Mizapi cawlcanghnak ah a chuak theo mi buaibainak: Zeitindah kan tei lai?
By Editor – Ralkap nih nawlngeihnak hramhram an lak hnu in, raltha taktak in lehrulhnak, miraltha, hruaitu tha taktak, a pumpe mi, a phu le bu riantuantinak, hawikom tanrualtinak, zawn ruahnak le pakhat le pakhat i dawtnak pawl a karh chinchin mi kan hmuh khawh.
Cun, tutan Ralkap uknak duhlo dohthlennak nih a thar in a hun hrin mi cu; a biapi tuk mi mitam-u a si mi Kawl miphun in Democracy caah a cawlcang mi pawl le Federal Ramkomh ser ding ah a cawlcang mi Tlangcung miphun karlak ah pehtlaihnak le theihthiamnak hi a si. Rem khikhet in a tha dih i, a tluang dih tinak bel cu a si lo.
Nain, voi dang nak in, atu bantuk in lungkhat tein dohthlennak tuah cuahmah lio ah, thli hran a that lio ahhin, Ralkap a duhlotu le a dohdaltu hna karlak ah a fak ngaingai in bia i elnak le hmuhthiam lo nak tete a hung um mi zong kan hmuh khawh. Tahchunak ah, cawlcanghnak a thawk ka ah kan rak ruah chan mi, hmun khat te ah kan tang ti lai i, kan tei lai timi hi ruah ning bang a kal tuk tilo. Ruahnak a dang mi tete a hun um pah len cang. Tlangcung hriamtlai phu le NLD nih hruaimi CRPH siseh, NUG siseh, duhnak tete a kalh pah! CDF kha PDF tbk., in thlen duh buainak tete zong a hun um. CDF chung ah khuapi hoih in maw kan kal lai, a pengtlang le khua in dah timi pawl tiang ah ruahnak a dang.
Khat le khat sual i phawt nak, bia faak fak in i ti nak a chuah lawng silo in, tulio Mino nih hman bik mi Social Media cung ah khat le khat i soisel le i tinak tiang a hung phan. Hihi a hlan kan te in ka rak tial chung cang mi zong a rak um. Zeitindah kan cawlcangh lai timi kan dirhmun le hmailei cawlcanghnak tiah ka rak tial.
Atu ah, hun tial than ka duhnak a ruang cu caan sau a kal rih ding a si caah, a karlak ah kan i remh manh mi a um phum hnga maw timi ruahchannak he a si. Keimah pumpak ton mi leng ah, Igor nih Leslie R. Crutchfield nih tial mi “How Change Happens” timi cauk cherchan in a tial mi chung in ka hun in hromh duh cio mi hna cu a si.
Mipi le zapi cawlcanghnak kip ahhin, buaibainak a chuahpi duh tawntu minung hi an um theo tawn. A chunglei in biatak tein riantuantu bantuk in an um ko nain, bu le phu chung buaibai ding in tuahto, chimrel, pakhat le khat i rem lo ding in bia fiang fai lo zamh a hmang mi phun an si. Misual phawt an i fawih, an bia a chiakha, mi hmualpho nak ding in bia an chim, min thatnak le thil ka tuah khawh timi bel an i cuh, an i chim thiam.
Mipi cawlcanghnak kip ah a tanglei bantuk thil pawl hi an cang theo:
- Hlawhtlinnak hmuh mi cawlcanghnak pawl ah ho nih dah min thatnak a tin co lai timi bia elnak
- Zeihmanh a thei lo le hngalo mi tiah khat le khat i zawmhtaihnak
- Nawlngeihnak (Power) i cuhnak
- Hodah hmaichuak in biachim lai, Media sin ah hodah bia chim lai, Committee ah hodah a kan aiawh lai, tbk… kong ah buaibainak
- Mi cheukhat cu a hlan tein an rak i rem cia lo, cun an rak i rem lo nak kha an philh in an kal tak kho lo, tulio dohthlennak chung tiang an rak phanh pi mi pumpak rem lo nak
- A nih le a nih cu an i duh timi ruang ah lungthin then cheu nak (Pakhat le pakhat duhnak ruang ah)
- Nu le Pa ti in thleidannak, kum ngakchia le upa tiah thleidannak, pumpak ziaza ruang tck. Mi uk duh tuk le mi cungcuan in um duh tuk ruang, tbk… pawl nih a herh tuk mi hmun khat te ah lung khat tein riantuan ti timi cu a hrawh theo.
- Mipi cawlcangh ning le a tlangpi hmuitinh (overall goals) tbk… ah ruahnak i dan ruang ah thencheu.
- Hmaichuak mi hruaitu hna nih a hodah kan Ralpa le kan doh ding mi a si timi an fiang ko nain zeitindah hmai kan nor lai timi an fian tawn lo ruang ah buainak.
- A caan ahcun, zeidah kan hmuitinh hrampi lei teinak kan hmuh duh mi (end-goals, end-games) a si i, zeidah phungphai remh duh mi (policy solutions) a si awk a si i, zeidah kan campaign strategies, hriamtlaih in a si ah, tlaih lo in a si ah, cule zei bantuk tactics a si awk a si timi kong ah buai nak a um theo.
Lungthin dihlak, lungumek in cawlcangh a si tik ah, pumpak khuaruah ning le a bu khuaruah ning a dan caan a um theo tawn. Cu tik ah, hodah kan Ralpi kan doh mi a si timi tuak khawh tilo in, mah le mah i dohdal a fawite. Zeidah kan hmuitinh taktak, zeidah kan i hrawm khawhmi kan tei duh mi a si timi philh a um theo.
Cu bantuk a can tik ah, Ramkomh Kawlram ah remdaihnak lei fimcawn le thanchoternak ah caan saupi a tuan mi Mr. Igor nih cun, cu bantuk a can sual ahcun, pakhat le pakhat nan i theih thiam a hau. Kha bantuk tete kha a um theo i, a cang tawn mi a si timi hi philh lo a biapi. Hmun dang zong ah a cang tawn zungzal mi a si. Hihi minung i kan kokek, kotho sinak nih a hrin chih mi a si.
Lung khah lo nak le theithiam lo nak tete a chuah tik ah, lung dongh hrimhrim lo ding a si. Mizapi cawlcanghnak, Social Movement kong ah hlathlainak a tuahmi Political Scientists tampi nih an rak hmuh cang mi a si. Lungkhah lonak tete a um tik ah, an ton cio mi a si i, a si awk a si ko. A dodaltu phu khat an si ve ko timi tu in ruah piak thiam an hau. Kha bantuk minung le phu kha khawika poah ah a um mi a si ko. A biapi deuh mi tu cu, kan hmuitinh Thlau lo tein, kal peng i, cu bantuk buaibainak ah caan pek lo, sining le ruahnak chuah lem lo in, zeidah kan tuah awk a si timi tu kha hmaithlak thiam a biapi deuh mi a si. Phun dang chim ahcun, zei ral dah kan doh timi hi philh lo ding a biapi.
Cawlcanghnak ah mipi nih an hun thangthat mi hna, dawh a hlawh deuh mi le hruaitu tha an hun chuah tik ah, an hnu in an that lo nak a chimtu an hun chuak theo. Cucu, a si awk a si ko i, kha tin ruah thiam i, lungtaang le taap lo in hmai ah kal peng a herh. Nain, cucu a fawi mi a si hrimhrim lo;
- Soiselnak le chim thiam lo nak a um tik ah, pumpak in a kan dohmi a si tiah i kawih lo ding a biapi. Kan ral kha philh lo in, ahopoah nih kan tuah mi le kan cawlcangh mi hi a biapi mi a si. Kan tuah mi hi a biapi dih cio timi theih thiam nak ngeih a herh. Cucaah, kan i khahnak le kan kal ti duhnak zawn ah kal ti thiam ding kha a biapi.
- Lungdai tein na tuah cuahmah mi kha biapi ah chia law, zeidah hi hnu ah ka tuah ding mi ka rian a si. Zeidah ‘next’ ka tuah ding mi a biapi timi hmuitinh khen nak ‘overall goal’ zoh chin in hmai nor khawh i zuam. Cucu nih cun, pumpak a silo ah a bu/phu in dohdalnak caan na ngei lai lo.
- Teinak ding ah a biapi mi tampi lak ah pakhat cu, pumpak ruahnak le hmuhning nak in siseh, a phu nih duhmi (a phu hmelchunh) pawl kha caan kar ca an si tiah ruah in, zapi he hmun khat te ah cawlcang khawhnak lam kawl a hau (common goal/agenda).
- Hruaitu tha nih zeitik hmanh ah a uk in mi an uk bal lo (not as commander). Phun dang chim cun, Ralkap uknak kan doh i, Ralkap bang mi uk lo ding zong a biapi fawn. Cutik ah, tlangtlatu le tawlreltu (coordinator) sinak in cawlcangh thiam a biapi fawn. Hriamtlai in cawlcanghnak tuah a si cang tik ah, hriamtlai mi hruai ningcang a um hrimhrim lai. Cucu, a ri lonh lo a biapi.
- Hruaitu tha nih teinak an hmuh nak hnga ding caah a biapi mi cu zeitindah zapi in kan cawlcangh (coalition) ti khawh lai timi ruah in, zeitindah bu hmete siseh, a hramte in a cawlcang mi (grass-root) pawl nih an duhning hi a bu in cawlcanghnak a cunglei Khuakhannak ah kan phanh pi khawh timi zong nih lai a rel.
- Cun, hruaitu nih teinak hmuh pi khawhnak hnga ding caah hmaicuan theng silo in a hnulei (behind) in zeitindah kan dirpi hna lai i, cawlcangh ti khawh lai. A cunglei in kalpi mi (top-down) silo in, a tanglei in a thawk mi (bottom-up) a si ding hi a biapi fawn.
Mizapi cawlcanghnak a Hlawhtlin tawnnak zoh tik ah, Uktu/hruaitu (commander) tha tuk an ngeih ruang ah a si lem lo. Hlawn tlinnak le teinak an hmuh khawhnak hnga ding caah a chunglei le a phen in cawlcang peng mi (core group) an um i zapi an tlangtlak tawn caah a si (coordinate an tuah). Cu nih cun, zapi cawlcanghnak ah a ruang tein thil biapi mi hmai an chiah khawh peng nak hnga ding caah an cawlcang. Pakhat le pakhat, phu khat le phu khat a phen in Bawmtu, a cawlcang mi an um. Cu nih cun, tuah hmasa ding, tuah hma nung ding tbk. tiang an khiah i, an tuak taan theo. Cucu, a khua in siseh, a peng in siseh, a tlang in siseh, a dot dot in, Ramkulh in Rampi tiang cawlcangh ti a um. A donghnak ah, a biapi bik mi a karlak donkhantu kha lonh in, hmuitinh a si mi nganh lo tein hmainor in kal peng kha teinak lam a si.#
The Chinland Post Editor pakhat nih, July 7 ah a rak tial cangmi a si i, cazual dangdang ah chuah cang mi a si ~Editor
About The Author
