Fonhkomh Cozah Sernak Caah Zeitluk In Dah Miphun Party Vote Pek A Herh?

0

Salai Holy Tawk Tling Thang

Salai Holy Tawk Tling Thang: — 2020 thimnak ah cozah ser khotu ding ah ruahmi cu NLD le USDP party lawng an si. USDP party cu ralkap  nih a surlu an tlaihmi a si i rammi thinlung in an tlak tuk cang caah cozah an ser kho lai, ka zum ti lo. A si kun ah, NLD party lawng nih tah, ramkomh (Pyidaungsuh) cozah a ser kho ve te hnga maw? Atu lio ramkhel thlihran hoih in zohti hna usih.

Ramkomh Hluttaw Ah Thutdan Umtuning

2008 phunghrampi tang in thimnak tuah ding a si caah cozah cu ramkomh hluttaw nih ser ding a si. Pyithu hluttaw le Amyotha hluttaw pahnih an fonh i cucu,  a min ah Ramkomh (Pyidaungsuh) hluttaw tiah auh a si. Pyithu hluttaw ah thutdan zapi 440 a um i hi chung ah ralkap kuzale nih 25% in thutdan 110 an laak cia cang. Cucaah, Pyithu hluttaw ah mizapi nih thim dingmi thutdan 330 lawng a taang cang. Cu ve bantuk in Amyotha hluttaw ah thutdan zapi 224 a um i ralkap kuzale nih 25% in thutdan 56 an laak cia cang caah thutdan 168 lawng a taang ve cang.  Ramkomh hluttaw ah thutdan zapi 664 a um i hi chung ah ralkap kuzale nih 25% in thutdan 166 an laak cia caah mizapi thim dingmi thutdan cu 498 lawng a taang cang.

USDP nih cozah a ser khawhnak ding ah thutdan 167 a hmuh a hau. Asinain, USDP nih thutdan 498 chung ah thutdan 167 an hmu kho lai lo. 2020 ahcun USDP mee hi Thura Shwe Mann party mee he tampi aa then te lai caah mee 100 hmanh an hmu kho lai lo. Sihmanhsehlaw, NLD nihcun Amyotha le Pyithu hluttaw in thutdan 333 an hmuh lawng ah cozah a ser khawh lai. Hi MP thudan 333 cu 498 chung in hmuh ding a si. Cucaah, 2020 thimnak ahcun NLD party nih thutdan 333 a hmuh khawhnak ding a har ngaingai. Tlangcung miphun party an thawn ahcun a har chinchin fawn rih  lai.

NLD Nih Thutdan 333 An Hmu Kho Lai Ka Zum Lo

NLD party nih cozah a ser khawhnak ding ah a herhmi thutdan 333 an hmu kho lai ti ka zum lo. A ruang tampi lakah panga in ka langhter lai;

  1. 2015 thimnak lio tluk in mizapi nih caankarlak (bi-election) thimnak ahkhan a konglam tampi ruang ah an dirpi ti hna lo. Cu lio nakin 2020 ah an dirpi hna lonak a fak deuh rih lai.
  2. 2015 in 2020 tiang kum 5 chung an riantuanmi zoh tikah USDP hmanh an tluk hna lonak a um. Tahchunhnak ah USDP lio ahcun Chin ramkulh hluttaw nih upadi 24 leng an ser nain NLD nih 10 hmanh an ser lo. President U Thein Sein lio ah Kawlram remdaihnak lamthluan meiceu hmai a zawhmi kha NLD chan ahcun a mit cuahmah. NLD party lutlai le Myanmar ram hruaitu a simi Daw Aung San Suu Kyi tu kha tlangcungmi hriamtlai phu kahdohnak le Rohingya kong ah ramkip nih a bo tam lakte an thlonghpiak than. Mizapi nih an i ruahchan ning bantuk in NLD nih rian a tuan khawh lo caah mizapi tanpinak tampi a zor chinchin cang lai.
  3. 2015 kum thimnak lemsoinak tuah lio ah mizapi bia an kamhmi hna “2008 Phunghrampi” kan remh lai timi an remh kho lo. Tlangcung mi nih kan duhmi federal an kalpi duh lo. Ramkhel thiamsang hna nih hluttaw leng in phunghram remh a hau ti an au pi lio ah NLD nihcun remdaihnak lamthluanpi kha a daithlanh. Cu tikah a lam lo pi a simi hluttaw in phunghram remhnak a tuah nain a tuah kho lo. NLD lawng nih phunghrampi a remh kho ti lo ti kha mizapi an i fian cang caah NLD tanpinak tampi a tumchuk, a zor cang.
  4. NLD riantuannak le cawlcanghnak duh lo ruang ah NLD party in a chuakmi le party dang a dirhmi an um len. Hiti party dang a dirhmi pawl hi thazaang thawng a ngeimi an si caah NLD mee tampi aa thek lai i cu nihcun an thazaang a zorter ngaingai lai.
  5. NLD nih phunghrampi remh ding a chuahpimi ah tlangcung mi nih kan aupimi le kan duhmi federal kong aa tel lo. Cu pin ah USDP nih ramkulh le ramthen ah mahte cio in Chief Minister i thim khawhnak ding biatung an chuahpimi zong NLD nih an doh i an thlak. Hi ruang hrimhrim ahhin NLD policy le lungput nih tlangcung miphun duhmi taktak a kalpi duh lo timi a fianter caah tlangcung miphun lawng si lo in Kawlmi cheukhat tiang NLD an tanhnak tampi a zorter.

