“Mipi nih SAC he biaruah ding an duh lo”: US Ambassador hlun Scot Marciel he biaruahnak

The Chinland Post | 2022  May 19 – Myanmar ram ah State Administration Council (SAC) nih hramhram in uknak a lak hnu ah, hramhram in thil a tuahnak pawl, ramkhel he pehtlai in thong a tlami pawl thlahpiak ding le a dohtu pawl he biaruah ding in ramdang nih forhfialnak cu zeirel loin a um.

Nitlak lei ram pawl nih phihkharnak an tuah hnawh ko nain a pawngkam thazang ṭhawng a simi India le China nih cun anmah chawleh khamnak ca lawngah an i zuam. Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) nih cu kong he pehtlai in ruahnak adang cio an ngei i a cheu phu nih SAC he pehtlaihnak an tuah bantuk in a cheu phu nih a dohtu National Unity Government (NUG) he pehtlaihnak tuah ding in an hal ve.

Myanmar ram buainak tawlrel khawhnak ding le ramdang teltumnak cungah Myanmar ram he pehtlai in US Ambassador 2016 in 2020 tiang a rak ṭuan i atu Stanford University ah a ummi Shorenstein Asia Pacific kherhhlainak zung ah rian a ṭuanmi Scot Marciel le The Irrawaddy thawngzamh biaruahnak cu The Chinland Post nih a tlak ning in Laica in leh chinmi a si.

The Irrawaddy: Hramhram in uknak lak a si hnu ah ngaihchiatnak thil tampi ton a si. SAC an dirhmun thlen khawhnak ding asilole an zia ṭhumhter khawhnak ding caah hnekchihnak lawng nih a zat lo. Ramdang le ASEAN phu hna nih Myanmar ram mipi hna hi zeitindah an bawmh ding a si tiah na ruah?

Scot Marciel:  Ka ruahmi thil pahnih a um. A pakhatnak cu ASEAN nih hi buainak hi a tawlrel kho lai tiah ka ruah lo. A fiangmi cu ASEAN lawng nih cun a tawlrel kho lai lo. ASEAN hnatlaknak 5 hi tinhmi ngei tein biakhiahnak rak tuahmi a si nain a tak rianṭuannak a um lo i ka ruahnak ahcun, a tu Myanmar ram sinning he zong aa tlak lo. Cucaah, ASEAN hnatlaknak 5 rinhchannak hi palhnak a si lai. SAC nih zeitikhmanh ah a thin a ṭhumh lai lo caah ASEAN hi sualphawt tuk awk a ṭha lo.

A pahnihnak ka ruahmi cu NUG le SAC a dohtu pawl he ṭha deuh in tonbiaruah an herh tiah Malaysia ramdang lei Minister nih zapi theih in ruahnak a cheuhmi kha a biapi. American i a pahnihnak ramdang lei Secretary Wendy R. Sherman nih Daw Zin Ma Aung cu Washington D.C ah a ton kha hmuh khawh a si.

The Irrawaddy: Tlangcung hriamtlai phu pawl le NUG hi American le ASEAN nih tonbiaruahnak an ngeih ding ah a ṭhabik thimnak si tiah na ruat maw?

Scot Marciel: Cheukhat minung nih NUG hi an lungtling dih lo ti cu ka theih. Asinain, NUG cu SAC nak in a let tampi phungning tein a biapi deuhmi a si cu a fiang. NUG le Myanmar ram hi Democracy lam cungah kal kho ṭhan ding in aa zuammi pawl he pehtlaih hi hmual a ngei tiah ka ruah.

The Irrawaddy: ASEAN hnatlaknak 5 hi a kal kho lo i mipi nih an chim lengmang caah ASEAN he pehtlai in ceihhmainak a um. Kanmah zong hntlaknak 5 i a rawl tarhmi kan si. U.S le nitlak lei ram hna nih Myanmar ram buainak cu ASEAN kut cungah an apmi hi an ceih ngai. ASEAN hi thil a tuah kho lo, Ṭhawnnak a ngei lo, Myanmar he pehtlai in a tlamtlinhmi a um tuk lo kha theih a si. Zeiruangdah nitlak lei phu hna nih Myanmar buainak hi ASEAN kut cungah an ap?

Scot Marciel: Tlukruang tein ka chim a si ahcun, American nih atu buainak hi ASEAN nih a tawlrel ding a si tiah ruahchan ding a si lo. Biatak kan chim a si ahcun, atu buainak a tawlrel kho ding ramdang ram pakhat hmanh a um lo. ASEAN nih a bawmh khawh lai. Cucaah, hnatlaknak 5 le adang thil kong a phan ṭhan lai.

Hnatlaknak pawl ṭuanchuah a si lo lengah a sinning he aa tlak lo. Kahdaihnak kan chim a si ahcun, SAC nih hramhram thiltuahnak a dirter i dai tein duhlo-langhternak nawl a pek ahcun hmual a ngei lai. Asinain, cu bantuk in a si kho lai tiah a ruatmi nan um maw?

A pahnihnak cu biaruahnak a si. Myanmar rammi caah chim ka thiam lai lo nain mipi hna nih SAC he biaruah ding cu an duh lo. An ṭhawnnak thlak ding lawng an duh. Ramdang nih a tak in ṭuanchuah khawh a si lomi biaruahnak hal len loin mipi pawl an thachuahnak kha a hnatlakpi ding a si.

The Irrawaddy: Ahlan ah American cu Myanmar ram Democracy phung a dir khawhnak hnga thapetu ah a biapi bik a si. 2008-2009 lioah Asia kong he pehtlai in biatak thlak le biaruahnak telh in Myanmar phung caah a biapi bik Campbell a um.

Sualpawtnak le conglawmhnak phungning tein phihkharnak tuah a si ko nain thlennak a um ahcun kan hnawh ṭhan lai tiah rak chimmi a um. Culio i SAC le a dohtu karlak ah a tluangmi pehtlaihnak a rak um. American nih ASEAN biaruahnak in Myanmar ram buainak hi 2000 hnu lio bantuk in thangzang chuah in a ṭuan kho ti lai maw?

Scot Marciel: Mah biahalnak hi a ṭha tuk. Myanmar ram Democracy, Daihnak le Federal dirhmun a kal khawhnak ding ah American le Biden cozah nih  hnatlakpinak a ngei. Asinain, keimah ruahnak ahcun, Myanmar ram ah Democracy a len khawhnak hnga a tuah khawh dingmi thil ka ruat kho lo.

Ralbawi hna nih a tak rianṭuannak kha an lung ah a um lo i ṭhawnnak lawng kha an ruah caah American siseh, ASEAN siseh thimawk tampi an ngei lo. Ṭhawnnak an tlaih khawh nak hnga caah a mipi zeitindah a tuah hna timi kan hmuh cang.

Cucaah, palai hna caah lam a bi cang timi hi a fiang. Cozah rian ka ṭuan rih i ka ruahnak ah zeibantuk ruahchannak hmanh a um ti lo caah SAC he biaruah ding a si, an caah ruahchannak ser i zuam, an rianṭuannak thlen khawhnak ding caah, thuk piin khuaruah ding ah tha a tho tiah ka chim a si ahcun harnak caan ka tong ko lai.

The Irrawaddy: Hriamnam phihkharnak telh in a dang phihkharnak, hnek chih ding a si tiah na ruat maw? ASEAN le China, India le Thai bantuk ram hna tah zeitindah na hmuh?

Scot Marciel: A tulio caan ah thim awk tamtuk a um lo. A tlawmbik Myanmar ram hi Democracy lamcung phak khawhnak ding caah biaruahnak hi ruahchannak a um lo. SAC nih ram daihter in le hmual ngei tein a uk kho lai tiah ka ruat lo. Cucaah, a ṭhabik cu SAC phihkharnak, adang lam in hneknak le ramchung ramleng hneknak nih a ṭhanchoter bik lai tiah ka ruah. Asinain, a fawimi thil a si lo.

The Irrawaddy: Myanmar nih rari kaupi a ngeimi China le ralzaam hna dornak a pe duh lomi Thai bantuk pawngkam ram kan ngeih hna. Buainak ruangah annih zong thilrit an ing. SAC siseh, Democracy cozah siseh, zeibantuk cozah poah China nih a hnatlakpi hna. China le Thai nih zeihmanh tuah loin SAC hneknak tuah ding cu a har. Na lungtling ve maw?

Scot Marciel: A lenglei hneknak he pehtlai in riikhiahmi a um ti cu ka hnatla. Cucaah, a fawimi a phichuak a um lo. Myanmar rammi dihlak ngawt in SAC hi doh a si ko nain China nih SAC hnatlakpi ding in a thatho. Mah zong hi aa thleng lai tiah ka zum lo.

SAC nih ṭhawnnak a ngeih deudeuh poah ramri ralzaam le buainak a lut chin timi cu Thai cozah nih a hmuh te ko lai tiah ka ruat. Thai nih amah lam tein hneknak a tuah lai, SAC zong nih a lam awn khawhnak hnga hneknak a tuah ve lai tiah ka ruah. Cuti an tuah lo a si ahcun, a fak tukmi minung le minung i bawmh khawh lomi buainak telh in buainak cheukhat Thai nih a tuar te ko lai.

The Irrawaddy:“Minung le minung bawmhchanhnak” timi biafang na hmanmi hi a ṭha tuk. SAC nih cu kong he pehtlai in a thluak a buai tiah kan theih. Asinain, Myanmar rammi sinah ramri lonh in bawmhnak a phanh khawhnak hnga caah cun Thai hi a biapi bik a si. Hramhram in uknak lak a si hnu in American riansang ngeitu pawl an kal hi a tlawmbik voi 4 a si cang caah zeitindah na ruah? Bawmhnak pek dingah Biden cozah nih Thai cozah he fonh in rianṭuanṭi ding a si maw?

Scot Marciel: American le Thai karlak ah atu kong biaruahnak tampi a um. Zeipawl dah an i ruah timi cu ka thei lo. Ṭha tein ka thei lo. Asinain, ka ruahnak ah, American le Thai hi hramhram in uknak lakmi cungah an hmunning aa khat lo nain Thai le Myanmar ramri karlak i mipi bawmhnak a herhmi cungah tawlrel khawhnak ding lam an kawl ko lai.

Myanmar i a hawikom ram a si ruangah SAC he pehtlaih zong hi Thai caah harnak pakhat a si timi hi hmuh khawh a si. Asinain, ralring tein tawlrel khawhnak lam a um tiah ka ruah. Cu bantuk biaruahnak cu Thai le American karlak ah a um tiah ka ruah. Cu bantuk biaruahnak thawng cun Myanmar rammi aiawh in ramri le ramri lonh lei ah bawmhnak phak ding in a ṭhawng deuhmi thazang chuahnak a si lai tiah ka ruah.

The Irrawaddy: 1988 hnu in Thai lengah American zong nih Thai-Myanmar ramri ralzaam pawl nih dornak nawl an halmi cu an sianh ngai cang. Tutan zong mifim pawl, zapi zaran minung pawl, thiamnak a ngeimi pawl, artists pawl le thawngzamh minung pawl Myanmar ram in zaam a si. Myanmar ram caah cun sunghnak a si ko nain an phaknak ram caah cun miaknak a si. Cu bantuk minung hna nih zatlang phu caah ṭhatnak nganpi an chuahpi lai tiah na ruat maw?

Scot Marciel: A si. Ka lung a tling ko. Cozah riansang tlaimi pawl bantuk in biachim ka duh lo. Asinain, American le adang hmun ah dornak nawl a halmi ralzaam hi vawlei pumpi hmunkip ah um a si caah ralzaam cohlan hi a rangmi rian a si lo. Na chim bantuk in American nih Myanmar ralzaam pawl a cohlannak hna kong tuanbia a ṭialmi ram a si. Cuticun a si rih ko lai tiah ka ruah.

Mipi tampi nih an umnak ram ah kir in ṭhatnak chuahpi an duh ko nain thil sinning nih a pe lo. Ram chungin a chuak duhmi cu American cozah nih a cohlan ko lai tiah ka ruah. Asinain, atulio vawlei pumpi ah ralzaam an tamtuk i rian pakhat in ṭuan a hau.

The Irrawaddy: A dang ram bantuk in Myanmar rammi hna nih atu bantuk ralkap si loin a fimthiammi ralkap a herh. Mipi hna nih zeiruangdah hriamtlaih in an doh tiah na ruah? Myanmar ralkap kong na rak ṭial. Ralkap chung le himnak kong kan ruah ta law kan duh ko?

Scot Marciel: Hriamtlaih dothlennak dah ti lo adang lam a umti lo tiah mipi hna nih an ruahmi dirhmun tiang a phak hi ṭha lo. Zeitin hmanh in bia ka khiak kho hna lo. Vanchiat bak a si ko.

Asinain, SAC nih mipi hna dai tein duhlo-langhternak cu a phih. Cucaah, mipi tampi nih hriam an tlaih cu ka ruahthiam khawh. Myanmar ralkap hi a biapi tukmi phu a si, lunhrual tertu phu tlawmte chung in phu khat a si ve tiah ramchung le vawlei pumpi mi cheukhat nih an chim caah mah ca ka ṭialnak hi a si.

Asinain, ka hnatla lo. Thil sinning te chim a ahcun, lungrual tertu phu a si ding si ko nain cuticun a um lo. A tamtukmi ṭhencheunak le buainak a chuah tertu hrampi pakhat a si.

Ralkap chung ah a fiamthiammi ralkap siter a duhmi minung an um cu a fiang ko. Asinain, hruainak lei ah a sualtukmi le sualphawtnak in luatnak kha thuk piin hram a bunh cang caah ralbawi pawl he biaruah cu a si kho lo.

Myanmar ram nih ralkap phu khat ṭha tein a herh. Asinain, cu ralkap cu mipi cozah sinah rian a ṭuanmi le thlennak nganpi a ngeimi ralkap a si a herh. Kum caan saupi a rauh tikah a ṭhencheu tukmi nunphung ser in mipi tuk loin nuhrin covo a upat a herh.

Biakilh: Lehpalh sualmi le biafang relrem lo a um sual ahcun, rak kan theithiam hram ulaw ruahnak hun kan cheu te ulaw tiah ~Editor 

About The Author