah rawng mi ceih ter in camepuai phit ter a si. Saya cu sianginn kham chung ah nawlngei bik a si. Ral kap ukbantuk in a uk hna. Senior saya deuh tamdeuh hi tranning an kai huam tuk ti lo. Hlan cachimh ning hi an rak i ziak cang. Cun tu lio a lar ngaimi bia ah saya te sianginn khar ruang ah Tore ba lo a tuah mi cu rumnak nih an kan hmel tiah an ti. Cucaah Saya te zong a si khawh tawk te in mah le khua umnak siangngakchia pawl an vaivuam lonak hnga dawtnak ngeih hi a bia pi tuk.

Siangngakchia Tuanvo

Siangngakchia nih sianginnkhar a si tik ah cheukhat cu aa nuam mi an um ko lai. Kei mah zong 1988 sianginn khar lio ah tang 8 ka rak si. Sianginn khar thawng ka theihbak in ka rak i nuam ngai. A ruangcu kawlram sianginn kai cu cathiam lo paoh fungtuk le dantat a rak si. Sianginn nuam lo in kan rak um. Nihin ah Information Technology chan a si tik ah ramthanchomi ah cun Sianginn theng ah kai ti lo in mah le inn in IT, Computer le Zoom hmang in cacawn khawh a si. Informal Education chan a si cang. Kan ram ah hin cun Computer chim lo electric mei hmanh rampi huap kan hmang kho rih lo. Cucaah tulio siangngakchia nih a cawndingmi ca hi cauk dawr ah cawk in textbook a cheu tiang cu a rel cia a herh. A thiam lo mi subject kha a hawi le pa li nga komh in mah le inn te ah cawn chung ah a tha. Inn kip cio zong ah handphone ngeih asi cang ko i game celh tuk loin phone chung in a duhmi kawl in fimcawn khawh a si ko.

Cheukhat nih Chinram ah Myanmar pumpi huap 1998 sianginn komh puai lio ah Chinram tanghra an awng ter dih bantuk in tukum zong camepuai an awngter dih ko lai a ti mi zong an um.Theih aherh mi cu Myanmar ram ah kum tin te tanghra a phi mi 600,000 hlei an si zungzal. Mah vialte an awngter dih ah cun University sianginn nih a tlum dih hna lai lo I saya/mah zong nih a zat hna lai lo. 1988 sianginn khar lio zong ah tanghra dih lak an awngter hlei hna lo. A bik in Arts subject a la mi hna caah cun English le Math Subject tel in a dang cu kawl ca in cawn khawh le rel chung khawh a si. Science Subject a la mi hna caah Definition pawl le tangkua ah an cawn cang mi kha tanghra ah aa tel than mi a tampi. Tahchuhnak ah English cu Poem(biazai) le Grammar pawl rak zoh cia khawh a si. A dang a chei lo mi subject kha saya hlan in inn ah cawn khawh a si ko.Thlakhat ah subject pakhat ah kyat 50,000 hrawnglawng buaktlak in a dih lai. October thla in cawn ah cun February thla 4 tiang ah sing 3 hlei a dih lai lo. A hawi le pa li nga fonh in cawn ah cun subject an i harh mi pa thum li zong an cawn khawh ko.

Cucaah siangngakchia nih Mucu, KG, Primary, Middle, High School mah le pawnkam saya te sin ah cacawn a herh. University kai lio mi nih English Class le Computer cawn chungkhawh a si.

Nu le Pa Tuanvo

2016-2021 kum tiang Myanmar cozah nih National Education Strategic Plan timi Kum (5) chung cacawnnak a thar in a tuah cuahmah lio a si I tukum cacawnkhawh a sit i lo ah cun kum(4) lawng cawn asi lai. Hlan bantuk in Sianginn ah Saya/mah te lawng cacawn siti lo in Inn zong ah cawnkho ding in an tuah. Mah cu Home Schooling an ti. Fa le nih innchungkhar ah zeidah a tuah. Nu le pa rian le innchungkhar rian a si khawh tawk in a tuah maw? Japan ram hna ah cun Kum (8) tiang ca an cawn tuk rih lo. Ngakchia ziaza le pawnkam zohkhenh thiamnak le ngandamnak le thianghlimnak te pawl Civic Education deuh an chimh hna. Inn ah nu le pa nih an theih tawk te in nuncan ziaza an chimh hna. Hlanbantuk in ca lawng te by heart ter a si ti lo. Cathiam pakhat lawng a za ti lo. Fimnak tampi nu le pa nih an chimh hna.Tahchuhnak ah ka fa nih phone a tuai tik ah zei pawl dah a zoh ton. A herh lo tuk ah Game aa celh tuk sual maw? A zohmi page ah nu pa sualnak hna aa tel maw? Mah te pawl kha nu le pa nih a ngiah lengmang a hau.Fa le fimcawnpiaknak ah a cawn dingmi web site te hna le English, Music, Lamcawnnak te pawl kha nu le pa nih kawl piak a herh. A fa kha hor tuk lo in hawi le kom bantuk te in komh zia thiam a hau. A fa a duhmi a theih a hau. Fa le nih kan thih hna seh timi ziaza kha thlau a hau. Ramthancho mi hna ah cun fa le hi vuak cu chim hlah a hro hmanh a ngah ti lo. Ngakchia covo, Nu covo le Saram covo tiang upadi an ngei dih cang.Cucaah tu lio covid sianginn khar lio ah fa le hi zeitin dah fimcawnnak he kan zohkhenh hna lai ti hi nu le pa tuanvo a si.

Ngakchia Nuhrin Covo Kong Ah Hringtu Nulepa Rian: Fale cawnpiak kongkau he pehpar in fale hi zeitik indah kan cawnpiak hna lai timi zawn ah, “Korean ram ah cun fale cu nu paw chung an i semkate khin cawnpiak ding an si an ti i, nu nih fa an pawi lecangka bak in biakinn ah an nule kha Sunday school an kai tawn ee an ti,” tiah phung an chimnak ah ka theih ṭheo tawn. Nihin kawlram ah Kum tlinglo nih thilthalo hna an tuah, kumtlinglo ngakchia tlaihrem le rithaisii an ding ei i ‘zeidah kan covo’ a si ti hi an i thei lo. Nulepa nih Fale innlak ah chiah i riantuan asilole vah tak ti pawl an si caah luhhnawh le tlaihhrem an tong ngai ti a si.

Fungtuk le Vuak I Ralrin Ding: Kawlram mi cu fale vuak le nupi vuak a hmang mi kan si caah ramdang zongah kan i ṭhinh kho lo. Cucaah kan fale zong siseh, kan nupile zong sihnaseh kan vuak lengmang hna. Mah bantuk fale, nupi vuaknak nih chungkhar theihthiam lonak le ṭhennak a chuahpi. Mah bantuk vuak kha i ṭhinh bak ding a si i, hmurka tu in sik le cawnpiak kha i zuam ding kan si. Fale an vuak mi hna kha Police nih an theih ahcun nu le va zong ṭhen, fale zong lakpiak i chungkhar dihlak in i ṭhen ding kha a si ko lai. Research an tuah mi pakhat ahcun fale hi kan vuak lio hna le kan hrocer lio hna ahkhin nan chim mi hna bia pakhat hmanh an hna ah a lut lo. Ṭihnak in an khat i zeibia na chim mi hmanh an thei kho lo ti si. 2019kum July kawlram Hluttaw saya nih a sianginnhngakchia fung a tuk a si ahcun thong 6 thla ding le tangka sang(ting) 3 dantah a si lai tiah bia hram an feh ter cang.