Hi ruang ah 2015 kum thimnak bantuk in 2020 ah NLD nih teinak a hmu kho ti lai lo. Cozah ser khawhnak ding tiang thazaang a ngei ti lai lo. 2015 ah Shan le Rakhine dah ti lo cu tlangcung ah NLD nih teinak an hmuh ngawt dih. Mizapi nih NLD palai an fit, an that tuk ruang ah mee pek si lo in Suu Kyi an bochan tuk caah mee an pek bia a si, cu ruang ah NLD palai a thimi pa tiang MP a tlin phahnak kha a si. Cuti tlangcung miphun party umnak ah teinak an hmuhmi thazaang vialte kha 2020 ahcun tamlak te a zor cang lai. Mizapi nih rian atuan kho lo dingmi a thimi palai kha mee an pe hrimhrim ti lai lo.

Cozah Sernak Ah Tlangcung Miphun Mee Ngeih Zat

Cozah sertu ding ramkomh hluttaw thutdan zapi cu 664 a si, ramkomh hluttaw ah thutdan 333 a tlingmi lawng nih cozah an ser khawh lai. Hi thutdan 664 chung ah tlangcung miphun umnak (ramkulh/state) thutdan zapi hi 207 a si (Amyotha le Pyithu), Kawl miphun tamnak Kawlrawn ah thutdan 291 a um ve. Cucaah, tlangcung miphun party hna nih Amyotha le Pyithu hluttaw thimfung hmunhma ah thutdan tamdeuh an laak khawh ding a biapi tuk. Cuti an laak khawhnak ding ah tlangcung miphun hna nih mah le miphun party kha mee pek cio a biapi tuk. Cozah a ser kho tung lomi party paoh cu vote pek ding a si lo tiah a aupitu cu ramkhel a thiam bak lomi le cu aupimi bia aa zumhmi cu hrihhram aa hngal lomi- “Mah Hngalh Lo” taktak khi an si. Atu cu mah le mah i cumh caan le mah hngal lo-lungmawng in thimfung pek caan a si ti lo.

NLD Nih Cozah A Ser Khawhnak Ding Ahcun..

Kawlrawn ah a ummi thutdan 291 chung ahhin NLD nih thutdan tamdeuh in teinak an hmuh pin ah tlangcung miphun umnak ramkulh pasarih ah a ummi thutdan 207 chung ah tamdeuh an hmuh lawnglawng ah cozah an ser khawh lai. NLD nih Kawlrawn ah za ah za in (100%) teinak an hmu bak lai lo tiah chim khawh ngam a si ko. Kawlrawn ah NLD nih thutdan tamdeuh hmanh in teinak hmu hmanh hna sehlaw tlangcung miphun party umnak thutdan 207 chung ahhin cun NLD nih thutdan tamdeuh in teinak an hmu kho ti hnga maw? Cuti an hmuh khawh lo ahcun anmah NLD party pakhat lawng nih cozah an ser khawhnak ding a lam aa hlat tuk cang.

Fonhkomh Cozah Sernak

Kawlrawn ah NLD nih thutdan tamdeuh in teinak an hmuh lai ka zumh. Asinain, tlangcung miphun umnak ramkulh pasarih i thutdan 207 chung ah zatceo nak tamdeuh cu a hmu kho lai ka zum ti lo. Thutdan 207 chung ahhin tlangcung miphun party tu nih tamdeuh an hmuh  lai ti ka zumh deuh. Cucaah, tlangcung ah miphun party an thawn ahcun NLD nih cozah a ser khawhnak ding a lam a hlat chin lengmang lai. Cu a si caah, aralaimi thimnak phichuak cu party pakhat lawng nih cozah ser si lo in “Fonhkomh Cozah” (Coalition Government) a chuak lai ti ka zumh. Fonhkomh cozah a chuah ding zong kaa hngah hlang fawn.

Party pakhat nih cozah a sermi nakin fonhkomh cozah a chuah ahhin rampi caah tampi thatnak a chuahter deuh lai. Cozah le hluttaw chung ah check and balance a um kho deuh fawn lai. Cu bantuk a chuah khawhnak ding ah ramkulh pasarih ahcun tlangcung miphun party hna nih thutdan tamdeuh an hmuh hrimhrim a herh ve. Cucaah, a tha deuhmi cozah riantuannak le cawlcanghnak a chuah khawh ding hi rammi zapi duhmi a si bantuk in tlangcung miphun paoh nih mah le miphun party cio kha thimnak ah tlinter an hau. Hihi Federal a duh taktakmi Kawl pawl le 8888 chanchuak siangngakchia hruaitu hna zong nih Federal a chuah khawhnak ding ahcun tlangcung miphun hna nih thutdan tamdeuh an laak khawh a biapi tuk tiah tlang an au lengmang ve cang.

Kan fale kan chimh cawnpiaknak nih “kan Innpa fale tu an lungfim dih cang” timi Lai phungthluk kan hluan cang. Tlangcung miphun hruaitu hna nih federal an aupi cuahmah lio ah federal a kalpi lotu party dang tu kha Chin miphun (ethnic) nih vote kan pek peng rih hna. Cu lio ahcun kan innpa a simi Kawl pawl tu kha federal kong ah an lung a fim tuk cang i tlangcung ahcun miphun party nih teinak nan hmuh a herh tiah anmah tu nih an kan cawnpiak than lehlam cang. Molh tuk lo ahcun tlangcung ahcun miphun party ah vote pek hrimhrim awk a si cang.

Cozah Sernak Ding Bawmtu Party

Party pakhat lawng nih cozah a ser khawh lo ahcun a thawng bikmi party nih amah he a naihniammi party le minung kha bawmtu ah aa rawih hna a hau cang lai. Cozah sernak ding bawmtu ah a biapi bikmi hawikomh phu 3 cu; Federal Democratic Alliance (FDA), National Brotherhood Federation (NBF) le United Nationalities Alliance (UNA) hi an si. Hi phu 3 chung ahhin ramkhel party 50 hrawng an i tel.

FDA hi party phu 13 aa fonhmi phu asi. Annih hi NLD nakin USDP nih rawih aa fawih deuh dingmi an si. UNA hi 1990 ah Kachin, Shan, Rakhine party cheukhat nih dirhmi a si. Annih hi USDP nakin NLD he a naihniam deuhmi phu an si.

“NBF” hi tlangcung party 22 aa kawmmi phu an si. Federal Rampi ser a duhmi an si i 2008 Phunghrampi remhnak kong ah a cawlcang ngaimi phu an si. Cozah sernak kong ah NBF policy cu aa tinhmi democracy le federal uknak phung a kalpitu paoh sin ah khan aa bawm ko lai. Annih cu alai lak ah a dirmi an si, NLD nih aa rawih ahcun an dirpi ko lai.

Party Dirhmun Cuanh Chungnak

Kawlram ah ramkhel party 90 leng an um. A tamdeuh cu miphun party an si. 2020 Myanmar rampi thimnak le ramkomh hluttaw ah zatuak (%) in thutdan an tinco zat te ding a tlangpi in ka ruahdamh ning cu; NLD 40%, Ralkap 25%, Ethnic parties 21%, USDP 9%, Shwe Mann party (UBP) 3%, 8888 siangngakchia (PP) party 2% an si.

Kawlrawn ah USDP le party dangdang nih thutdan 62 tluk an hmuh i tlangcung ah miphun party nih thutdan tamdeuh an hmuh ahcun zeiti hmanh in NLD nih cozah an ser khawhnak ding a lam a um ti lo. Kawlrawn ah party thawng a simi 8888 chanchuak siangngakchia, Thura Shwe Mann le USDP nihhin thutdan 291 chung ah a tlawmbik in 62 paoh cu an hmuh khawh caah NLD nih cozah a ser kho lai ti ka zumh lonak cu a si.

NLD Nih Cozah A Ser Khawh Lo Ahcun

NLD party pakhat lawng nih cozah a ser khawh lo ahcun ramkulh le ramthen kip Chief Minister pawl hi NLD minung bak thim an si lai ti khawh a si ti lo. NLD nih aa rawihmi hna party kha ramkulh le ramthen cio ah thutdan tamdeuh in teinak a hmumi party an si ahcun Chief Minister  cu NLD minung si ti lo in teinak a hmumi party an si ko cang lai. Cucaah, Kawlrawn ahcun NLD nih teinak hmu kho seh, tlangcung miphun umnak ahcun miphun party cio nih teinak hmu ko seh tiah tlangau lengmang a sinak cu a si. Tahchunhnak ah NLD nih tlangcung miphun party phufonh kha cozah sernak ding ah aa rawih i Chinram ah Chin party nih thutdan tamdeuh an tinco ahcun a tamdeuh hnatlaknak in Chief Minister cu Chin party chung in a si kho tuk ko.

NLD le Tlangcung Miphun Party

Central NLD party a surlu tlaitu, a ngeitu asilole a hrihhram cu Kawl an si. Cucaah, NLD policy cu Kawl duhning te in suaimi le tuahmi a si ti khawh a si. Miphun in cun Kawl miphun ti usih law kan palh hnga maw? USDP surlu tlaitu cu ralkap an si, ralkap duhning le party pakhat lawng nih uknak tlaih dih timi policy hrambunh in rian a tuanmi an si. Tlangcung (Ethnics) miphun party hna (tahchunhnak ah CNLD) surlu tlaitu, a ngeitu le an hrihhram cu anmah tlangcung miphun lila an si. Cucaah, thimnak ahhin a biapi bikmi cu party policy a si, a pahnihnak cu a minung ah aa hngat. Atu cu “Lo Zu nih Inn zu pawn chuah caan a si ti lo, inn zu nih inn a hlam than caan le a sungh ciami covo a laak than caan” a si cang.

Policy Le Theitlai

Party policy cu thingkung bantuk a si, cu policy a kalpitu le a tuanchuahtu cu minung a si. Cucaah, minung cu “theitlai” ti khawh a si. Cucaah, a pang chiami theipi nih pangtha a tlai bal lo bantuk in mah le miphun caah a tha lomi policy a ngeitu party nihcun miphun caah a thami theitha a tlaiter kho ve lai lo. Theipi pangchia kung ah pangchia a tlai ko, pangtha kung ah pangtha a tlai ko. Thingkung um hmasa lo in thei a tlai bal lo.

Cucaah, tutan thimnak ah party policy zoh lo in a minung in kan zoh ahcun tampi kan i palh kho. A minung lawng a zohmi cu a kung zoh lo in a theipar lawng a zohmi an si. Cu bantuk cu hmailei khuasaknak kong ruat lo in nihin pawkhimnak ca men lawng a ruatmi an si. A tha bikmi cu tlangcung miphun nih kan duhmi federal democracy, mah le ramkulh ah mahte in khuakhan lairel khawhnak le mahte in Chief Minister i thim khawhnak policy tibantuk a kalpitu party kha pakhatnak ah chiah i cu hnu ah cu policy a tuanchuah khotu ding a minung thim thiam ding hi a si. Kan herhmi taktak cu thanchonak nakin a cunglei policy vialte hi an si. Cu policy a nun ahcun thanchonak meiceu cu duk, a ceu phut ko lai.

Cucaah, “Fonhkomh Cozah” a chuah ahhin rammi caah tampi a that deuh pin ah phunghrampi zong aa remh kho deuh lai. Cozah zong kha party pakhat lawng a si ti lai lo caah a lor ngam ti lai lo. Cun, hluttaw leng remdaihnak lamthluan zong a kalpi khawh deuh lai. USDP siseh, NLD siseh party pakhat lawng nih cozah an ser i phungphrampi cu an remh kho ti fawn lo cu ta. Cozah le hluttaw chung riantuannak ah counter balance a um deuh lai i tlukruannak le langhngannak zong a um deuh fawn lai.

Cu ruang ah Fonhkomh Cozah a chuah khawhnak le Myanmar rampi federal democracy phungdik in a kal khawhnak ding ah miphun party nih tlangcung ah thutdan tamdeuh in teinak an hmuh a herh. Tlangcung miphun party hna nih teinak an hmuhnak ding cu tlangcung miphun kutcung ah aa hngat. Myanmar rampi daihnak hmu in federal democarcy taktak chuak hraam  ko cang seh!

Salai Holy Tawk Tling Thang

2020 June 22

Editor biacah: Hi capar cu The Chinland Post hmuhning a si lo. Catialtu pumpak a dirhmun le a hmuhning a si – Editor.

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: