Ngunkhuai A Karh, Budget A Zor

0

By Pu Thla Hre ( Chin State Municipal Director(Rtrd)| The Chinland Post| 2020 January 24| Democracy phung a kal lio mi ram ah ngun khuai le budget um tu ning hi zohfel a herh tuk mi a si. A ruang cu mi zaapi nawl ngeihnak tampi a um cang. Hlan lio uknak cu Cung lei nih tanglei pennak (Top dawn) in nawlngeihnak  a rak tam tuk. Democracy do thlennak thawngin a tu cu mi zaapi nawl ngeih nak na ngeih ve, ka ngeih ve hi kan i fian a herh cang.

Bia tlang i “ Ngunkhuai a Karh” ka ti mi hi ngunkhuai kan pek mi a man (rate) a kai ka ti duh nak si loin kumkhat hnu kumkhat hmuhmi a karh (a tam deuh) chin leng mang ka ti duh nak a si. A ruang cu Inn tung a karh, mi nung kan karh, dawr a karh hlei ah rian tuanning le pawcawm nak a karh athan cho ruang ah a si.

Hakha Lammin Tarnak Tung dirhmun/Pu Thla Hre

Khuapi pakhat chung ah Sipin ngun khuai tampi pek a si caah zalampi, lam teng, luti luan nak, din ti, thian hlim nak, mi nung hum him nak, tlawn len nuamh nak le khua dawh nak vial te a that nak a than cho nak le ser siam nak tuan vo a ngei tu cu municipal (Sipin committee) a si ban tuk in mi zaapi caah tuanvo a ngeih tu bik a si fawn.

Cu caah Sipin ngunkhuai pekmi cio zeizat, hmuh mi zeizat, kumfatin mi zaapi caah tuan piak mi zeizat ti hi zaapi nih theih le hngalh a herh. Hlanlio ah cun kawl ram khua dih lakah zaapi hmuh khawh nak lamton kip ah kum khat Sipinn ngunkhuai hmuh zat le tuah piak khawh mi capital budget (ငွေလုံးငွေရင်း) vial te zaapi hmuh in tar piak lengmang a rak si.

Chin ramkulh chung Sipin ngunkhuai hmuh mi vailte Chin pyine budget ah a lut dih i Chinram kulh income(အခွန်ရငွေ) ah a lut dihmi asi. Kawl ram Union acozah nih pek than mi vial te chung in Chin ram kulh acozah nih khuakip phawt zamh nak tuah than a si. Sipin phung hram hrim hrim ah ngunkhuai pek khawh mi zoh chih in pek a si zungzal. A tamdeuh a pe kho mi cu a tam deuh chap hrim hrim ding a si ve.  Cu lo ah cun mi zaapi nih ngunkhuai pek duh ti lo in acozah bomh nak lawng bawh a si ko lai. Cu lawng si lo in Inn tung le minung (Population) tlawm tam, khua chung zalampi le lam teng a tawi sau, khua area a bit kauh vialte zoh chih in phawt zamh thiam a bia pi tuk.

Chin ramkulh Sipin lutlai ka tuan lio 2017-2018 kum tiang cu khua a hmet ngan, le ngunkhuai pek khawh mi zoh chun in a ning cang tein budget kan rak suai i kan suai ning tein kan rak hmuh ve ko. Halkha khua caah 2017- 2018 kum capital budget hmuh mi 2821.798 millionkyats a rak si. Cu hnu cu khumkhat hnu kumkhat a tum chin leng mang.

A Tanglei Figure Hi Zoh Hnik U Sih_Chin Ram Kulh Chung Sipin Ngun Khuai Hmuh Ning

No Budget kum Hmuhmi dihlak (Million) Halkha khua im hmuhmi Khua dang in

hmuh mi

Million % Million %
1 2017-2018 1012.064 378 37% 634 63%
2 2018- 2019 1029.043 629 60% 400 40%
3 2019- 2020 1077.485 439 41% 638 59%

Note:19-20 kum hi tinh mi asi i Halkha in 600 million lenghmuh asi telai.

 

Chin Ram Kulh Chung Sipin Capital (Budget) Phawt Zamh Ning

No Budget kum Chin ram kulh chung dihlak (Million) Halkha khua caah hman mi Khua dang caah hman mi
Million % Million %
1 2017-2018 7500.00 2821 38% 4679 62%
2 2018- 2019 6947.900 1828 26% 5119 74%
3 2019- 2020 8484.290 1564 18% 6920 82%

A cung lei figure kan zon ah cun 2017- 2018 kum ah Halkha khua caah kan rak hal khawh mi budget (capital) hi 2821.798 million kyats a si i khua chung zalampi le lam teng, luti luan nak, lung rual a herh nak, hmunhim nak vial te zaa ceo tuah khawh a rak si. A tu 2019- 2020 kum kan zoh tik ah a kai lei tu si lo in a zor lei tu a si.

2019- 2020 kum, Halkha caah pek mi chung in sangthar (676 acre)samh nak caah leiba cham ding 300.00 khuachung dinti phawt zamh nak a felfai lo caah maimilh nak 220.0, Pine Sipin zungthar sak than nak caah 150.0, Bus Terminal concerete phah chap nak 200.0 kan zuh ah cun 694.29 lawng lawng a tang. Cu tangka nin cun khuachung lam lungphah ding 9160ft ကတ္တရာ phah ding 630ft concerete phah ding 770ft culvert tauh ding pa 1 lawng a si cang.

Halkha khua chung lam vialte a sau hi 240 km leng a si i Kalay Myo le Halkha kar lam nak in a sau deuh. Cu chung ah kattaza le lung phah cu chim lo vawlei lam lawng a si rih mi hi a cheu nak tamdeuh a tang rih. Cu lawng si lo in Halkha khua chung hi 2015 kum ah fak tuk in a rawk cang mi a si caah sersiam ding a herh mi a tam tuk rih.

Tuah lo a si kho lo mi khua chunglam vialte remhding,khuachung tivahawr vialte kil ven nak le lu ti luan nak, Halkhathar 1,2, dinti a har tuk cah zinghmuh tlang in din ti lak piak nak, thlanhmun kal nak hmun 5 lam vailte thar chuah ding,Khua vel lam vial te remh ding, Hmunthur thlet nak lam pa 4 thar chuah le ser siam ding, Bus terminal lam luh chuah nak tuah ding le mei, ti, public zun zun nak tuah ding, Pump hau lo in Sacuan, Fa deu, Kiar, haucheu va le capar ti hna in din ti lak hrim hrim ding  pawl hi a ran khawh chung tuah cawlh aherh rih mi an si.

Budget a tlawm tuk caah thil hme te ban tuk ah ruahmi lam mei a rawk mi te te remh ding,  zapi zun zun nak tuah cia mi remh le thianh ding,  khua luh nak  siangboard a rawk mi remh ding, lam min bunh cia mi siangboard a tlu mi remh than ding, khua luh nak kip i aa phah mi hmun thur vialte thianh ding, khua chung zoh dawh catar pawl a rawk mi remh ding, Pangpar dum le khua cuanh nak remh ding, thing kung cin ding, zun ek dop nak le hlonh nak thate in hman le hlawnh ding, vialte  hmanh aa tuah kho lo i a cham bau tuk ti cu zaapi mithmuh a si ko.

Khua chung sersiam nak vialte Sipin nih a tuah lo ah a ho nih dah a tuah lai? Cu caah Halkha khua in ngunkhuai pek khawh mi a tam bik a si ban tuk in budget thlak piak  tik zong ah a tu nak tam deuh in (2017- 2018) kum i kan thlak mi nak tlawm lo in pek hrim hrim a herh cang tiah ka ruah.Chinstate parliament speaker nih aralaimi kum cu khuapi chung sersiam nak papek in kan ruah lai ati katheih i kanhna angam deuh. Cu lo ah cun hamilei ah Halkha khua kil ven nak le humhim nak ca hmanh ah thin phang a si te lai.

Chin ramkulh khua vail te acozah bomh a herh mi lawngte kan si. Khuapi chung tuanvo  a la tu Sipin budget ah cun a khua hmet ngan zoh hrim hrim in pek a herh. Cu caah nawl ngei tu Chin ramkulh acozah upa pawl thiam thaim bochan a si ko caah fel fai deuh in ruah a herh zia ka langh ter duh mi a si.Ngunkhuai a karh ban tuk in budget thlak piak mi zong a tam deuh ve awk a si. Mi zaapi  lei nih ngunkhaui pek khawh kan i zuam ban tuk in sersiam piak le tuah tuan piak than khawh a herh tuk ve mi a si.

(Note: Catialtu Pumpak hmuhning le Ruahnak a si_ TCP) +++

 

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: