NLD Puanzar Phen Ah Aa Thupmi ‘B’ Cafang

Biadomhnak: Policy hi bu le phu kip nih ngeih cio a si, cu policy cu zapi theih in langhtermi le a thlithup in chiahmi tiah phunhnih a um. NLD timi cu National League for Democracy ti khi a si. Hihi tlangcungmi zong nih miphun party min tiang SNLD (Shan-NLD), CNLD (Chin-NLD) tiah kan i sak ve. Hiti i sak ruang ah NLD timi he unau, hrinkhat, lungkhat an si tinak a si hlei lo. Cucaah, NLD Puanzar phen ah aa thupmi ‘B’ cafang hi zeidah a si? ‘B’ nih zeibantuk policy dah a ngeih zohti hna usih.

NLD Timi Min Le Ka Nihchuak Tukmi

A luancia kum zei maw zat lio ahkhan Falam in kan pa pakhat nih hitihin a rak chim. “Tutan cu NLD ah mee pe u, NLD ti cu ‘Nan Lal Ding’ tinak a si, a rak ti. Asinain, NLD cu an sung ai! Cu tikah ziah! NLD cu ‘Nan Lal Ding’ tinak a si na kan ti lo maw? an ti. Cu pa nih cun a ruah awk hngalh lo ah khin a lehmi hna cu; “Chin party mee pek lo cu, ‘Nan Lo Ding’ tinak a si tiah a ti hna. Cucaah, min hi a phunphun in sullam fianter khawh a si. Nain a satu nihcun sullam ngeite le hrihhram ngeite in a sak. Tutan 2020 thimnak Chinram zong ah Chinmi nih Chin party mee pek ahcun ‘Nan Lo Ding’ ti si loin Chin party ‘Nan Lal Ding” ti dawh te khi a si ve. A ruang cu Bualpi khua le Hakha khuapi ah inn sakmi JCB thehternak in le mizapi mitthli tlakternak rian an tuan le pohmah 261 an remh duh lo caah.

CNLD, SNLD le NLD Hi Zeidah An Si?

Chinmi nih CNLD, Shanmi nih SNLD kan i ti. Cu nihcun Chin miphun le Shan miphun nih ngeihmi NLD a si ti khi a sawh duh. Mon National Party, Rakhine National Party tiah min an i sak i National nihkhin a sawh duhmi a hmailei biafang nih fiangte in a langhter. Cu ve bantuk in Kawl miphun nih a surlu an tlaihmi asiloah Suu Kyi nih a hruaimi NLD timi khi tah zeibantuk NLD dah a si ve hnga? Nan Lal Ding le Nan Lo Ding timi NLD cu a si hrawh lai lo dah! Hihi NLD puanzar phen ah aa thupmi policy a si.

‘N’ timi National nihkhin tlangcungmi vialte huap dih sehlaw cu, anmah party lawng nih ramkomh cozah ser le uknak tlaih khi zeitik hmanh ah an i tim lai lo. Kawlrawn ah hechet tiah an i zuam lai i tlangcung savo asiloah covo a simi thutdan 207 hi an kan cuh ti hnga lo. Atu cu Kawl miphun nih tlangcung miphun le ram ciacia ah ramkhel thutdan ramri an kan det. Atu cu Rawn savo thutdan 291 pin ah tlangram savo 207 zong “mi kut in rul tlaih” timi policy hmang in an kan chuh.

Cun, zapi huap in tuahmi a si taktak ahcun tlangcung miphun kha party policy suaitu le rampi policy suaitu ah an chiah hna pin ah Central Committee (Bahu) ah hmunhma an pek cio dih fawn rih hna lai. Asinain, atu cu party policy suainak ah tlangcung miphun (Chin miphun) an i tel lo pin ah tlangcung mi duhmi policy zong an telh in an suai chih lo caah tlangcung miphun zapi huap in dirhmi le suaimi party a si hrimhrim lo tiah raltha te in chim khawh a si. Cucaah, NLD timi biafang puanzar pheng ah aa thupmi biafang a um ko. Cu biafang cu ‘E’ (Ethnics) zong a si lo, ‘B’ a si. Cucaah, B cu zeidah a si hnga?

Aa Thupmi Cafang ‘B’ Hi Zeidah A Si?

Ka ngakchiat lio, sianginn ah Laica kan rak cawnmi cu; A- Aungsan lamhruaitu, B- Bible ca rel lengmang ti khi a rak si (atu ahcun an thlen cang). Bochok Aung San le Daw Aung San Suu Kyi cu an i then kho lo. Aung San Suu Kyi le NLD cu an i then kho ve lo. Asi ahcun NLD timi puanzar phen ah aa thupmi biafang hi ‘B-Bible ca rel lengmang’ ti cu a si hnga maw? Si hrimhrim hlah, Central Committee upa tam deuh le Daw Aung San Suu Kyi cu Khrihfa an si lo, Buddhist an si. A si ahcun ‘B’ cu zeidah a si kun hnga? ‘B’ biafang cu ‘Burmanization asiloah Burmaism’ a si. Burmanization nih zeibantuk policy dah a ngeih? Policy tampi a ngeihmi chung in tlawmpal van zohti hna usih.

Burmanization Cu Zeidah A Si?

Burmanization asiloah Burmanism cu; “Tlangcung miphun vialte Kawl ah canter dih, Buddhist biaknak ah canter dih, Kawl nunphung pakhat ah hrawmter dih” hi an si. Dr. Lian Hmung Sakhong nih, “Burmanization timi Kawl-ah-canter-dih-ding-policy le Buddhinization timi Buddhist-ah-canter-dih-ding timi lungput cu U Nu chan in aa thawkmi a si, Ne Win le ralkap chan in aa thawk sawhsawh menmi a si lo” tiah a chim.

Phundang cun, “Burmanism cu miphunpi dawpdolhnak policy” a si. Burma ramchung ah Kawl miphun telh in miphun tampi kan um, Burmese zong khi miphun (ethnic) pakhat an si ve. Cucaah, Burma ram tuanbia le cozah uknak a dotdot zoh tikah mi tam u a simi Kawl miphun nih a dang tlangcung miphun vialte khuhchilh le dawpdolh khawhnak ding policy phunkip an tuah.

A dongtakhawt ahcun 2008 phunghrampi tiang in an telh. Mi tambik le miphunpi a simi Kawl miphun nih dirhmi USDP, NLD tibantuk party pakhat nih ramkomh cozah ser lengmang le anmah nih uknak le nawlngeihnak tlaih dih zungzal khi an i humhakmi le an i tinhmi policy a si, an lungput a si zungzal.

Democracy timi mi tamdeuh duhnak le hnatlaknak in tlangcung miphun kha tei le nawlngeihnak lakkanh lengmang vial ceo khi USDP le NLD nih an khelmi a si. Tlangcung miphun zapi tlukruannak le a dikmi federal ramkomh sernak khi an khel taktakmi a si lo. Khel hna sehlaw cu tlangcung mi covo/thutdan 207 khi an kan chuh awk a si lo, ramkomh cozah sernak ah tlangcung miphun nih aa tluk te in covo le thutdan kan hmuh awk a si ve hnga. Pohmah 261 hna khi an kan remhpiak diam cang hna.

Biaknak Le Milem Policy In

Boyoke Aung San nih a zumh tukmi U Nu cu Kawlram Prime Minister a kai i, Democracy phungning in 1961 ah Buddhism biaknak cu Kawlram pumpi biaknak ah a ser. Kawlram ah a ummi miphun dihlak cu Kawlmi si ding in, dawpdolhnak ah biaknak a hman. VAILAMTUNG an kan hrawhpiaknak a sullam cu, kan biaknak le kan miphun tlau seh, rawk seh, Kawl ah cang dih hna seh ti khi a si ko. Miphun cihmihnak policy an tuah, cucu a luancia caan Rakhine buainak le Rohingya kong ah fiangte in hmuh khawh a si.

Atu NLD cozah kai hnu zong ah Aung San MILEM ser le rampi tangka ah Aung San milem cuanter hi Kawl miphun dawpdolhnak caah Daw Aung San Suu Kyi (NLD party) nih a thok. Hihi hmurka le ca in chim le tial lomi aa thupmi policy cu a si.

Ram ngeitu, ram hrinfa hna biakhiahnak in asi lo, cunglei policy chakrenghnak in hramhram in nawlbia kha chan a dotdot in a hung ra tawn. Cu miphun hna avoi 1nk an pennak rampi (Bamar Empire) dirhtu Siangpahrang cu Anawrahtha (r. 1044-1077) asi. Kawlmi an tuanbia cu amah hin aa thawk. Mon pennak le khualipi Thaton cu a tuk i a lak. Biaknak Buddhism cu fakpi in a nunter i Pura tor le cheng kha a hnuai colh. Cucu nihin ni tiang party pakhat in rampi cozah ser le hruai aa timi asiloah aa-naa-sin dictator (USDP, NLD) pawl nih an kalpimi an lungput policy a si zungzal. Hihi Tlangcung miphun kan i fian i miphun dawtnak lungput ngeih kan herh.

Miphunpi dawpdolhnak asiloah Burmaism ahhin, “Chunglei Ral le Lenglei Ral” tiah phunhnih a um. Laimi nih kan i bochanmi le kan upatmi tleicia kan pa Rev. Dr. Sang Awr nih, “Chunglei ral nih a cak chinchin. Lenglei ral nih a kan deet chinchin. Thlitu a hrannak lei paoh ah maw kan tluk lai. A fawilannak paoh in dah kan ruah lai. Ka miphun a va tlau te zongah ‘zei ti awk tha’ kan ti lai maw”? tiah a kan liamtak lai te-ah bia a kan hal ta ve. Miphun lian le miphun ngan hna pennak le uknak tangah a ningpi in kan miphun a um rih tikah kan dirhmun zohin a mitku a thaw kho deuh hrim ve rua lo, “Laimi upa khuaruat kho deuh vialte ruahnak chuah cio dingin kan sawm hna” tiah sawmnak bia in a donghter (Salai Van Lian Thang tialmi Our Bamar, Their Barma cabia cherhchan in).

“Kan miphun caah tih a nungmi ral a phunphun kan tong cuahmah…miphun dawpdolhnak, biaknak pakhat tangah hramhram lo in khumhchihnak, temtawnnak phunphun hna le uknak pakhat tangah hramhram loin um ternak kan tong cuahmah. Kan ram thilsining ruangah kan miphun hawi tampi hna cu ramlengah kan chuak hna. Abiapi bikmi tu cu hmailei kan ram le kan miphun caah zei tindah khua kan ruah i khua kan khan ti hna lai ti tu hi a si” tiah Rev. Dr. Sang Awr nih a thih lai ah a chim (Salai Za Uk Ling tialmi “Thlachiatruah” cabia cherhchan in).
Tlangcung (Chin) miphun nih Kawl miphun dawpdolhnak a simi chunglei le lenglei ral policy he kan i venhim khawhnak ding ah 2020 cu mah ke te in dir caan le mah le mah i bochan caan a si cang. Chin miphun pengkhat le pengkhat a kan raltertu, a kan huattertu, a kan thencheutertu, mah le mah i bochan lonak le i zumhngam lonak a kan ngeihtertu “Rungrul Sivai” hi kanmah Chin miphun lila kan si lo, a hrampi taktak cu Kawl Miphun Dawpdolhnak (Burmanization_USDP, NLD) Policy ruang ah a rak si. Kan khuaruahnak le kan lungput vialte chan tampi an rak kan tawlmi kha kan i hngalh lo ruang ah miphun dang upatnak, zohsannak le bochannak lungput tiang a kan ngeihter phahnak hi a si.

Cucaah, Burmanism policy in USDP le NLD nih tlangcung miphun an kan dawpdolh i kan savo buarpiak in tlangmi lila kha “Tanbo le Namtong” hriamnam ah an kan hman. Hihi miphunpi nih uknak an tlaih khawhnak ding ah tlangmi cu USDP le NLD nih lovahnak Namtong ceo men ah hmanmi le chakrenghmi kan si kha i fiang cang usih. NLD cu democracy caah cun an tha ko nain federal ramkomh le mahte khuakhan lairelnak lamthluan zawhnak ahcun tlangmi nih lamhruang vahpiak in tanrualti a herh. Cuti tlukrual te in tanrualti a si ahcun “Ramkomh Cozah” timi a sullam taktak zong a lang kho lai.

Cucaah, atu thawk in Chinmi kan zapi te in Chin miphun dawtnak lungput ah pianthar caan a cu cang. 2020- Chinram thimnak hi, “miphun ah kan pianthar kum, miphun ah kan i thanghphawh kum le miphun ah kan i hlauh kum” si hraam cang seh.

Salai Holy Tawk Tling Thang
2020 June 30