Hakha Khuapi Chung Um Sianghleirun Fimcawnnak Innlo Le Thilri

By Tha Cer Cin, Research Fellow, Chinbridge Institute| The Chinland Post| Fincawnnak caah a herhmi innlo le thilri (Infrastructure facilities) pawl hi sianghleirun a that khawh nakding ah le quality education caah a biapi tukmi a si. Chinram sianghleirun pawl nih zeitluk indah infrastructure facility an ngeih i zeibantuk dirhmun ahdah an um ti hi a biapi ngaimi biahalnak pakhat a si. Cucaah, hi research nih a bik in a halmi cu, “Hakha Sianghleirun pawl infrastructure facilities zeitluk indah a tlamtin ti le Facilities tlamtlin le tlinlonak nih fimcawnnak cungah zeitluk in dah hmual a ngeih” ti biahlanak a si.

Hi dothlatnak ah cacawnnak ah a herhmi innlo le tilri, pum cawlcanghnak, library le a dangdang thilri pawl zeitluk indah a tlamtlin ti a bik in zoh a si. Hi dothletnak in hmuhchuahmi a biapi bik pawl cu a tanglei bantukin a tawinak in an si:

A pakhatnak ah, Hakha sianghleirun pawl ah cacawnnak ca a herhmi classroom le thutdan cabuai a tlamtling pah ko ti khawh a si. Biahalmi siangnakchia 78% nih class kan i ting an ti 75% nih thutdan cabuai a tlamtling an ti. Ruah awk ngai a simi pakhattu cu pumtlamtling lomi hna caah kal umnak le thurdirnak a hlei in tuahpiakmi thilri a um lo tiah mitam-u nih an ti.

A pahnihnak hmuhchuahmi cu, pum cawlcanghnak lentecelhnak hmunhma pawl a chanbau ngaingai. Bihalmi sianghngakchia 79% nih lentecelnak hmun kan ngei lo an ti. Cu lawng siolin a ummi hnihkhat zong hman awk a tha pengmi an si lo. Siangngakchia zatuak 51 nih gym kan ngei an ti nain siangnakchia nih hman khawh a si lo tiah theih a si.

A pathumnak ah, sianghleirun caah a biapi bikmi pakhat a simi cauk le thilri (resources) pawl a chanbau rih ti hmuhchuah a si. Siangngakchia 63% nih kan cawnmi ca he pehtlaiin carel ding a tlamtling lo an ti 25% nih cauk a tlamtlin le tlin lo an hngal lo. Cu hlei ah siangngakchia zatuak 60 hrawng nih an cawnmi he pehtlai in academic journal rel ding a um lo an ti i zatuak 24 hrawng nih journal kan ngeih le ngeih lo kan hgnal lo an ti ve. Cu lawng siloin, siangnakchia cheukhat cu department library an ngei ko nain an ngeihmi an hngal lo, tikah, library an hmang tuk lo ti khawh a si. Cupin ah, siangnakchia mitam-u nih department library kan ngei lo an ti. Myanmar department le English department lawng nih anmah tein department library an i ngeih. Cun, kuttongh in hneksaknak tuahnak thilri pawl a chanbau ngai rih i an ngeihmi thilri pawl zong an ting hna lo i cheukhat cu thilri a man fahtuk ruang le hrawhsual ahcun liam a hauh ruang ah an tawng ngam hna lo ti hmuhchuah a si. Ruah awk tlak pakhat cu, cheukhat department ahcun chachimtu an tlamtling ngai (a hleih hmanh an hlei) nain cheukhat department ahcun a chanbau ngai ti hmuhchuh a si.

Apalinak ah, siangnakchia thutumnak innlo, mawtaw le saikal chiahnak hmunhma, kalumnak le phaisa hlamnak hna a chanbau ngai ti hmuhchuah a si. Hakha sianghleirun pawl ah bank a um lo lawng siloin phasa chuahnak ATM zong a um lo. Siangnakcia umnak caah Hakha college ahcun hostel a um nain thutdirnak a tlam a tling lo tiah siangnakchia tam-u (70% hrawng) nih an ti. GTI ahcun siangngakchia umnak hostel hrimhrim an ngei lo i pumpak tuahmi asawng ah an um hna. Cu zong cu thutumnak a rem tuk lo ti hmuhchuah a si.

A huap piin kan zoh a si ahcun, Hakha sianghleirun pawl ah fimcawnnak caah a herhmi innlo le thilri a chanbau ngai rih i siangnakchia thutumnak ca a herhmi thilri zong a tlamtling lo. Ngandamnak le pumsa thanchonak caah a herhmi lentecelhnak le cawlcanghnak hmunhma le thilri zong a chanbau ngai ti hmuhchuah a si. Cucaah, Chinram chung i a ummi sianghleirun pawl hi nakin a tha deuhmi le fimthiamnak taktak a pe kotu sianghleirun an si khawh nakding ah sianginn lei tuanvo ngeitu siseh, cozah siseh, zatlangbu le mipi kan dihlak tanti a herh.

Theihternak: Hi capar hi Chinbridge Institute nih a tuahmi “Higher Education Research Fellowship” program ah Research Fellow pakhat dirhmun in Tha Cer Cin nih a tialmi hlathlainak cathluan chungin a tawinak in langhter thanmi a si. Tha Cer Cin cu Chin Christian University ah Bachelor of Arts in English a kumhnihnak a kai lio pin ah Hakha College ah UDE in Mathematics kumthumnak a kai liomi a si. Chinbridge Institute tuahmi “Higher Education Research Fellowship” ah Research Fellow pakhat a si ve.