Pu Thla Hre (Sipin Director|Retired)| 2019 September 30| Kawlram ah 1898 kum in Municipal riantuan nak hram aa thawk. Municipal chan lio khua mi ca ah thimmi le aherh mi rian a tuan piak tu hna cu “Local Government” tiah an rak auh hna. “Local Government” ti mi asullam cu mah le khua mi mizapi duh ning in thim mi hna nih khua mi nih pek mi ngun khuai le tangkaa hmang in mizapi ngandam nak, tlawn len that nak, khuasak tin tuk aa relrem nak vial te ca ah a herh mi rian a tuan piak tu ti asi.

Sipin Director Pu Thla Hre Nih The Chinland Post July 29 Chuah News Paper Cungah Fianternak Atuah 17.10.2014

Minung chuah kaa in thih tiang a herh mi vial te a si khawh chung a tuan piak tu ding tuanvo a ngei bik tu phu cu “Sipin Committee” hi an si. Nifatin hmuh ton mi mizapi thathnem nak caah tuanvo ngei tu bik le a tuan tu an si caah Sipin cu mizapi dawt nak vel a co tu an si. Sipin cu mizapi dawt mi an si hrim hrim zong a herh mi asi.

Khualipi pakhat a si lo ah khua pakhat a si hnu ah cun khua mi mizapi caah nifatin hmuh ton mi pawngkam thianhlim nak, zalam pi le lam teng that nak, inn le lo a ning cang tein than cho nak le minung kan humhim nak caah um lo awk a tha lo mi phu cu Sipin Committee a si. Kan ram cu Democracy Zauk phung in kal hram aa thawk lio a si i 2008 kum kan ram hruai nak phunghram pi he aa tlak mi Sipin phungphai cu remh asi. 26.8.20 ni ah Chin ram kulh Parliament Upadi 4/2016 in mizapi aiawh tu Sipin Committee phungphai (upadi) ser/tuah a si cang.

Kawlram chung ramkulh le ram then cio ah mah le aa tlak mi Sipin phungphai ser cio a si  I sining cio aa khat lo nain tuahtuan ning le thathnem nak (services) tuahpiak rian cu aa khat dih ko. 2016 kum October thla ah Chin ram kulh chung vial te khua pakhat ah mi mizapi thim mi ai awh tu pa 4 le acozah lei nih thim mi minung pakhat, Vuanthan pa 2 he an dih lak fonh (7) in Sipin Committee cu ser a si cang. Thimmi Sipin Committee tuan caan cu Hlutlaw kum he aa khat mi a si caah 2020 kum dih cun a thar thim than a si te lai. Kum 3 te lawng a si rih mi Sipin Committee cu a no tuk rih ko nain kan ram nih a herh mi Democracy zauk phung ning te in thim mi chim awk tlak mipi aiawh tu phu pakhat a si .

2016 kum October (30) ni ah Chin ramkulh hruai tu hna CM le Minister vialte, Parliament Speaker le palai vialte hmai ah “Keimah cu Sipin Committee ah thim ka si cang caah khua mi mizapi caah Sipin rian he pehtlai in ka thazaang ka  ruahnak vialte hmang in mizapi zawnruah nak thinlung he katuanlai “ tiah bia akam mi an si .

Democracy uk nak phung (zauk phung) timi a sullam cu “mitam deuh duh thim nak in ser mi uk nak phung” ti a si. Sang le veng chung khuasa kum 18 cung nih thim mi Sipin Committee cu mizapi thathnemh nak riantuan piak tu (public servant) an si . Phun dang in chim ahcun mizapi caah pumpek in ka tuan lai a ti tu an si. Thim mi minung nih cun zaukphung lungthin ngeih a herh i zaukphung kal ning a thei kho tu zong a si aherh.

Sianghleirun pakhat ah ramkhel le thiamsang saya pakhat nih biahalnak a tuah mi kong ka philh kho lo. A sianghngakchia hna cu hiti hin bia  ahal hna.

Q:      Democracy ram ah mizapi le a cozah an I petlaih nak nan hngalh fian ning ka chim tuah uh.

A:  1. Democracy (zaukphung) a um nak ram ah cun si. “mizapi cu fanu fapa bantuk an si i a cozah cu hring tu nu le pa ban tuk an si. Cu caah nupa a si mi a cozah nih rammizapi caah hruai tu le nawl ngei tu a si.

A: 2. Democracy (zaukphung) a um nak ram ah cun “Rammi mizapi cu nu le pa can an si I a cozah cu fanu fapa ban tuk an si. Cu caah nupa hna cu fanu fapa nih a zoh khenh a kilven lai I chungkhar pakhat ban tuk in an mah le an mah an i dir kamh lai.”

Nangtah zei hi dah a dik deuh tiah na ruah. Zauk phung a len nak ram ahcun acozah cu fanufapa dirhmun ah aa chiah I nupa nak in a ngan deuh bal lo. A nu a pa tu kha a zoh khenh akilven hna lai i an nupafarual khat le khat an I dir kamh zungzal. Cu caah mizapi thim mi a si cang i bia aa kam cang mi nih mizapi thathnem nak tuan piak tu (public servant) a dirhmun kha a philh lo ding  abiapi tuk mi a si.

Hakha sipin committee

Sipin phu ( Sipinthazaze aphuih  ) kan ti tik ah Committee le Vuanthan ti in a um I vuanthan cu mipi aiawh thim mi Committee hruai nak tang ah rian a tuan piak tu lawng lawng an si. Hi kong zong hi kan hngalh fian ngai a herh. Kawlram cu zaukphung in a kal ve cang kan ti ko nain ram suttung pi (4) lak ah ramuk nak suttung kan zoh ah cun peng kulh (township) level uk nak le pengthen (district)  level uknak ah mipithim a si lo mi Vuanthan (GAD) nih an kan thithruai hi cu a poi ngai mi a si i kan phunghrampi a chambau bik nak pakhat a si. Mi pakhat  achuah kaa in a thih tiang tuanvo a ngei peng mi Sipin Committee cu mizapi duh nak in thimmi an si caah hihi zaukphung (Democracy) a kal ning a muru taktak cu a si.

Sang le veng cio khuasa mi vial te nih phungphai zulh a herh ban tuk in kan pawngkam luti luan nak, zalam pi le lamteng a that nak, a him mi khua le ram sersiam nak, pawngkam thianhhlimh nak le ngandam nak hee aa tlakmi eidin hmuh khawh nak caah thim mi Sipin Committee sin ah zalawng te in theih ter nak tuah le ruah nak cheuh ding rian ngan pi a ngei. Tuanvo ngei  mipi aiawh tu zong nih mizapi caah dinfelnak he a si khawh chung ka tuan piak hna lai tiah bia aa kam cang ban tuk in mipiduh nak he aatlak mi lamtha bik kawl in tuan piak ding tuanvo a ngei ve. Tuan vo pahnih aa fonh thiam ah cun thancho nak ti mi a thei par cu a lang hrim hrim ko lai.

Chinram kulh khuapi (9) le khua 6 ah Sipin committee tuanvo pek mi andihlak (75) an si. Khua pi ngan deuh ah chairman lahkhah Ks.280,000/- Member Ks.250,000/- Khua chairman lahkhah Ks.250,000/- Member lahkhahKs.180,000/- in thlafatin thlahlawh pek a si. Chinramkulh Sipin lutlai (Director) ka tuan lio ah mizapi ai awh in riantuan piak tu caah a herh ko ti mi thlahhlawh hmuhkawl nak ding fak piin aa zuam tu ka rak si ve. Sipin Committee thlahhlawh caah Chinramkulh chung hman mi tangkaa hi kum khat a dih mi Ks.208,000,000/- asi. Hi vial te kumfatin tangkaa a kan bawm tu le a kan petu a cozah le hluttaw lei tuanvo ngei upa vial te cung zong ah kan mizapi lomh lo awk a tha lo. Tangkaa tampi hman a si ban tuk in khuami caah a hlan nak in tuah tuan piak khawh deuh le lungtling deuh a si a herh tuk ve mi a si.

“Mi pakhat tha lawng in a si kho lo, mibu thawng lawng in  asi kho” ti mi kawl phung thluk bang khua mi le Sipin cu tuan ti a herh hrim hrim mi a si. Zauk phung a kal ning ah cun mizapi thim mi hna nih mizapi sin ah ruru hranghrang (Bureaucratic) in uk tu si lo in phungphai le zulh phung ning tein tuan piak tu ding  asi kha I fian a herh. Kawlram huap in kan van a chia ka ti nak cu nihin kan cozah le rami pehtlaih nak kan zoh tikah ralkap uk nak ah kum 60 leng a um cang mi le phihkhar, namneh a tong mi mizapi lungthin chung ah a cam peng rih mi cu          “ Zalon nak le duh thim nak ngeih lo in tihphan nak lungthin nih kan nun a pen peng rih ko ruang ah a cung lei ka chim cia mi thiam sang biahal nak tuah mi bantuk in a kan hrocer, a kan tlerh khon, a kan hrem sual lai, ti mi fa le nih hringhrochia nu le pa tihphan nak pen mi thinlung put he kan khat tuk rih ko rua” tiah ka ruah.

Chinram kulh chung khua vial te ah Sipin Committee tlamtling te in a um cangko caah kan sang kan veng ah nifatin kan nunnak he pehtlaih in kan herh mi vial te he aa then kho lo mi Sipin tuah tuan piak nak (Services) caah a kan bawm chan kho tu bik le a kan aiawh tu Sipin Committee cu thim tu nupa nih a hman zia thiam u sih law nupa farual chungkhar pakhat ban tuk in khat le khat tan laa ti hna u sih ti forhfial le theiher ka duh mi a si.

 

 

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: