Hakha Kum 4 Ngakchia Tlaihhremnak Biacaihmi Thla Khat Leng Ah Bia An Khiah Rih Lo

0

Editor, The Chinland Post –

Hakha khuachung ah kum 4 ngakchia nute tlaihhremnak kong ah sualtuahtu tiah puhmi biacaihnak thla khat leng a si cang nain nihin tiang biakhiahnak an tuah rih lo. July 27 zaanlei ah, kum 4 tluk a simi ngakchia nute cu Chin ramkulh khualipi Hakha ah tlaihhrem ton in sual a huah tiah chungkhar le Sibawi te zohfel mi a phichuak in fehter a si.

Hi kong ah, Hakha khuachung Sang pakhat ah a ummi ngakchia nute cu 2020 July 27 zaanlei sml. 6 tluk ah an innpa pa nih a tlaihhrem tiah lunghrinhnak in siizung ah an rak kalpi i Sibawi te nih zohfelnak an tuah hnu ah sualtuahtu tiah lunghrinhmi cu palek nih an rak tlaih.

Ngakchia nute sualhuah ning: Amah pa khi a si?

“July 27 zaanlei sml. 6 hrawng ah a si. Hringtu a nu rian herh in leng a chuah kar ah a cangmi a si. Hringtu a nu rian herh a kalnak in a kir tik ah a fanute cu inn ah a rak um lo. An Sang chung a len tawnnak le a hawile sin ah hringtu a nu nih cun a hei hlam, a kawl len nain a um lo. Cu tik ah, hringtu a nu nih chungkhat le cingla sin ah thawng a hei hal hna i, a thanh beh hna,” tiah thil sining kong a theihmi nih The Chinland Post ah an chim.

“Hringtu a nu nih lungrethei in, a fanu hawinu cu a hei auh i a umnak hal tik ah, an inn pawng Kawl hna innhmai ah saikel (set-bing) a cit ko cu ta tiah a rak chimh. Cu Kawl hna inn ahcun, hringtu a nu cu a kal i, an innhmai a phanh ah, ngakchia nute cu inn chung in a rak chuak, a keden a denh lio a hmuh. A nu nih cun, kaa cun zeidah na ti tiah a hal i, innngeitu (sualtuahtu tiah puhmi) nih “kanmah a rak kan leng” tiah a leh. Cun, kan nu zong a um, kan nu nih ‘Moh-hin-kha’ a chuanmi a ei ko hih tiah inn ngeitu nih cun a bia a pehchap.”

Inn an phanh in, ngakchia nute cu ti a kholh lio ah ka nu [ka nuthil] ka tongh piak hlah, a fak tiah a ti. A nu nih a ruang a hal tik ah, amah a pa [sualtuahtu] nihkhan, a kutdong in a ka sawh piak tiah a fanute nih cun a leh. Tikholh dih cun, ngakchia nute cu ihter in a nu nih cun, a nuthil cu a zoh piak tik ah, a sen duk in a rak phing i a rak i ang (kau) mi a hmuh. Ngakchia nute nih cun, a fak tuk a ti caah hringtu a nu cu a tap i, an pa sin ah a chim. Cu hnu ah, Sang nawlngeitu upa le Mino hruaitu upa sin ah phone chonh in an ripawt (taing) hna tiah theih a si.

Ngakchia nute cu zaan sml. 8:30 tluk ah Hakha Sizungpi ah an kalpi i Sibawi nih an zohfel tik ah, ngakchia a nuthil ah hma a um lawng si lo in, sawhnak/hrolhnak le a kawh/tleknak hma a ummi an hmuh tik ah Sizung tuanvo ngeitu nih Hakha Palek sin ah thawng an thanh tiah theih a si.

July 27 hi ngakchia nute sual a huah zaan lila sml. 11 tluk ah hringtu a nu nih Palek sin ah ripawt (taing) nak herhhai mi ca vialte a tuah dih beh.

Ngakchia nu le a chungkhar cu July 28, a thaizing ah Palek nih zung ah an auh than hna lio ah, ngakchia nute nih, “hi pa hi a ka tuahtu cu a si” tiah Palek nih sualtuahtu tiah ruahmi an rak chuahpi lio ah a chim.

Hakha Hmanthlak a hram (Orginal) hi Salai AJ Photography ah lakmi an si.

Biacaihnak le Nawlnak: Laiphung maw, Sualtuah Dantatnak dah?

Cun, July 30 zaan ah sualtuahtu nih a hlanmi inn ngeitu le innpa nih an rak len hna i, hmai khahlonak kong le lung nuamhlonak kong chimh ah an len hna tiah theih a si.

Nithum hrawng a rauh hnu ah, sualtuahtu tiah puhmi hringtu a Pa le Khrihfa bu pakhat in Senior Pastor le upa dang nih an len hna i, Laiphung in an nawl hna. Chungkhar sin ah kan palh ko timi chim le ngakchia nu a ngandamnak kong an hal hna i, thla an cam piak hna hnu ah sualtuahtu nih a sualman cu a liam hauh caah Laiphung in ‘Sia le Vokthau sum 5’ in nawlnak an an tuah hna. Cun, ni 15 chung ah i ngaithiamnak ding caah sualtuahtu lei nih an nawl hna.

Zarhkhat fai a rauh hnu, August 7 ah sualhuahmi ngakchia nute hringtu a nu nih Palek sin ah thawng a hlat tik ah zeihmanh an rak tawlrel rih lomi le Nay Pyi Taw lei ah ruahnak an hal lio a sinak kong cu theih a si.

August 14 ah, sualtuahtu tiah lunghrinhmi le a dang minung 8 cu ahodah a si tiah ngakchia nute cu an sawhter tik ah, sualtuahtu tiah puhmi cu voi 3 tiang hmante in a chim khawh.

Cun, August 23 ah ngakchia nute i a hawile ngakchia pathum cu Palek zung ah an auh hna i, biahalnak an tuah ve hna tiah theih a si. Cun, August 24 ah an auh than hna i, Peng (Myone) Biacaih Zung in Pengkomh (Kha-yaing) Biacaih Zung ah an thial hna hnu ah August 26 ah zung ah an auh than hna.

Cu hnu ah, August 26 ah siseh, August 28 ah siseh Pengkomh (Kha-yiang) biacaih zung nih zung chuak ding ah an auh than hna. Cun, September 7 ah sualtuahtu cu Biacaih Zung chuak ding in an auh nain sualtuahtu dam lo tiah Sihni (lawyer) nih a ti caah, September 15 ah an auh than hna. Nain, an konglam tawlrel lo in September 21 ah sualtuahtu cu zung chuak ding in an khiah piak than.

Biakhiahnak felfai le thil dikfel a chuah a herh

Ramkomh Kawlram (Myanmar) phungphai upadi (Panel Code, Dal 376) ning in tlaihhrem a tuahtu hi kum 10 in thih hlan lo thong thlak khawh an si. Cun, a hlei in ngakchia tlaihhrem cu a tlawm bik kum 20 in thih hlan lo thongthlak hlei ah tangka fang in liamter khawh a si.

Hi kong ah ngakchia nute chungkhar Biacaih Zung chuahnak le a dangdang ah tlangtla tawlreltu, Chin Human Rights Organization (CHRO) in Mai Thin Yu Mon nih, “Kum tling lo hngakchia tlaihhrem ti hi Hakha khua chung ah a voi hnih nak kan theih a si. Kanmah Laimi lak ah hi bantuk thil a um hi fak taktak in kan doh a hau. Hngakchia ah hin atu chan cu nu lawng si lo in pa zong an him lo. Hi ruangah ngakchia tlaihhrem le nupa sinak in namnehnak (‘Sexual violence le sexual harassment’) tonnak um lo tein hngakchia caah, nu hna caah a himmi khua le ram si ding kan ser ding hi zapi tuanvo kan ngei. Cun a tu bantuk thil a chuah than lo nak hnga hi a sualtu nih in awk a si mi dantatnak (punishment) kha tlamtling tein a tlin a hau. Cu lawnglawng ah hi bantuk thil tuah khawh a si lo timi i fiannak le ralrinnak a um kho lai” tiah The Chinland Post ah a chim.

2017 kum i hlathlainak tuahmi ning in, Kawlram pumpi chung ah tlaihhrem sualtuah hi 1450 tluk a um i, kum tling lo minung 897 nih an ton.#

Biakilh: Cozah nawlngeitu Biacaih Zung nih biakhiahnak an tuah rihlomi a si caah le, ngakchia nute pumpak le hmailei caah ruah chih in, sualtuahtu le sualhuahtu lei chungkhar min le hmunhma pakhat hmanh kan langhter lo. CHRO he bawm in tialmi  a si. ~ Editor

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: