Lunglen Tuar Duh Hlah, Ka Dawt; Lian Chawn
Lai zuunhla a phuah he a sak he a kemh i a laar mi hi an tlawmte—cu hmanh ah Lainu koko ah a phuah he a sak he a thiam i a kemh kho cu an har chinchin. Atu chanthar Lainu lebang ah Lai zuunhla a phuah he a sak he a kemh khotu cu Mila Hniang dah ti lo kutdong sawh in hun thlir ding kan ngei lo ti khawh a si. Cuti a har tuk mi lak ah a phuah he a sak he a thiam i a kemh khotu cu atu kaa hunt him mi zuunhla a phuahtu Sung Chin hi a rak si. Hi zuunhla bia zoh tik ah kan hla-phuahtu nih Lainu pakhat dirhmun i a temtuarnak le a dirhmun fiang ngai in a cu-anter khawh. Pa nihhin nu dirhmun le temtuarnak tak-tak lang kho ding in hla-phuah khawh a si lo—lenhloi zong tial khawh tak-tak a si thlu lo. A ruang cu nu le pa nih duhdawtnak kong pakhat kan zulh ciocio mi ah kan temtuarnak thinlung hi dan-nak tete an ngei. Nu le pa kan i dannak chung ah duhdawtnak chung i kan tluk ciocio ning zong a ning ai dang.
Hi zuunhla hi ka ngakchiat lio in a nolhnak cu ka rak thiam sawhsawh. Ngakchia hlasak in kan rak sak sawhsawh. Kan khua ngakchia nih kan rak uar tak—zeitlukindah kan rak sak ve ti kha tlawmte ka langhterta lai.
1993-94 lio hrawng i kan khua Primary sayaci (mah lio kan khua sayaci hi khuadang a si) fanu Dangdang cu kha lio kan khua ngakchia le tlangval nih philh thai awk ah a har ko lai dah. Kan khua tlangval dihlak nih an rak uar hlah maw ti awk in. Midang chim lo kanmah ngakchia pawl hmanh nih kan rak uar—kan rak ngiat i kan rak bih. A pumrua that, a samthlairem, a zuunhla sak mi le a muidawhnak chung ah semmawng in vaalkhaat tiang kan rak tlu dih ti awk khin a rak i tuah. Atutiang Dangdang muithlam kha fiang huaha ti loin ka mitthlam ah ai zeel mi a lo peng rih. Kan khua tuaipheh tangsarih a kai mi pa pawl lebang nihcun chunchuah poh ah an sayate he Dangdang cu an rak len—zalong tak in. Chuncaw ei nakin Dangdang len an rak i ham deuh ving. Sianginn ahcun saya le sianghngakchia cu i dan a si ko, Dangdang len ahcun pa cio—mahle cangai khorh ti phun in.
Kharte caan le Christmas caan karlak i Dangdang an khua a tlun caan hmanh ah rak ngaih cio mi cu Dangdang a si ko rua. Midang cu chim hlah, tangli a kai upa deuh hmanh nih dawh hitin hla an hlawi hnawh huar ko cuh.
“Tluangdang na tlawn zawn le a zaw ti thawng ka theih ah,
a faak rawl ei chung pil loin ka dawtte kha ti in maw,
siseh kei kan dawtnak cu nan ruunsang ka kai zawn ah,
kan phai len lai zan khuamawt tiang, lunglen tuar duh hlah Dangdang.”
Hi zuunhla hi aho nih a phuah, aho nih a rak sak le zeitin kan thiam ti cu a tuak hrim kan rak tuak lo—tuak le ruah hmanh ah a tuak le a ruat kho kan rak si lo nain a nolhnak tal nih cun a ciah in a rak kan ciah ko cu teh. Kum tampi a luan hnu ah hi zuunhla cu Lai hlasakthiam Hnianghniang nih a hun sak than hnu ceo in hlaphuahtu zong fiang in ka hun hngalh. Hnianghniang nih ai remh ai remh i zuunhla a sak ah hin cun a kan hloh deuh tawn ko rua—Lunglen tuar duh hlah, ka dawt tiah a aw a thluai na lengmang cun kan lung a leng tualmal i kan uai tualmal ko. Hnianghniang sakning in a hlabia ka tial i ka palh sual ahcun hlaphuahtu le careltu nih nan ka ngaihthiam ding kai ruahchan.
Lunglen Tuar Duh Hlah, Ka Dawt
Phuah: Sung Chin
Sa : Dawt Hlei Hniang
1. Lungkilthli bia ruah caan um lo, lungtling te’n chim caan um lo, kan hrin semmawng sin tal ahkhin phai len awk in um hnga maw, sih-manhseh kei kan dawtnak cu nan ruunsang ka kai tikah kan phai len lai zan khuamawt tiang lunglen tuar duh hlah, ka dawt.
Tlungdang na tlawn zawn le a zaw ti thawng ka theih ah, a fak rawl ei chungpil loin ka dawt te kha tiin maw, siseh kei kan dawtnak cu nan ruunsang ka kai tik ah, kan phai len lai zan khuamawt tiang lunglen tuar duh hlah ka dawt.
2. Lungdang ngei ding in ka ruat hlah, nang dawtnak a ziamh hlan cu, a fek bik mi a sung bik mi dawtnak he kan hngah ko, leng le val khupthirual mi nih valdang he ka phai hmanh hna seh, kei ca ah ka nunnak na si, lunglen tuar duh hlah ka dawt.
Hi zuunhla hi ngaih lengmang tik ah Lai zuunhla tampi lak ah kan nun a ciah kho tuk mi hla fungkhat a si ko ti cu careltu zong nih nan al lai ka zum lo. Nu pakhat thinlung ah ai uam mi duhdawtnak kong ah a lungput le a sining a langhter kho ngaitu a si fawn rua ti in ka ruah. A hlabia thate ngiat ahcun bia thukthuk ai tel lem lo nain a zeidik mi tlai khotu tuur bantuk ai zelh chih phun khin a um i hling bang in mi a hneh kho phun a si.
Kan hlaphuahtu nih nu dirhmun leipang in a phuah tiin hi hla cuanhnak chunglei ah ka luhpi lai. A caang khatnak kan zoh ahcun, hlaphuahtu nih a tlangval kan ti ko lai cu—cu a tlangval cu a lungkil bia te hna, a siaherhnak te hna kha diriamte le lungtling tein amah nih an inn ah va kal zau in a va chimrel khawh lo zia, a va ruah khawh lo zia—cuti a ruah khawh lo le a chimh khawh lo ruang ah a lungretheihnak kha fiang ngai in a cuanter khawh kan ti ko lai.
Hi nih Lai ngaknu dirhmun fiang tuk in a langhter. Lainu dirhmun in nu nih pa sin ah duhnak langhter te hna le duhnak va chim cuahmah tehna a rak si khawh lonak kha fiang tuk in a lang. Amah hlaphuahtu chan chim hlah, atu chan FB le Internet chan koko le Korea zatlaan nih a ciah in a kan ciah i nu covo le pa covo ai tluk ko tiin aupi chan koko hmanh ah Lainu ngaingai nih pa rumro duhnak bia va chimrel hnawh cu a um theng rih lo kan ti ko lai.
Cuti i a tlangval bia a ruah khawh lo le siarem in a thutdirpi khawh lo tik ah kan hlaphuahtu nihhin a tlangval nih a ka hrial lai, a ka pheo lai ti zong a phang, cun a tlangval zawn zong a ruahpiak peng fawn tik ah chimh kan duh nain kan chimh lo mi, ruah kan duh nain kan ruah lo mi vialte hi nan ruunsang ka kai tik ah kan ruah te lai, tiah a hla in bia a thlah hnawh. Nu pakhat dirhmun in kan hlaphuahtu nih zeitindah a tlangval sin ah bia a cah le a phuan ti cu a biafang hman mi in an fiang ngaingai.
A nolhnak thoknak khi zohhmanh, “Tluangdang na tlawn zawn le a zaw ti thawng ka theih ah a fak rawl ei chungpil lo in…” ti mi biathluan dawh tuk a hman khi mu. Lainu dirhmun, cu hmanh ah a hlan Lainu cu khualtlawn lamlit in khualeng an rak chuak lo i pa tu cu khuaza hmunkip ah umkal a rak si. A dawt a tlangval kha hmundang le kaadang a tlawn i a ngaih tuk hleihlei ah a zaw ti mi thawng a theih chinchin i a tuar ai harhning, a zawn a hei ruah tukning, rawlte hmanh ei kho lo kaa hnaal dih in a tuarning te pawl kha fiang ngai in a langhter. Hihi pa phuah mi hlabia ah a cuang bak lo mi a si—nu hlaphuahtu nih a cuanter tik ah Lainu sining a chuan chih khawh tuk ka tinak cu a si.
A caang hnihnak zong hi zohhmanh! Nu dirhmun fiang tuk in a chuan khawh rih. A tlangval kha hitin a hei chawnh—Na ka dawtnak a ziamh hlan poh ahcun lungdang ka ngei lai lo tiah tuchan holh cun piat bak in a ti ko. Lainu pakhat nih a dawt mi a tlangval cung ah zeitlukindah a lung a feh le a hmunh, lungrep a ngeihning fiang tukin a lang. “Valdang he kan phai hmanh hna seh ka ca ah ka nunnak na si…” a ti mi biathluan khi ai dawh tuk fawn.
Hika zawn ah Lainu dirhmun hliah pakhat a lang rih. Lainu dirhmun in mah nih tlangval va len le va komh kha a si kho lo i nungak tu kha a mikip tlangval nih len, zulhkhalh a si pin ah, tiva kal a va si ah, theihrawn a si ah sawm le kawhauh an si. Cucu a lungthin a thiang tuk mi Lai ngaknu tlangval kan zatlang nun le kan tlonlen daan hrimhrim a rak si. Cuti a umkal le a thutdir cu tlangval dang a ngei ko cang hih tiin a hawile siseh, a pawngkam minung nih si hna seh, an ruah sual i an ceihphai len mi kha, “hi maw rak i zumh sual in lungleng tuk in rak tuar sual lai ci,” tiah a tlangval kha hlabia in a hei cah kan ti lai cu—phundang cun a hnemh. A tlangval kha kan hla-phuahtu nih zei bantuk in an ka ruah le an ka puh hmanh ah zum hna hlah, “Ka nunnak na si” a ti bak. Nu pakhat nih bochantlak, hngatchantlak, vaat tlak pasal ca ah an i thim cang mi hi an nunnak a si hrim ko ti a fianter.
Hi zuunhla i a thin le a lung muru cu siseh kei kan dawtnak cu nan ruunsang ka kai tik ah kan phai len lai zan khuamawt tiang lunglen tuar duh hlah ka dawt…ti hi a si. Amah ruang ah lunglen tuar le lungnuam lo ngai in a um ding a sian lo mi a tlangval kha nu dirhmun in kan hlaphuahtu nih hitin a chawnh. Zei kong zei kong a si hmanh ah, kan duhdawtnak vialte hi nan ruunsang ka kai tik ah kan chimh te lai, a ti. Nan ruunsang ka kai tikah ti cu na kat`hit tik, kan i um hnu i tlingkhandaang ah kanmah pahnih telawng kan ihzau pah in kan ruah te lai—ka thinlung chung ah a uam in ai uam mi vialte hi kan chimh dih te ko lai tinak a si. Zan khuamawt tiang a ti mi nih hin zan tlaipi tiangtiang in kan chimh lai, kan ruah lai ti khi a sawh, cucu a hla a cuan ning cu a si. Cuti i kan i co tik i kan duhdawtnak kong kan chimhruah te ding mi ruang ah hin zeitin an ka ceihphai hmanh ah hin keimah ruang ah lungnuam lo le lunghring in maw lunglen tuar in um citcet lai ci…tiin a bia a hren. Phundang cun Lainu a dirhmun kha a tlangval nih a theithiampiak a hauh venak le phundang in a ka ruah lai ti a phannak kha lungthiang tein ai kilhkamhnak a si kan ti ko lai.
Mizei kan va si hmanh ah, kan thimhlei mi kan dawt cu lunglen va tuar seh, va tem-ing seh tiin cun kan siang cio hrimhrim lai lo. Cuti a siang lotu lak ah atu kan hla-phuahtu nih cun a hmurka in a chim ngam lo mi kha hlabia ah a chuan zau i zuunhla in a hlawi tik ah kannih vialte can-ai in bia a kan chimpiak, bia a kan cahpiak i lam a kan vahpiak cio tiin kan i lak ding a si ko. Zumhtlakte le dikfel tein, lungthiang te le dawtnak fek taktak he Lai nungak tlangval duhdawtnak zalam ah kar kan hlan khawh nakhnga Lunglen Tuar Duh Hlah, Ka dawt ti mi kan zuunhla hi kan hmaisu-ang lamkaltu ah i hman cio usih law kan nundi a riam in kan nun a dai deuh hrimhrim lai ti ruahchannak nganpi ka ngei.
Catialtu Lian Chawn cu Lai cachuak tampi ah biazai, lenhloi le cabia phunphun a tial lawng si lo in amah pumpak in cauk uk 7 le hawikom he biazai cauk uk 1 le lenhloi cauk uk 1 a chuah cang mi zong a si. Malaysia CCF ah Pastor a tuan bal mi zong a si i atulio ah JMBC, Thantlang ah Pastor a tuan lio mi a si.
Ref: Vol.3, No.5 (2017 December) thla chuak Chin Digest
Hngalhternak: CHIN DIGEST hi Fidi Foundation @The Chinland Post nih thlahnih ah voikhat lengmang a chuahmi magazine a si
About The Author
