Kalaymyo Ah Chin Myotit Sang Runvennak

0

By Salai Khin Maung Thein (Education) |1949 kum Kalaymyo khuachung ah ralkap bu pahnih 4th le 5th Bn The Chin Rifles nih Biakinn hmun an cawk I Biakinn an rak sak.  Atu Kalaymyo Lansung Baptist Church hmun khi a si. Cucaah Cozah riantuan pawl umnak le pension lami pawl umnak a rak si ve. 1948 luatnak kan hmuh hnu in kan ram ah mah Cozah a dir tikah Cozah riantuan tete an hung chuak. Sianginn a kaimi tang sarihriat an awn cangka in rian an rak hmu colh. Ram chungmi vialte an duhnak hmun paoh ah khuasak khawh a si tiah lam an onh caah Chinmi cu Kalay-Kabaw ah a tummi kan tam chinchin. Ne Win Cozah ruangah kan ram duhsah tein harnak lei a panh. Cozah lahkhah ei phaisa man a ngei ti lo. Cu lioah cun biaknak lei riantuantu duhsahte in kan bochan deuhdeuh hna. Kalaymyo pension sang hrawng le Satawm sang deuh hi Cozah riantuan le pension ei deuh kan tam. Tahan sang dawr tuahmi an tam. Chin miphun dang bantukin mawtawka, inn tha lo tha a ngeimi Laimi kan um lo ti tluk in sipuazi lei kan chambau ngai. 1988 hlan ah cun Zion Baptist le CBA hmun tiva in Bu -Ta umnak vial te khi Leikuang a rak si ko. 1991 kum in nahwahtah Cozah nih hmun thar, khua thar hmun an samh I Satawm sang ah DC zung le zung tampi an tuah hna. Kalaymyo a laicer khuapi sang ah Satawm sang hmunthar cu a hung chuak.

Satawm sang ah Hakha holh a hrawmmi khuatlaknak

Kalaymyo a laicer khuapi Satawm sang ah khua a sabik cu Thantlang peng lungding khuami Pu Thang Iap le U Rual Bil te u nau chungkhar inn 2 an si. U Thang Iap le U Rual Bil Ralkap pension an lak hnu ah 1964 kum ah Satawm sang ah an ra I khua an sa.Cu hnu ah Kalaymyo BOC pawng ah a ummi Tlang lo khuami U Lian Thum nih 1966 kum ah satawm sang ah a vun I thial ve.Satawn sang ah 1974 tiang Laimi kan phankning (1964-1974)-(kum 10 chung) Laimi minung (27) an phank ning cu a tang lei bantuk in a si.

Satawm sang in Chin Myotit ah a ummi Cozah zung le Private Riantuannak

Chin miphun tling umnak Chin khualipi cu Kalaymyo a si bantukin kan nunphung kanram sinak kan theih lo kar ah mino tampi miphun dang nungphung nih an kan dolh lio pi a si. Kan nunning a kan thlen ve lengmang rih.Chanthar Chin Myothit (Modern Chin Myothit) ser thawknak asi ti tu in ruat hna u sih law, vision nganpi he hi harnak hi tuar ti hna u sih ti ka duh. Kalaymyo-Nay Pi Daw ti mi Satawm khua ah Hakha holh a hrawm miphun peng le tlang pawl hi 1991 kum in nahwahtah Cozah nih hmun thar , khua thar hmun an samh. Mah ti cun Satawm sang hmunthar cu a hung chuak. Khua pakhat bantuk a si ko na tein khua bawi lu tlai hi block 4 ah Cozah nih a then ruang ah sang le veng ti mi dawt nak le lungrualnak hi tu tiang ah a um kho rih lo.

Satawm sang ah Hakha holh a hrawmmi  inn 800 um nak ah Cozah zung hna cu:

  1. District Court Office, 2. District General Administration Office, 3. Auto Telephone Exchange, 4. Road Transport Administration office (Kah Ngih Nah),5. District Planning office, 6. Prison Department, 7.CID, 8. Rail Way Station, 9. Bus Terminal (Kaciwin), 10. Urban-Rural Water resource Department, 11. Motor Transport Administration (Mah `hah Tah), 12. Law Office, 13.Township Education office, 14.Santa Primary school, 15.Myoi Tit Baazar, 16. No.4.Basic Education Higher School, 17. District Development Council Office, 18. Department of Labour., 19. Factories and General Labour law Inspection, 20. Department of Advocate office, 21. C.B.A (Chin Baptist Association), 22.Myotit Private Primary School, 23.Private Hotel ah 24. Shine Hone Hotel, 25. God Love Hotel, 26. SK Hotel, 27. Chin Taungtan Hotel, 28.New Eden Hotel 29. GBH Hotel, 30.Sein Guest House,31. Hospital le Clinic sizung ah Royal City,31. C.B.A Clinic, 32.Suh Mon Clinic, 33.Dr Ngein Latt Clinic, 34.Tuhkhah May Daw Clinic Clinic,35. Way Bu Lah Guest House of Chin State, Fimthiamnak lei ah 33.LCCI, Education Boarding class, 34.CEC Primary school, 35. Zwe Mang Boarding class, 36.Shwe Ce Point Boarding, 37. TehsanYi boarding School, 38.Professor Boarding School,39. BBS boarding school,40.Gannawin Shwete boarding school. 41. St. John Bossco Boarding School.

Lai tlang kan um nak peng le tlang timi lung put le fellowship cio ah tam deuh cu an um. Chin Myohthit sang ti in Cozah sin ah khua bawi pakhat hal in hruai nak nawl kan hmunh khawmh ah cun zei tluk in dah a va that lai.

Hlanlio Satawn khua le Nihin Chin Myotit Maha khua

Hlanlio chan ah khua an rak tlak lio ah, chan tiluan hawih in an rak tlakmi asi caah, khua tlatu hna khuaruahmi (vision) khi, tuchan mit in zoh ahcun a rak hme ngai. Satawm khua an rak tlak ning zong, tu chan mit le thil sining zoh ahcun, a rak hme tuk.Asinain an mah chan hawih ahcun an vision a hme ti awk a tha lo. Zeicatiah an mah le chan tiluan hawih in an rak hmuh khawh tawk in, a tha bik in an rak suaimi kha asi ve ko caah asi. Khuapi tam deuhpi cu motor, tlanglawng, vanlawng, tilawng um hlan in an tlakmi hna an si. Cucaah hi thilri pawl hna rak um hlan in, tlakmi an si caah, an vision ah suai chih awk an tha lo. Cucaah “An hrut, an thei lo, an vision a bi tuk” ti awk an tha lo.Minung kan karh i, vawleicung fimthiamnak a thangmi nih thil sining a thlen tikah thil aa thlen bantuk in a herhmi zong aa thleng ve. Hlan lio tlakmi khua hna kha, chan thar minung tam tik ahcun aa tlaklomi khua tam tuk a um cang. Cucaah hruaitu khuaruatmi hna nih cun khuathar hi an tlak lengmang tawn. Asiloah khua pakhat le khat an peh hna hi, “Metropolitan” timi Kawl nih, “Maha khua” timi khua lianlian kha an ser hna.

Hmunthar cu Chin Myotit kan ti awk a si ko

July, 2015 ah ruahlo pi in Kalay-Kabaw khua pawl tilianh nih tamtuk te inn le lo leikuang a hrawh. Kalay Lamsung in nichuah lei Pin Ta khua tiang cu Ti Lianh nak an rak ton lio ah Kalay a lai cer um mi Hakha miphun pawl sin ah kawl le lai tam pi an rak I dor. Kalay-Kabaw cu Tlang cung le rawn um mi Chinmiphun kan ei mi facang an kan pek tu khua lian pakhat a si.ChinState le India kal nak gate pakhat a si rih.cun Highway-lam aa tonnak khua asi caah hmunhma a rem taktakmi khua asi i, Chinmi caah cun “cawkzawrhnak le tangka khualipi” (commercial le financial city) a si. Cubantuk hmun asi caah hmailei ahcun, Kawlram ah tangka tambik aa chawhnak ding khualipi pakha asi ding asi. Cu Kalaymyo Chin Myotit ahcun cu hitin ser ding asi:

  1. Zion Baptist Church Tat Oo Tida Sang in C.B.A in BuTa LamSung in Taungzalet Sang in Myohlah khua thar tiangin(Pu Khen Kil Lian innhmun thar asamhnak),ZoTung pawl um nak sang, Semaung Zung vial te,
  2. LCCI sianginn, Ta Zin Sang block 1 in No.4. High School in SanMyo Sang um S.John Baptist Church in Satawm Celtual in Dr.John SiangLian inn adangdang etc….A tu ah Cu area vialte kawmh in sang hruai tu phunphun in ser ding asi.

Hi Sang vial te hi  Hakha miphun pawl nih khua le ram sersiam nak le  zohkhemh nak tuan vo a ngei hrim ding a si tiah ka ruah.lam tampi kan tuah lai i, tu lio ah 2017 Chin miphun chungin Hakha pengmi a tlawmbik ah minung 3,000dengmang kan um cang lai .No.4 Basic High School um nak hmanh khi hlan ah Thlammual a rak si lio ah SanTa thlammual tiah min an awh a si .Nai 2014kum ah direct in High School an pek lio ah Hakha miphun hna nih kan zuam hnawh colh ding a rak si natein daizir in an rak um ko.SanTa Primary School zong khi tuan ah Carson Baptist Church hmun chung ah a rak um i hnu ah a tu Sianginn hmun an rak cawk hnu ah thil a rak si.  Carson Baptist Church hi angei tu le a dirh tu hma sa an si.

Tahchunhnak ah Hakha miphun peng le tlang pawl area simi Myotitsang ah, kum khat ah minung 500 tiang in kan karh caan a phan ve te lai. Hi hnu kum 100 ahcun minung 50,000 in   kan um te kho men. Cucaah Hakha miphun pengtlang um nak Town Plan suai tikah, hlan lio chan bantuk in vision hme tuk in suai ding asi ti lo. Hi hnu a tlawm bik kum 50 tiang ca in timhlamhnak ngeih a hau.Zeicatiah kan vawlei a nguhmi khua asiloah minung 50,000 lawng tein umnak ding khua plan ser chung a hau.  Cucu a hla tukmi alo nain a hla tuk lo.Chin Myothit sang hi Kalaymyo khualaicem le a hmunhma a rem cemmi khua asi. Cu tluk in minung hei tam te tik zong ah, innhmun kan i za rih lai. Kawlram hmunkip khualtlawngkhawhnak Carcinwin,Buta hna umnak a si.Nawi hrawn hrawng ah, Maymyo khua Gandawgyi i Botanical Garden bantuk in, Tibual le dum dawh taktak kan ser khawh.

Zohchihmi – Rev. Hai Vung Lian( Hakha khualipi sernak 2015 chungta)

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: