TCP| 2020|

By Salai Van Bawi Mang

World Health Organization (WHO) nih March 11, 2020 ni ah Tuluk ram in aa thokmi coronavirus (Covid-19) timi zawtnak rungrul/hrik cu “Pandemic” a si tiah a hun thanh. Cu ‘Pandemic’ timi cu zeidah a si timi fiang thlu taktak lo in  maivan chung Laimi kan boruak ah, a hlei khun in facebook kan boruak ah hin, ‘Puul Zawtnak’ a tlung than ti bantuk in mipi thinphang le lau dingin thawng ithanh ti bantuk hi a tampi hmuh asi. Lairam lei um pi le pu, nu le pa, ule nau hna cu Laica siseh, Kawlca le mirang ca zong an rel khawh lo tikah a rel kho fangfang nih an chim mi zong kha an zumh hna. “Puul Zawtnak” a tlung tiah an theih tikah, mi tam-u cu an lau, an thin a phang i, ‘ Hi puul ruangah, kan thi dih cang ko lai,’ tiah khua a ruat mi zong an um tiah Lairam um cheukhat hna sinin ka hun theih.

Cutin asi cun, Pandemic timi kan zoh hlan ah, “Puul Zawtnak” timi hi zeidah a si timi van zoh tuah hna usih. A fiannak bik le a tawinak bik cun, “ Puul Zawtnak” timi cu, “thli in chonh khawh a simi zawtnak ti a si. Cu zawtnak in tampi nunnak a liam mi tiang kha a sawh duhmi a si.” Tahchuhnak ah; Ar a puul asiloah Ar Puul a tlung tiah theih tawnmi hna kha a si. Cu puul ruangah nunnak tampi an liam kha a si.

Cu ve bantuk in, “Pandemic” timi cu Laica in ‘Puul’ kan timi he khan aa khat ngaingai. Mahbelte, Laimi nih kan hngalh ning, kan i fian ning, ‘puul’ in thih/ nunnak liam dih cu a si hngin lo. “Pandemic” timi cu zawtnak rungrul/hrik kha zeitluk in dah tih a nun asiloah minung caah zeitluk in dah tih a nun ti kha asi lo. Zawtnak rungrul cu zeitluk dah asiloah zeitiang dah a karh cang ti langhternak/thanhnak tu kha a si.

Cucaah, WHO nih ‘Pandemic’ tiah a thanh le cangka in, cheukhat nih cun hi COVID-19 hi khamh khawh a si ti lai lo ti bantuk in a ruat mi an um. Cucu a si hrimrhim lo. ‘Pandemic’ tiah an thanhnak a ruang cu, atu i zawtnak rungrul a karh lonak hnga ding caah kan izuam mi nakin a let hnih in izuam a herh ti tu kha a chim duhmi a si. Zawtnak rungrul khamhnak caah a herhmi thil pawl, rian pawl a let hnih in tuan khawhnak ding ca tu ah thanhmi a si. “Pandemic” tiah an thanh hnu cun, ramkip um anmah le cozah cio nih biatak tein mipi runvennak ding caah lakruak in khual tlawnnak phih le chawlehnak tuahnak hna kha ri khiah ti bantuk a um um tawn.

Zei Ruangah Dah WHO Nih ‘Pandemic’ Tiin Thanh ?

WHO nih hitin thanhnak ding hi sau ngaite a rak ruat cang. Hi COVID-19 zawtnak rungrul a chuahnak hmunhma ah a um mi caah cun zawtnak an i chawnh khawhnak ding lam hi a fawi tuk. An zawt sual, an thazaang der sual ahcun zawtnak rungrul nih a chawnh colh hna lai. Nain, sii lei thiamsang hna nih zeitin dah hi zawtnak hi pakhat le pakhat an i chawnh ning a si timi an hngalh fiang colh ahcun zawtnak kha caan tawi chung ah an khamh kho colh ding a si. Asinain, atu cu cheukhat mi tam ngai hna cu zeitin dah zawtnak an i chawnh timi hna fiang ngaingai in theih hngalh a si lo tikah ‘Pandemic’ a si tiah an thahnak hi zumh a si. Rai-fenh zawtnak a rak caan/tlun lio ah khan vawleipi khawntinent (continent) pa 2 lawng ah zawtnak rungrul cu rak ngeih cio a si.Nain, COVID-19 zawtnak rungrul cu vawleipi khawntinent (continent) 6 tiang bak ah zawtnak rungrul a karh thluamah cang. Hitluk in zawtnak rungrul a karh a ran tuk ruangah, ‘Pandemic’ tiah WHO nih a hun thanh hi a si.

2009 June thla ah WHO nih H1N1 tiah rak theih mi (swine flu) tlangrai zawtnak cu ‘Pandemic’ tiah voikhat a rak thanh bal. Nain atu ah cun cu H1N1 zawtnak cu ni khua caan nih ngeih in a cang kho mi tlangrai zawtnak pakhat ah a hun cang cang.

‘Outbreak’ timi cu zeidah a si? Outbreak timi cu hmunhma pakhat lawng ah ruah ning lo in le khulrang tuk in zawtnak rungrul a karh kha a sawh duh mi a si. Cun, ‘Epidemic’ timi cu ‘Outbreak’ bantuk in a si ko nan, hmunhma pakhat lawng siloin hmunhma tam deuh ah khulrung tuk in zawtnak rungrul a karh kha  chim duhmi a si. ‘Pandemic’ timi cu ‘Outbreak’ le ‘Epidemic’ hna sining kha lonh in vawlei cungpi ah khulrang tuk in zawtnak rungrul a karh kha a si.

Biafunnak ah, COVID-19 timi zawtnak rungrul cu WHO nih ‘Pandemic’ tiah a thanh bantuk in i rang tuk in i chawnh khawh kha si. Cucaah, minung tampi cu zawtnak rungrul an ngei kho lai. Mahbel te, ‘ar puul’ bantuk in minung kan puul dih lai ti cu a si hrimhrim lo. Cu ruangah, ‘lau ngamsam in asiloah thlakawkbar in (panic) um ding a si lo.’

Salai Van Bawi Mang

 

|Theihternak|: COVID-19 le ‘Pandemic’ he pehtlaih in, rintlak mi thawngpang hna khawmsuat in a tawinak in, Laica in hun lehmi a si. Fiang deuh in mirang ca in rel na duh sicun, a tanglei link ah hin rel khawh asi. https://www.healthline.com/health-news/what-does-it-mean-to-declare-a-Pandemic#4-key-areas-that-must-be-addressed

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: