Daih Lei Panh Loin A Zual Cuahmahmi Hong Kong Khuapi Buainak

0

By; Salai Za Bawi Thawng

Hong Kong cu kan Chin ram nakin a tung vang a bi deuhmi khuapi pakhat a si. Milu ting 70 leng (7.4 Million) an chah. British (UK) nih 1842 kum in an rak pen hna i kum 150 leng a rak pennak khua a si. British nih nai te 1997 lawng khan Tuluk sinah ap thanmi khua a si. Hiti a rak ap than lio ah hin British le Tuluk cozah nih biakamnak an ngeihmi a rak um. Cucu Hong Kong khuapi hi 2047 kum tiang;

  • A zalenmi khuapi a si lai, Tuluk he ram khat sinak aa hrawm lai nain uknak phung bel aa dang ve lai (one country, two systems)
  • Tuluk cozah nih ramleng vuanci le humhimnak lei vuanci dah ti lo Hong Kong kongah zeihmanh aa thlak lai lo

tiin (July 1, 1997) ah biakamnak an rak tuahmi hna a biapi cem mi cu an si. Kum 2047 tiang deih ding biakamnak cu tukum 2019 in cun kum 28 lawng a tang cang.

Lamzawh In Duhlonak Langhternak

Hong Kong hi tukum lawng si loin kum dang zong ah lam zawh in cozah dohnak an rak tuah lengmang cang. 2014 lio khan ‘Umbrella Movement’ timi ‘Nithawng chinh’ in duhlonak langhter cawlcanghnak zong ni 70 leng an rak tuah,  aupi cang. Tutan buainak zong hi tukum 2019, June thla ni 9 khan an rak thok (ni 130 leng a si cang).

Zeitindah 2019 Duhlonak Langhter An Thok

2018 kum hramthok hrawng khan Hong Kong khuami Chan Tong-kai (19) nih a nungak naupawi liomi cu Taiwan ah a rak thah. Chan Tong-kai cu Hong Kong ah a kir i a sualnak-a nungak a thahnak kong  cozah sinah aa phuang. Hong Kong biaceih zung nih mah hi cu kanmah nih biaceih khawh a si lo tiin Tuluk ram ah an rak kuat (Extradition bill). Mah ti an kuat tikah Hong Kong rammi an lung a tling lo tuk i tukum June thla khan lamzawh in duhlonak langhter an rak thok hmasa bik cu a si.

(Chan Tong-kai ruangah Hong Kong ah duhlonak an langhter ti in kan ti ahcun kan palh kho, a sullam cu 2014 lio te khan cozah doh in duhlonak cu rak langhter cangmi a si.)

Zeidah Duhlonak A Langhtertu Hna Nih An Halmi A Si?

Hong Kong ah duhlonak a langhtertu hna nih an halmi cu phun (5) a si.

  1. Hong Kong khuami nih Central cozah Tuluk ram ah biaceihnak vai tuah lo ding (Full withdrawal of extradition bill)
  2. Duhlonak langhtertu pawl hi ramchung hnahnawhnak a tuahtu an si tiah puh lo ding (Classification protesters as ‘rioters’)

Tukum June 12 lio khan Hong Kong ram hruaitu Chief Executive Carrie Lam le palek lutlai Commissioner of Police Stephen Lo Wai-chung nih duhlonak a langhtertu pawl cu- ramchung hnahnawhnak a chuahter ‘rioters’ an si tiah biafang an hman. ‘Rioters’ timi biafang nih hin kum 10 leng thong thlak khawh a si.

  1. Duhlonak langhter ruangah i thong tlami vialte chuah than dih ding (Amnesty for arrested protesters)

Tu thla November zarh hnih nak ah hin duhlonak langhter ruangah minung 4,000 leng tlaih le thong thlak an si cang.

  1. Hong Kong khua palek pawl zalongte in cithlatnak tuah piak ding (An independent inquiry into alleged police brutality)

Duhlonak langhter ruangah Hong Kong palek nih duhlonak a langhtertu an tuahto ning hna cu cithlatnak bu thlah i cithlat tuah ding. A herh ning in dantatnak pek ding.

  1. Cozah hruaitu zalongte in thimnak ngeih khawh ding (Universal suffrage)

Hong Kong khuapi i khuachung upadi sertu bu (Legislative Council) ah a thumi minung zatceo lawng Hong Kong khuami nih thim khawhnak nawl an ngei. Zetceo bak minung 35 cu Tuluk lei nih tlangtlaknak in thimpiakmi an si.

Khuapi huraitu lutlai (Chief Executive) cu sertu bu Committee member a simi minung 1200 nih thim hnuah Centre Cozah simi Tuluk sin hnatlakpinak lak hnu lawngah thim khawhmi a si. Committee member minung 1200 lak hin zatceo hrawng cu Tuluk ram lei minung an si deuh hna.

A tu lio Hong Kong khuapi hruaitu Carrie Lam

A cunglei langhtermi phun (5) hna hi atu lio Hong Kong khuapi ah duhlonak langhtertu nih hal cuahmah mi cu a si. October thla dongh khan khuapi chung upadi lei sertu bu simi Legislative Council nih cun phungning te in ‘extradition bill’ simi Hong Kong khuami pakhat khat cu buainak a ton tik ah Tuluk sin kuat hau ti lo in Hong Kong khua ah an bia ceih a si cang lai tiah thawng an thanh cang. (Hong Kong ah case a ngeimi paoh hi Tuluk ram ah biaceih ding in kuat dih an si lo. Nain, lainawn case a simi le biaceih a har deuh tiah ruahmi pawl lawng Tuluk ram nih biaceih dingin an kuat.)

Hong Kong ah duhlonak langhtertu nih an halmi phun (5) chung in phun (1) cu tlinter a si cang nain a dai kho rih hlei lo. Duhlonak langhtertu nih an chimmi cu “Phun khat lawng kan halmi a si lo, a zapi an kan pek dih hlan lo paoh cu kan hal peng rih lai” tiah an ti. An khuapi hruaitu Chief Executive Carrie Lam nih cun “A tangmi phun (4) hi cu keimah tuah khawhnak tangah a ummi a si  lo” tiah a leh ve hna. (Hong Kong khuapi hruaitu Chief Executive hi Centre cozah aiawhtu dirhmun ah Tuluk nih an ruahmi le chiahmi a si. Cucaah, Hong Kong khuapi ca lawng si loin centre cozah ca he rian kemh chihmi a si- minung pakhat nih rangtum pahnih cit in kemh chihmi a si – serve two masters)

Minung thong 20 leng nih Hong Kong ah duhlonak an langhter

Tlangkawmnak

Hong Kong hi ram pakhat dirhmun in a ummi a si lo. British nih an rak pen hlan ah hin Tuluk ram chung i khua pakhat te a si. British nih kum 150 leng a pen hnu (nai te) 1997 lawng khan Tuluk sinah ap thanmi khua a si.  Hiti a ap than tikah 2047 tiang cu zalongte in um dingin biakamnak zong British le Tuluk cozah nih an rak tuah. Kawlram tlangcungmi nih Kawl cozah kan zumh khawh hna lo bantuk deuh  khin Hong Kong mipi zong nih Tuluk cozah cu a zum kho ve lo. Anmah ah zeihmanh an i hngat fawn lo i, an khuachung kong ah Tuluk cozah hrim van i rawlh ding a ruat in an ruat kho lo. Tuluk cozah sinah ngunkhuai ngamu (cents) te hmanh tuni tiang a pe bal lo. Tuluk lei bawmh le tawlrel piak hau loin amahte in tuni tiang a dirmi khupi pakhat a si. Hong Kong minung cu Tuluk rammi lawng te an si ko nain Hong Kong University nih cithlatnak a tuah tikah Hong Kong i minung 90% nih Tuluk mi kan si lo tiah an ti.

Hong Kong khu nih kum chiar nawn duhlonak an langhtermi hi hmailei kum 2047 pinlei ca maw a si, atu a tang rihmi kum 28 hrang a si timi bel cu zeihmanh chim khawhmi a si lo.

(Catialtu Salai Za Bawi Thawng cu Hong Kong Baptist University ah Master in International Journalism a cawng cuahmahmi a si.)

Cherhchan:

https://yp.scmp.com/hongkongprotests5demands

https://www.bbc.com/news/world-asia-china-49317695

Lecture on “Reporting Hong Kong and China” By Tami (Editor of South China Morning Post)

https://www.bbc.com/news/world-asia-china-48607723

https://multimedia.scmp.com/infographics/news/hong-kong/article/3032146/hong-kong-protests/index.html

Lecture on “Media Law and Ethic” By Dr. MN Yan (Professor)

https://en.wikipedia.org/wiki/2019_Hong_Kong_extradition_bill

https://time.com/5707831/hong-kong-extradition-bill-withdrawal/

Relchap; Tulio Hong Kong Buainak

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: