Hmunhma Ruangah Leitak le Hmawngtlang Kar Zaangen Buainak A Chuak

0

LEITAK-Hmawngtlang Buainak ah Leitak lei Hmapumi/ Biaktin_Leitak

Thantlang peng Leitak khuami le Hmawngtlang khuami cu Hmawngtlang Pu Ngun Thawng Lei kuang tilam an lakmi kong he pehtlai in July 31, 2019 zing 11:30am tluk ah lungcheh chaicheh in zaangen buainak a chuak tiah theih a si.

“July 30 ni ah Hmawngtlang khua Pu Hre Uk nih leikuang kumli nga an rak thuan ti lo mi kha ram cuh duh ah a rak thuan. Cu chungah a mah lei kuang hi abi te kuang 9 lawng aa tel. Cu lo paoh cu Leitak khua mi ta a si. Cucu a zapi tein a thuan dih. Cucaah khuakomh (oh-suh)uk tu Pu That Vung nih Pu Hre Uk cu nang mah ta a si lo mi thuang hlah tiah voi hnih tiang ca a pek. Nain a thuan thiamthiam, cu tik ah Leitak nih thil theih duh ah lei kuang ah kan kal, Leitak khuabawi Pu Ngun Cung nih thuang hlah timi zeiruangah dah na thuan tiah a ti. Hre Uk nih namtong saupi aa lak i tuk dingin a zuan hnawh caah aa phet manh i cu kar ah Leitak lei nih an kham manh. Cu tikah Hre Uk kha a lau i a zam nain Leitak lei nih an tlaih. Pu Hre Uk nih ‘vawlei zohfeltu zung U Htun Htun nih thuang ko law vawlei ngeih nak ca kan tuah piak te lai a ka ti mi a si’ tiah a chim. Mah ni zanlei ahcun Lei tilak tuah dingah Hmawngtlang lei minung 70 hrawng an ra, leitak lei zong kan i fumton hna i kan kal ve. Palek lei nih dai cang u an kan ti i kan dai i kan tlung cio.” tiah buaibai nak ah aa telve mi Leitak khuami Khua Hum le Pu Thawng Hnin nih The Chinland Post ah a chim.

LEITAK-Hmawngtlang Buainak ah Hmawngtlang lei Hmapumi/Hmawngtlangmino

“Cun July 31 ni ah an khuapi tein minung 150 hrawng lei facang phun dingin an ra hna, ti lam zong an rak tuah. Kan mah Leitak lei nih tilam tuah kho hna hlah seh tiah kan kal ve i tilam cu kan va phih piak hna. Cu kar ah Hmawngtlang lei minung 40 hrawng nih lei kanmah Leitak lei minung 15 hrawng cu an kan rat hnawh. Zeiruang ah dah kan tilam nan kan phihpiak an kan ti, kan mah nih kan ram a si tiin bia kan i ceih hna i an mah lei nih an kan zuan hnawh hmasa, ti cun chun suimilam 12 in 1 kar ah kan buai hna, lungtum hna in an kan cumh.” tiah Leitak khua mi Thantlang sii-inn ah aa thlop lio mi Pu Khua Hum nih TCP ah a chim.

“Cacawn nihnih ni (July 30) ah ka fa le pahnih he kan kal. Ka fapa upabik kha an tlaih. A zam i an dawi, lampi i namte aa chiahmi kha aa lak i a tli. Zei ruang dah na thuan an ti tikah kan lei cu ka ngakchia tein kan rak thuan tawnmi pei a ti hna. Ka pa van ra law Leitak nih an khuapi in an ka velh ee tiah phone a ka chonh i ka mo nu he ralchanh pah in kan vatli. Tlangval paoh nih an rak velh. Ka mo nu zong a hngawng an dih ve. Kan pahnih in kan thah lawlaw u ka ti hna I thah ah kan ra lo. Biahal kan in duh hna an ka ti. Biahal nan duh ahcun upa ra u ca ka ti hna. Thah le nawn ah pei nan rat hi keimah ra hlah ning law nan thah ko lai cu ka ti hna. Tlangval an sisual le an thinhang I a si an ti. Ka fa le nih hiti cun Khuami bawmhhal lo ahcun lei kan thuang ngam lai lo an ti i Khuami, khuabawi le khua upa zong ka chim hna lai ka ti hna I athaizing cu ka chung le deuh he cun kan va tuah hna. Tuah tihlah kan in ti lo ma,Lei License zong na ngei lo an ka ti hoi. Zeitin dah ka ngeihlo cu nan theih ka ti hna. Lei hmun 5 ka ngei i atu Leitak he kan buainak ka thuan cuahmahmi hi License ka ngei tak lo. License ka rak ngeihmi cu ka thuanlomi tu ahkhan a rak si tikah Thantlang in Vawlei tahzung Thun Thun ka sik len. Kan pek ko a ka ti kan tah than lai tiah ka ti i nikum kha kan tah than tikah Leitak khuabawi nih a duh tilo. License ngeih le ngeihlo kha cu Leitak nih an theih dih, mah khakha ruah awk a ummi cu anmah nih Myone ah an fial ko lai ka ti. Thun Thun zong tuan te in punsan rak ka tuahpiak ka ti pengmi a si nain nangmah ruangah hi thil hi a chuak, a poi taktak, kan buai cang hi ka ti. Pungsan (1) cu 2007 ta a um nain atu kan buainak leikuang cu license kan ngei tilo. A tangmi pa (4) Lamthlang vialte cu ka ngei rih ko. Atu kan buainak leikuang hi ka thuanlonak kum 2 a si cang. 1984 nupi ka thit ka in ka rak tuah cangmi vawlei a si. ” tiah Lei ngeitu Hmawngtlang in Pu Ngun Thawng nih The Chinland Post ah a chim.

Leitak le Hmawngtlang Cuhmi Buaibainak Hmunhma/TheChinlandPost

“ Thil fiang tein cun ka thei lo, ka u le nih an theih lai. Lung an ka chehnak ka paw hna  fak. tlangrian cu nihin a si, inn ka phak bak a si.. Tilam cu khuapi te in kan tuah. Lei kan tuah than lai tiah lei le tilam kan tuahmi Tilam cu an kan hrawhpiak” tiah Hmawngtlang mino hruaitu Aapi nih The Chinland Post ah a chim.

LEITAK-Hmawngtlang Buainak ram ah Hmawngtlang Pu Ngun Thawng Vawlei Hmun ah Hmawngtlang nih Facang an phun lio/Leitak

Hi kong he pehtlai in Hmawngtlang Khuabawi Van Biak Thawng nih “ Hmawngtlang Khua cu Leitak ram ah a ummi kan si ko. A sinain Cozah nih Hmawngtlang umnak caah tiah Enhmawngva in Lungbiava tiang Hmawngtlang umnak ram caah tuahpiak a si, lam le sul kan rak zohkhenh pengmi a sifawn. Atu Leitak nih Modern Leitak kan ser lai tiah an ti i Lungbiava pawngkam vawlei le Leikuang cu 2011 ah Modern Leitak nih an kan hal. Hmailei kan hmunhma a bitchin lengmang lai caah kan rak duhlo. Kan rak cohlan lo. 2016 kum in Kan ram a si tiah hramhram in inn an rak sak. Atu thil a cangmi zong hi Nizan ahkhan Pu Ngun Thawng le afapa Hre Uk nih cu Lungbiava pawng an lei cu a va thuan. Leitak Khuabawi le mino pawl nih thuang hlah tiah an rak kalhnawh hna i theihthiam lonak tete a um. Nihin hi Tilam in ti a rat lo ti le Tilam an hrawh tithawng an theih tikah Hmawngtlang mino pawl an va kal i cuticun kaphnih buainak a chuah hi a si” tiah The Chinland Post ah a chim.

Leitak nih An Hrawh timi Hmawngtlang Tilam/ Duhlianmang_Hmawngtlang

“Nizan cu khuakip in Facang phun dingah khuapi in kan kal. Tilam in ti a rat lo tikah minung 3 kan thlah hna. Cu ahcun Modern Leitak mino 20 fai nih a hmun in an rak kan bawh i Chai le Lung he an kan cheh. Nam, Hretlung le pohpai hna zong an iken, an kaltakmi cheukhat zong kan sin ah a um ko. Anmah nih kan ti hmasa hna hlah sehlaw dai tein kan tlung ko hnga kan ti ve hna hnga lo. Tha tein chim ko ahcun an ivelh I an thin ahung tikah mino nih dinti an eimi zong an chatpiak dih hna, buaimi ram I an tarmi Cusupa-iih kha kan hrawhpiak hna. Bia cu a hmanning in chim ding a si. Hretlung, thingtan le namtong an iputmi zong an kaltak I kan sin ah um. Hman kan thlak lai I kan in kuat vete lai. Hmawngtlang lei in minung 5 hma kan pu” tiah Mino hruaitu chungtel Salai Duh Lian Mang nih The Chinland Post ah a chim.

Hmawngtlang nih an Hrawh timi Leitak Donnak Lungphun le Dinti Pipe

“Hi tilam hi 1963 Chin Oo Sii chan Pu Pukpa tuanlio ah a rak kan bawmh bal, Council Chan zong siseh, UNDP, CARD hna nih bawmhnak pek in rak hman pengmi a si. Hmawngtlang nih kan rak tuah peng mi a si. Keimah zong mah tilam tuah ah ka rak tuan bal ve. Pu Ngun Thawng nih kumkul a rak thuan cangmi a si. Lei pali a ngeih lengah a fa le ramdang an um ve tikah lei a thuang kho lo. A fa le an rak tlung I kan thuan ko lai an ti. Cu tikah amah nih ka bawm ko ulaw tiah Khuami a kan ti caah tlang kan au I kan bawmhmi a si. Nihnih kan va tuah i ti cu kan van chuahter. Cu tin nizan ti a rat lo tikah kan kalhnawh i chai in an rak cheih hna, tilam zong an rak hrawh dih tikah hi ti thil a chuah hi a si.Kan buai lio ah mino pakhat kan tlaih i Khua upa nih an kan fial caah kan tuahmi a si a ti” tiah a biapeh ah a chim.

“Dinti pipe kan hrawhpiak hna ka timi kha zeihmanh kanmah nih namte le hretlung aa kenmi kan si lo. Kan mah hrawhmi ah ka rel sual le a si. Kanmah nih kan chah/hrawhmi a silo. An Khua luhnak signboard bel kha cu kan kua ko” tiah August 1 ah Hmawngtlang in Salai Duh Lian Mang nih The Chinland Post ah a chim than.

“Hmawngtlang nih Lungbiava tilam an lak. Leitak nih Tilam la hlah u kan ti hna. Kan ram a si kan duh in kan lak khawh an ti caah Modern Leitak mino nih an hrawhpiak hna, cu ahcun Hmawngtlang nih an kal hnawh hna i an velh hna hi a si. An hman tawnmi tilam cu a si ko. An kalnak a ruang zong cu kan dinti an kan hrawhpiak caah a si ve. Kan mah lei in hma a pumi 4-5 an si. Thantlang Cozah zung lei ah report tuah dingin an itimh cuahmah lio a si” tiah Modern Leitak Khuabawi Pu Ngun Cung nih The Chinland Post ah a chim.

Hi Kong he pehtlai in buaibainak ah aa telmi Leitak Mino Hruaitu Salai Sang Ceu Lian le Lian Thawng nih “Tilam cu kan va phih hna i anmah lei nih kut an tlak an kan thuat hmasa. Kanmah lei nih biaruahnak in kan ti hna lai kan ti nain kap hnih in velhnak a chuah hi a si. A ruang cu Hmawngtlang khuapi in Pu Ngun Thawng leikuang pakhat kha lei he tilam he an rak tuahpi. Tuah hlah u kan ti hna i an ngaih lo caah hi bantuk tilam kan va phihpiak hna hi a si. License zong ngeilomi an thuan ballomi a si. Leitak kan um tikah an kan tuah hramhrammi a si. Fak nawn in lu a kuaimi, abomi thi a chuakmi miung 6 leng hma kan pu. Leitak min minung 23 hrawng le Hmawngtlang in minung 40 fai an si.” tiah The Chinland Post ah an chim.

Mangki Thawng Cin Thang nih 1965 Order Chuahmi /Thlapeng

Hi kong ahhin cun Leitak kha fimkhur te in um hna seh tihi kan duhmi a si. Dawtnak le fimkhur in rian an tuanlo i kan ram a si tiin rian an tuan tikah khan Hmawngtlang zong cu an ve ko zongah an um cang cang cu aw.. an rak pek hna zong an thenh hna zong an um cang tikah ti awk tha tilo, dawtnak in riantuan ahau. Fimkhur in rian an tuan lo tikah ahlan I fimkhur te rian an tuannak vialte an hloh dih tinak si cu aw” tiah 2012 lio Leitak khuasernak a zohfeltu Vuanci hlun Pu Vuan Thawng (atulio Thantlang MP) nih The Chinland Post ah a chim.

“Hi kong ah chim ding ka ngei lo. Cozah lei kan timi hna cu 1960 lio hrawng biachahnak ning siseh, atu buaibainak hmunhma aho hmanh nih tongh rih lo ding, khua hnih komh ahcun abuaibaimi a dai lai ti ruahruangah khuapi serpiak ding a si. Buaibainak hmunhma zong a dai lai tiah kan ruah. Buaibainak a chuah thannak hnga lo Penguk, pengkomh palek lei le uktu lei cu tuanvo kan pek cang hna” tiah Vuanci Mang Hen Dal nih The Chinland Post ah a chim.

Hi Buainak ah kaphnih Hmawngtlang in minung 5, Leitak in minung 7 tluk hliamhma an tuar tiah theih a si I Leitak minung 7 cu July 31 zan 8:00pm Thantlang Siizung an phan tiah theih a si.

Mangki Thawng Cin Thang nih 1965 Order Chuahmi /Thlapeng

Thantlang peng Leitak khua cu AD 1400 hrawngah thlakmi a si riah ruahdamh a si i 1890 le 1913 ah Mirang nih Leitak ramri cu Chak lei ah Enhmawngva, Chaknichuah lei ah Vanlai tlang in Sawhrawva in Thanghor ah siseh, Nitlak lei ah Konglenva in Bungtlang in Thanghor va siseh, Nitlak lei ah Hlamphei va tiang a rak si. Leitak Ram cu 1942 kum ah Hakha peng Phaipha Khua in Pu Za Khar hruaimi nih Lei tuahnak ah tiah an rak hal i Leitak bawi Mang Hnin nih Leithuannak caah tiah umnak nawl cu khua umnak nawl, lopil tlaknak nawl, thing laknak nawl tbk biahren hnatlaknak (7) he a rak tlakter hna. 1946 February ah Leitak ramuk bawi Pu Mang Hnin a thi hnu Hmawngtlang nih ram ngeih le ngeihlonak siseh, an umnak hmun ramri hi Enhmawngva in dah aa thok, Beleikhur va in dah a si timi ah fakpi in an buai tiah theih a si. 1946 Vuanthok Cpt. Hay Neave sin siseh, 1946 Zipeng U Thein Maung chan siseh, 1959 Chin Special Division Mangki Bawi Pu Thawng Cin Thang Chan siseh, 1961 Pengkomh bawi U J Ning Ling order buainak siseh, 1965 Mangki bawi Pu Thang Cin Thang tlangtlaknak le rualrelnak tbk saupi a rak tongmi le a rak buaibai ngai cang mi an si.

Leitak le Hmawngtlang buainak kongah a donghnak bik 1965 December (6)Mangki Bawi Pu Thawng Cin Thang biachahning ahcun Enhmawngva in Beleikhuarva (hmawngtlang khuataw tivate) tiang lawng umnak hmun ramri tuahpiak a silengah Leitak nawllo in lopil tlaklo ding le thinghau lo ding tbk hna aa tel. Culak I an buaibiknak cu hmawngtlang nih ramngeihnak kong le Leitak le Hmawngtlang kar hmunhma then ramri hi Leitak lei kap Lungbiava maw a si hmawngtlang leikap Beleikhurva dah a si tihi an buaibikmi cu a si. Kaphnih lungthumhnak le rualremnak tlamtling a um lo ahcun Cozah lei nih hun tawlrel awk a har ngaingaimi a si tiah khua pawngkam minung nih an ruahning a si.

2012 April 16-18 USDP Cozah a bawi lio zongah Vuanci Van Thawng hruaimi nih khuatlaknak hmunhma kongah rak zohfelpiak a si lawng silo in atu NLD Cozah chan April 20, 2019 ah Vuanci Mang Hen Dal, Vuanci Soe Thet hna nih hmawngtlang le leitak buainak kongah an va tlangtlak hna tiah theih a si.

(Biakilh_Tanhhleimi ngei lo in Kaphnih lei buainak a ruang theih khawhnak ding le hmailei thatnak a chuahpi khawhnak hnga thawnghlat in tialmi a si. Hi kong kan tialmi ahhin fianternak tuah duhmi a um ahcun The Chinland Post ah pehtlaihnak tuah khawh lengmang a si. )

 

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: