Lungpi Cinthlaklei Sianghleirun Siangngakchia Nih An Tonmi Harsatnak le Zuamcawhnak

0

Catialtu Mary Kipmen/ CI

By Mary Kipmen, Research Fellow, Chinbridge Institute| TCP 2020 Jan 24| Hi dothlatnak nih Chin Ramkulh, Falam peng i a ummi Agricultural Institute (Lungpi) i a kaimi sianghleirun siangngakchia pawl nih an tonmi harsatnak le zuamnak pawl langhter ding aa timh. Dothlatnak tuahnak ah qualitative approach hmang in cachimtu saya/ma telh in minung 20 leng hmaitonh in siseh phone in siseh interview tuah in dothlatnak tuah a si. Hi dothlatnak in hmuhchuahmi biapi bik pawl cu a tanglei bantukin an si:

Apakhatnak ah, Lungpi Agriculture Sianghleirun i a kaimi siangngakcia pawl nih thutumnak ah harsatnak nganpi an ngei ti hmuhchuah a si. Siangngakchia nih umnak hostel an i za lo. Ihnak ihkhun zong an ti ting lo i ihkhun pahnih hna an peh i minung 3 an it hna. Cuhleiah, Ihkhun pakhat le pakhat karlak zong bittuk tikah thil chiahnak zong a tha lo i kalumnak zong a har. A khan zong aa dal lo caah privacy a um khawh lo lawng siloin ca zong tha tein zoh khawh a si lo ti hmuh khawh a si.

A pahnihnak ah, eidin zong ah harsatnak an tong ti hmuh khawh a si. Nikhat ah voihnih lawng rawl an pek hna hlei ah zarkhat ah voithum lawng sa an pek hna. Biahalnak siangngakchia tampi nih, “nichiar te kalape le ngapih lawngte ei peng cu a har bak ko” tiah eidin lei i an harnak cu lungdong ngai in an langhter. Culawng silo, rawl einak khan a bi, cun thutdan le cabuai zong an i ting lo i a dot dot in an ei ti hmuh khawh a si. Cupinah, Kumhnihnak le kumthumnak pawl cu zanriah ei khawh in kuttongh hneksaknak a um rih tikah a rannak in an ei ti hmuh khawh a si. Zanriah ei caan zong a tuan tuk i zan ah an pawtam lengmang ti hmuh khawh a si. Kan zan ei caan a tuan tuk i zan ah kan paw tam lengmang, leng i a ummi pawl khi ei duh caan ah ei khawh le zalong tein um an duh caah leng ah an umnak a si tiah biahalmi siangngakchia cheukhat nih an ti.

Siikaan a ciat tuk ruang ah harsatnak an tong ti zong hmuh khawh a si. Sianginn ah saikal luhpi khawh a si lo, cun, lengchuah poah minthut peng a hau, Cu leng ah, nu pawl cu zanlei 5:30pm pinlei cu leng chauh kahwha  si ti lo tikah a buaithlaktuk tiah theih a si. Cawcawn lei zong ah harsatnak an tong ti theih a si. Tahchunnakah, saya/ma te lawng nih lecture an pek hna i discussion a um lo. Cun, textbook pawl hi English in tialmi an si i saya/ma te nih a leh in an leh in cuticun ca le caan a dih lengmang ti hmuh khawh a si. Cun, assignment tial tik zong ah siangakchia nih ruah len hau loin saya/ma te nih note an pekmi chung in i ku than lawng a si, cuhleiah, capinpuai phit tikah by-heart in ciah in phit a si tikah siangnakchia thanchonak caah zuamcawhtu tu a si ti hmuh khawh a si.

Kuttongh in cawn tikah lungfian le thiam a fawi deuh nain kuttongh hneksak a tlawm tuk tiah bialettu siangngakchia cheukhat sin in theih a si. Tahchunnakah, thingkung peh ning te hna ca lawng in a kan chimh i kuttongh in thiam lak in a kan chim lo tiah an ti. Culawng siloin, cacawnnak khan le thutdan cabuai an  i ting lo, Khankaht ah minung 75 leng an thut i thutdan pakhat hna minung pahnih an i hrawm ti hmuh khawh a si. Kuttongh hneksaknak hi zingkha thaithawh ei hlan le zanriah ei hnu ah tuah si tikah harsatnak an tong ti zong hmuh khawh a si. Thingkung cin deuh lawng an chimh hna i pangpar cin ning hna an chimh hna lo caah pangpar cinlei a lunglutmi caah harsatnak a um. Cun, sianginn nih a ci an ngeih lo mi harsatnak zong an tong ti hmuh khawh a si. Kutongh tuahnak thilri an chanbau tuk pohpia le .. lawng kuttongh in an hmang ti hmuh khawh a si. “Cauk lawng ah ka hmuh i a taktak ah kan hmuh bal lomi thilri a tam tuk” tiah bialettu tampi sin in hmuh khawh a si.

Culawng siloin, holh lei zong ah harsatnak a um ti hmuh khawh a si. Cachimtu hi Kawl deuh lawngte an si tikah Chin siangngak pawl nih holh an theih tuk lo tikah lungfian a har. “Cheukhat biafang pawl cu kan thei lo nain kan hal hngam ti hna lo” tiah siangngakchia pakhat nih a ti. Khatleikam ah siangngakchia tampi mah nih duh ruang ah siloin nu le pa le hawi le nih hnek ruang ah a kaimi an si i an siahwinsa lo tikah cachimtu ah zuamcawhtu ngaingai a si ti zong hmuh khawh a si.

A tawinak in chim ahcun, Lungpi Cinthlaknak Sianghleirun a kaimi nih thutumnak ah siseh, eidin ah siseh, sikaan, cacawn ning, kuttongh hneksaknak um lotuk i thilri a chanbautuk, ci um lonak le holhlei harsatnak an tong ti hmuh khawh a si.

Theihternak: Hi capar hi Chinbridge Institute nih a tuahmi “Higher Education Research Fellowship” program ah Research Fellow pakhat dirhmun in Mary Kipmen nih a tialmi hlathlainak cathluan chungin a tawinak in langhter thanmi a si. Mary Kipmen cu Yangon University of Education ah Dipl (ELTM) in siseh, Bachelor of Arts in English (Yangon University of Distance Education) siseh, Bachelor of Arts in Religious Studies (Myanmar Institute of Theology) hna in cawnnak a dihmi a si. Anih hi Chin Institute of Social Science (CISS) ah Office Manager le EcoDeve, Alarm ah Admin Assistant a rak tuan balmi a si. Falam peng um Tlaisun khua ah Junior Assitant Teacher a tuan liomi a si. Chinbridge Institute tuahmi “Higher Education Research Fellowship” ah Research Fellow pakhat a si ve.

 

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: