NCA Minthut: Zei Dirhmun Ah Cozah Nih A Kan Chiah?
Cozah le phu tonpumh le puai phunphai ahcun “protocol” khi a biapi ngaimi asi.
Nizan naite ah Myanmar Expert Bertil Lintner nih “Spurned by West, Myanmar’s Kachin look to China” timi cabia pakhat a ṭial.
Hi pa hi ka uar ngai tonmi asi. Nain, NCA minthu lakah KNU, DKBA le RSCS lawng thazaang an ngei i, a dang phu 5 hi cu NGO bantuk sawhsawh khi an si, tiah a ṭial. Hi pa nih hitin thlaaknak bia a ṭial hi avoi a tlawm ti lo––hi zawn ahcun ka uar lo ngai.
Tuni (February 13) ah phuthar (NMSP le LDU) nih rampi kahdaihnak NCA min an thut puai kha a lang in ka zoh ve. Voidang ahcun a poi ka ti lo; hihi cu cozah program asi caah protocol kha ṭha tein ka zoh, ṭhutnak an sersiamning (seating plan) kha hmasabik ka zoh. Mi za deuh cu an si leem lai lo. Nain, Karen (KNU) le Shan (RCSS) upa nih kan hmai an va ṭhut cu ka hun theihthiam deuh. Kanmah tluk a temtuar an si.
Shan cu hlan Panglong conference hruaitu zong an si. Miphun nganpi an si ve. Karen hna cu Kawlram hmanh laak dih aa rak timmi an si. Hriamnam zong an ṭhawng, ral an thawhnak zong a sau cang. Nain, Arakan (ALP) le Pa-O (PNLO) pawl an hnulei hna ah ṭhutnak an kan pek cu ka lung khi asi ruam lo. Voikhat asi ti lo––voi zeimawzat kha a si. An hruaitu pawl ka zoh, theihmi lawngte an si––dohthlennak phukomh ah kan u kan pa le nih hruai chukcho tonmi kha an si fawn tung ka ti. Kawlram bupi a dirhtu miphunpi pakhat (Co-Founder of Union of Burma) kan si ve tung, ziah ka ti.
Kum hmasa ah Kawl ralbawizik Snr.-General Min Aung Hlaing nih CNF kan haotu bia a halmi a lehning le chawnhning kongah ka lung asi lonak tete ka ṭial bal cang. Voi zeimaw ka ngiatmi asi. Cucaah cozah le Tamadaw nih zeikhidah an zoh ti ruah ngai a hung hau.
Kan miphun a sifah le a rum ah maw an zoh? Kan milu a tlawm le a tam maw an zoh? Kan ralkap le kan hriam thazaang hi maw an zoh?
Chin milu kan tlawm tuk, kan karh deuh a hauhning hi fakpiin ruah cio a hau hih, timi cu cabia voihnih tiang ka ṭial bal cang. Kan miphun milu kong hi cu a hlatbik ka si lo hmanh ah a hlat pawl cu ka si ve men ko lai. Hi bia ka aupimi hi a nung te ko lai ti cu ka bei a seimi asi. Lam phawk in kalnak hlei a um lo caah asi.
Nain, tutan bantuk kong hi cu kan miphun milu he pehtlaihnak a ngei lai ka zum lo. Kan sifah he zong aa seng theng lai ti ka zum lo. Miphun ṭhawnnak timi hi tahnak pathum (M pathum) in a tlangpi in an zoh tawnmi asi. Cucu Political Might, Military Might le Economic Might kha an si.
Economic Might ahcun biapibik cu natural resources le human resources hi asi. Tuni (February 13) ah ramkomh cozah bawmhnak loin aa cawm khomi States le Regions pakhat hmanh an um lo. Kan i lo dih. Leitang chuak zong kan ngeihmi a tlawm ko lai. Nain, biapibik cu human resources kha asi. Tampi cu zuam ding kan ngei rih nain Lairam policy kanmah tein sernak nawl kan ngeih phot ahcun hihi cu phan ding a um lai lo tiah ka zumh.
Political Might ahcun biapibik cu “lungrualnak” kha zoh a herhmi asi. Zeitlukdah Chinmi hi kan lung aa rual? Chim duh khi asi theng lo. Ziah CNDJC in Chin Party vialte an chuah dih? 2015 thimnak ah ziah Chin Party nih arti hmanh an khuai khawh lo? Honihdah Political Might a ngei tiah kan miphun cu a hmaizah khawh lai? Ramkhel lei cu um rih seh, biaknak kan thencheuning hi Khrihfa miphun dang tiang an khuaruah a harmi kha a si. Hakha holh hmang chung te hmanh Paih Committee kan i thencheuning hi awlokchong kha asi.
Military Might ahcun kan theih dihmi hi asi. Ziah ralkap thazaang hi kan ṭhawn khawh lo? Hruaitu santlaih lo ruang maw mizapi ruang? Kan miphun a sifah ruang ah maw, ramkhel lei kan lung a fim lo tuk ruang ahdah? A ruang pakhatkhat cu a um hrim ko lai. Cucu ṭha tein chekhlat a haumi kha asi.
Kawlram ah cozah nih miphun 135 kan um an ti. A si pek si lo pek hei um ko seh law Kawlram bupi ah miphunpi 8 kan um. Cu chungah tuni Kawlram ramkomhbupi dirhtu taktak miphunpi 4 cu Chin, Kachin, Shan, Burma kan si. Panglong Hnatlaknak minthumi miphun kha kan si.
Cu miphunpi hna lakah zei mit in Kawlram cozah nih tuni ah an kan zoh? Arakan (ALP) le Pa-O (PNLO) hnu ah a kan chia sual maw? Cucu zeiruangdah asi hnga?
Thil pakhat ka ruah ngaingaimi cu umtu thutdir cawlcangh le hoiher (etiquette and manner) ah miphun dang nih Chin miphun hi an kan upat maw timi hi asi. Mi innkhan kingh talo in mi inn luh thut hna kan hmang. Angki hruk loin rawl ei hna kan hmang. Nu le pa thilri zong cawh kan hmang. Puai phunphai ah rawl a cuh in i cuh zong a um ngai rih. Angki hruk loin lam lai chawh hna kan hmang. Indianapolis ahcun buainak zong kan tong bal. Tampi khi a um i cucu “etiquette and manner” tiah an ti. Hi lei in Laimi phun hi kan chambau ngaingai ko rih tihi cu chim hau lomi asi. Pulpit nih a kan thleng kho ngaingai lo.
Tutan NCA minthut puai he cun aa seng lem lo. Nain, hi “etiquette and manner” ruangah miphun dang nih Laimi hi an kan upat khawh deuh lo hna asi sual tawn maw? Tampi kha ruah ding a um ko lai.
Hei ruah sawh cio dingah ka ṭialmi asi.
Salai Van Lian Thang
2018 February 13
About The Author
