Pu Thla Hre; Min Thang Halkha Viewpoint -1
The Chinland Post| 2019 March 11| Biahmaithi: View point-1 ka ti caah Viewpoint 2 a um rih ti cu a fiang ko lai. A tu tan ah hin Halkha Viewpoint 1 kong hi tial hmasa ka timhmi a si.
Tuanbia tawi
Khua ram thanchonak zung (Sipin) ah vuanthawk rank in khua dang ah kum 16 leng ka um hnu ah 2013 kum August thla ah Chin ram kulh lutlai dirhmun in Halkha ka rak phak than tikah a ningcang tein a thangchomi khualipi a si khawh nakhnga, um a nuam mi khualipi le mi zapi tlawn lennak hmunhma tha (Public Area) a tam deuh nakhnga sersiam a herh tuk timi zapi nih hmuh ciomi a si caah Township thanchonak Commitee (Sipin) le sang kip upa hna he ton bia ruahnak kan rak ngei lengmang hna.
Pathian khua khan hi a rak tha tuk. 2013 October ni 14 ah GAD zung he hmunhma a sokmi pek khawh dingin vawlei tah lioah kaa rak tel ve. Ka khua ruah a har ngaimi cu a tu Viewpoint-1 zawn tlangbo khi minung pa 4 nih inn hmun caah sok a si i tah ding ah i timh a si kha ka hmuh. Cu lioah cun tlangbo sawhsawh a rak si, a rawkmi lungphun pahnih le khua luhnak signboard hlun a rak um. Beer thawl kuai tampi le hmunthur in a rak khat ko.
Bia ka chim colh ko. Hika cu mi zeihmanh nih sok hna hlah seh. Kanmah nih khua cuanhnak bo ah kan ser lai kan timi a si ka rak ti hna nain inn hmun ah pek dingin timhtuah dih cangmi a si tiah an chim tikah ka lung a tha lo ngai. Halkha ah public use le khua cuanhnak a um rih lo le private nih vawlei duh paoh hman hi a poi tukmi a si caah cu lio CM Pu Hung Ngai le Sipin minister Pu Ning Naing ka rak chimh colh hna. A ruang cu an kan chawhkanh sual lai ti ka phan caah a si. Kan upa hna an lung a tlin ve caah Sipin min in kan tah i kan sok colh ve. Mah hmunhma hi zoh sawhsawh ahcun midang kut a phan sual lai ti kan phan caah vawlei cawhnak seh kan hlan i 2014 March thla ah a hmun tha tein kan remh. Cucu Viewpoint-1 aa thawk nak a si.
Hmunhma sokmi
Hmunhma sokmi hi Hau Cin Khup lam in a cunglei vialte 250′ x 80′ x
100′ x 40′ x 180′ x 213′ (1.356 acre) a si. Cangdonh hlei keh orh a kam vialte khi pe 20 in a cunglei in a tangbik tiang kan zuah cang, donhhlei pawng kam khi a hohmanh inn sak loin kham a rak si. RC chak vialte zong vawlei zoh thiam Geologist pawl nih inn sakter lo ding hrimhrim in kham ciami a rak si. Atu cu thingkung tampi kan cin cang. Cu vialte cu sipin nih a phung ningte in sok le theih ternak tuah a si.
A hram a thawktu
Viewpoint khua cuanhnak tha si dingah Sipin min in i zuam lengmang a si i cu lio nawl ngeitu CM Pu Hung Ngai nih lung tlinnak a kan ngeih piak caah tlamtling tein kan tuah khawh hi a si caah amah hi philh awk a tha hrim lo. Za Hoe lam in Van Kulh lam tiang cangdonh hlei a kauh pe 10 in kan tuahmi le Sodeim mei vanmi hi Sipin budget a si caah cu lio tuanvo ngeitu upa hna cungah lawmhnak tampi a um.
Zei dangdang tuah tuanmi le Tower, Lawng le thingkung cinmi pawl hi a bik in Myanmar Vice-President Pu Henry Van Thio dir kamhnak, thazaang peknak le Hluttaw Chairman Pu Zo Bawi, upadi zik Pu Sonny Thang Cung, Minister Pu Sui Thio hna thawngin tlam a tlin khunnak hi a si. Cucaah Vice-President le kan pa le hi a hramthawknak thazaang petu hrimhrim an si.
Tower (Parthlaam) Saknak Committee
Feb. 7, 2017 ni ah Myanmar Vice-President Pu HenryVanThio me Union minister Halkha an phan i viewpoint a rak zoh lioah khua cuanhnak Parthlaam hi acozah tangka tel lo bakin sak kan i timh timi kong kan chimh tikah a lung a tling tuk i amah le a tuanhawi Union Minister pa 3 nih bawmhnak sing 40 an kan kuat colh.
Tower saknak Committee kan ser i hruaitu ah keimah Pu Thla Hre, Secretary ah Pu Khin Mawng Win, member ah Sipin committee member le bochanmi khua upa pali telin kan ser. Cu committee cu Chin ramkulh acozah sinah kan theih ter i April 7, 2017 in cabinet meeting 8/2017 record (14) in an cohlan i an lung a tling. Committee nih nun siang hna sinah bawmhnak kan hal hna i KBZ bank ah account kan on i tangka cu kan chiah, cun riantuan hram kan thawk.
Kiltung Hram Bunhnak
Soil test tha tein kan tuah hnuah a derh ko ti a si caah Parthlaam kil tunghram bunhnak hi November 30, 2017 ni ah Chin State Government lei CM, minister hna le Hlutdaw Chairman, Chin ramkulh upadizik nih an kan tuah piak. Culioah cun HBC pastor Rev. Dr. Stephen Lian Hup Ling thlacamnak in thawk a rak si.
Bawmtu hna le nunsiang hna
America karak kal lio CBC USA nih HCMPC sinah bawmhmi chungin vawlei remhnak, a cunglei mei vannak, thutnak, lente celhnak tete tuah a si. ICBC nih thinthang tuahnak le LBC (DC) nih zun zunnak (toilet) tuahnak an kan bomh. “Lawng” cu Sipin Budget in sak a si i Parthlaam saknak hi acozah budget tel lo bakin Vice-President Pu Henry Van Thio dir kamhnak le thazaang peknak, Union Minister pathum le Halkha khuachung khualeng nunsiang hna minung 64 bawmhnak fonh in a dihlak 64580000/- in kan sak.
Parthlaam a Satu
Engineer pawl tuak ning in a san pe 36′, a kauh 18′, a cung a kauh 24′ in sak siseh tiah lungtlin a si i a dih hnga ding dihlak estimate 70,000,000/- in tuak a si. A cung kainak hi khua dang kan hmuhmi Parthlaam cu a lenglei deuh in a si ko nain Halkha cu thli a hran tuk caah a chunglei in si ko seh kan ti i design suai a thiammi kan fial hna. Cu hnuah Kawllei ah a thiam ngaimi Power Seven Co. Ltd. nih sak piak dingin bawmh kan hal hna. An sakmi hi caan sau nawn a rau. A cung i thlalang benhmi hi 20mm a chahmi a si i a kuai a har ngaimi a si. Bawmhnak tlamtling in a chuak kho lo nain Parthlaam cu hmuhmi dihlak 64,580,000/- in tlamtling tein kan sak khawh.
Viewpoint a rak zohmi upa hna
Khual, Lai, mino le khua cuanhnak le thlon lennak ah nifatin minung 50-100 karlak an ra lengmang. Zing suimilam 06:00 in zaan suimilam 09:00 tiang kan hun piak hna. Ramdang mi zong an ra i Halkha khua aadawh nak an cuan lengmang. Kawlram hruaitu upa hna tiangin an rak kan zoh piak lengmang. Ram hruai tu viewpoint a rami hna cu:
- 2.17 ni ah Vice President Pu Henry Van Thio le Union Minister pa 4
- 3.17 Union Hlutdaw Chairman U Win Myint (atu lio Myanmar President) le a hawi le
- 5.18 Myanmar Vice-President le a hawi le
- 1.19 Myanmar Vice-President le a hawi le
- 1.19 Vice-President a thaisung nu Dr. Anna Sui Hluan le a hawi le
- 1.19 Myanmar State Counsellor Daw Aung San Suu Kyi le a hawi le kawlram pumpi hruaitu upa hna (Mah ni ah “Lawng” le “Parthlaam” hunnak a kan tuah piak)
- 2.19 Myanmar President U Win Myint le a thaisungnu Daw Cho Cho le Union Level minister pa 4
“Lawng” le “Love” a satu
Sipin Engineer Pi Ni Hmiang Khun nih “Lawng” inkaa design a suai dih hnu ah tlawr thing pawl hi Sipin Committee Chairman Pu Khin Maung Win le a hawi le nih har ngai in Rinpi lei ah an va phorh. A sak hi kan bochanmi kan pa Pu Mang Bik zoh felnak in Chin Galili Co. Ltd. nih tuanvo an lak i an kan sak piak. Sipin budget a si i a dihlak ah Ks. 1,400,000/- a dih. “Love” tawh hrenhnak hi Australia ram chung an tuahmi a hmutu kan pa Pu Stephen Ni Kio nih ruahnak a kan pek i kanmah kan hmunhma he aa tlak in kan tuahmi a si. Zawl Tling le Ngang Bawm tawh hrenhnak “Love Lock” tiah min kan sak.
- E. Pu Henry Van Thio Tower
Halkha viewpoint-1 ah a kan zoh piak lengmang mi le thazaang a kan petu a simi Pu Henry Van Thio cu Chin miphun chungin Myanmaar ram pumpi Vice President tiang a kan tuan piak tikah Chin mi dihlak nih kan upatmi le kan i bochanmi pa saltha a si. Amah hram bunh piaknak le nun siang hna thazaang peknak thawngin kan tuah khawhmi Parthlaam (Tower) cu kanmah Chin michung in Vice President a kan tuan piakmi philh lonak ah “H.E. Pu Henry Van Thio Tower” tiah min kan bunh. Hi Tower pi cu hmai lei kum tampi tiang a hmunh khawh nakhnga i zuam cio ko u sih.
Dawn khantu le harnak kan tonmi
Halkha Viewpoint hmunhma kan sersiam lioah siseh, Parthlaam (Tower) kan rak sak lioah siseh harnak le dawn khantu a phunphun kan rak tong.
Cu lio Sipin Minister pa le khuanu khuapa cheukhat nih a herh lomi nan tuah, kan in theihpi hna lo, kannih kan i tel lai lo timi lungput an rak ngei i ca zong an rak chuah. Minister pa nihcun, “Tuah a herh lomi si, tuah hlah uh” ti tiang in thla 4 chung tuahtuan khawh loin a rak kan kham. Kutkaa caah tlawrthing lak le phorh zong a rak har ngai. Parthlam sak tik zongah a cozah budget pakhat hmanh tel loin Tower saknak committee nih khua chung ummi, khua leng ummi nun siang hna bawmhchanh kan rak hal hna i harnak tampi a rak um caah philh awk a tha hrim lo. Sihmanhsehlaw zei rian hmanh tuan tikah a fawimi a um lo timi keimah le ka tuanhawi nih kan hngalhcia a si ko caah harnak le dawn khantu vialte lung dong loin thazaang laknak tu ah kan rak hman i peh zulh khawh kan rak i zuam.
Cu lawng siloin Vice President dirkamhnak le thazaang peknak, Hluttaw Chairman le Upadizik i thazaang pek tan pinak, mi nun siang hna bawmh chanhnak le bawmtu dangdang hna thawngin a theipar chuak lakin kan tuah khawhmi hi a si.
Ram dang ah ka va zoh vemi Parthlaam khua cuanhnak le pangpar dum
America le Australia ramdang ka tlawm lio ah dawtu Laimi kan pa le thawng in Tower, khua cuanhnak viewpoint le pangpar dum tampi ka va zoh ta ve.
- Dallas, USA- Reunion Tower
A san pe 560 a si i vawlei cung minthang tower pakhat a si. Rev. Tial Lian le Pastor Za Thawng Cin hna thawngin kan va zoh ta kho ve. An khua chung hi a kau tuk nain a tam deuh cu a lang dih ko.
- Melbourne, Australia, Eureka Skydeik 88 Tower
A san pe 935 a si i dot 88 a sang an khua chung a lang dih ngawt ve. Pu Tluang Za Thang le annu Aa Ngun le SBS Salai Biak Za Lian nih an kan kai pi.
- Perth, W. A. Elizaberth Quay Swan Bell Tower
A san pe 27 a si i Love Locks tuahnak le thit umpuai tuahnak zong a um. Pu Tial Bawi le Pi Khin Khin nih an kan kal pi.
- Melbourne, Aussie, Mount Dendenong Viewpoint
Rili cung a san pe 2077 a si i Pu Lian Ding Hmung nih a kan kai pi. Thit um puai tuahnak zong a um i kum khat chung a par khomi pangpar tampi an cin. Melbourne khua deng tiang a lang dih ve.
- Adelaide, S. A. Mount Lofty Summit
Rilicung in a san pe 2385 a si i khua cuanhnak tha ngaiin an tuah. Tlawn lennak le thit um puai tuahnak hmunhma a um ve. Andrew Kep Hnin Thang le Pa Za Dawt nih an kan zoh pi.
- Perth, W. A. Kings Park and Botanic Garden
Minthang ngaimi pangpar dum le khua cuanhnak tlangbo a si. Perth khua laifang ah a um. Khuaruahhar taktak thingkung ngan pipi an um hna. Pu Hmun Thang le Pu Tial Bawi nih an kan zoh pi.
- Perth, W. A. Araluen Botanic Park
Laitlang bantuk tlang cung thingkung lakah pangpar aa dawh ngaimi tampi an cin, a par aa dawh taktak. Pu Biak Hlun le kan u Pi Sui Kor nih an kan zoh pi.
- Melbourne, Australia, Stete Rose Garden
Khua lai fang hmun kau pi ah vawlei cung khua zakip in an lakmi Rose pangpar phun tling an cin. Muici phunphun in a par. A dawh tuk. Nifatin a rami an tam ngai. Kan pu Rev. Dr. Dennis Shu Maung le Rev. Sai Lian Thang nih chungkhar he an kan zoh pi. Pangpar hram ah a ci an laknak ram le khua an tial dih.
- Adelaide, S. A. Adelaide Botanic Park
Khua laifang ah hmun kaupi in a um. Thingkung ngan pipi le pangpar dawhdawh an um. Khua cuanhnak zong a um ve. Va phuntling nih aw zai phunphun in hla an sa. Pu Kawl Lian Thang nih a kan zoh pi. Khua laifang downtown chung i tu chung pi bantukin an ser khawh cu khua ruahhar a si ko.
- Perth W. A. Namnong National Park
Lung sen le amah tein a dirmi lung phun tampi an um. Kangaroo tampi an um. A hlan lioah Rilipi nih a rak chilh ve i a tangmi a si an ti. A kong lam tling tein aa tial dih. Pu Hm
um Thang le Pu Tial Bawi nih an ka zoh pi. Vawlei cung khuaruahhar lung umnak a si ve.
Annih ram ah cun a thangcho takmi an si caah dot tampi a sang mi tower le viewpoint thatha an tuah khawh ko. Asinain khua kan hmuh paohah kum zei maw zat tiangah a dihmi a hram hmuh khawh than ding le nifatin zohkhenh kilvennak caah a zohmi paohpaoh tangka tampi pek in zoh le kai a si. Viewpoint an tuahmi zong pangpar phuntling an cin i thit umnak hmunhma tiang in an tuah. Zoh man tha tein an lak lengmang caah kum saupi an zohkhenh khawh i vawlei cung minthang tower le viewpoint an sinak a si.
A chung ummi le zoh khawhmi
Halkha Viewpoint-1 zoh khawhmi le theih tlei tete cu:
- Ngan damnak caah Za Hoe lam in Van Kulh lam tiang aa pehmi cangdonh hlei dot 685 tum kai khawh le khua cuanh khawh a si.
- Lai kutkaa “LAWNG” le hlan lio kan pupa hmanmi Lai thilthuam le zuk suaimi design zoh khawh a si.
- Kum 50 tlinnak Halkha Jubilee lungphun le tuanbia ca tialmi rel khawh a si.
- Viewpoint chungah tha dam tein thut dir khawh a si.
- CUSF kan fale tuahmi lungphun le tuanbia tawi zoh khawh a si.
- Phaizawng kung le mirang farkung cinmi chungin khua cuanh khawh a si.
- Lai Thingthang cung in Halkha khua cuanh khawh a si.
- “Love Locks” timi nu le va, ngaknu le tlangval biakam tawh hrenhnak le, Zawl Tling le Ngam Bawm hman thlaknak hmun a um.
- Pe 36 a sangmi Parthlam (Tower) cungin khua zaa cuanh khawh a si.
- Parthlaam chung a ummi Ram hruaitu hna hmanthlak le Parthlaam saknak ah thazaang a chuahmi hna nun siang hna cazin rel le zoh fel khawh a si.
Nifa tin zing sml 06:00 in zan sml 09:00 tiang ahopaoh zalong tein khua cuanh khawh le tlawnlen khawh a si caah lung lawm tein kan in don hna.
Biadonghnak
Halkha khua cu Chin ramkulh khualipi a si caah thiltha kan tuahmi tete hi khua dang zong nih zoh chun le i cawn ding tampi a um ve. Kanmah nih kilven zia le remh zia kan thiam a herh. Chimh ngai lomi kan fale zong cu hlan cu zu thawl khuai le sik velhnak ah an rak hman ve ko nain lung dong lo tein kan tuah tuanmi cungah an lung a fim deuh cang ko lai tiah ka zumh. Halkha viewpoint-1 a hram kan thawkin atu tiang tlam a tlin khawhnak hi keimah pakhat cawl canghnak lawng in a si lo. Ram le miphun a dawtu nan zapi thawngin a si caah lung lawmhnak chim buin ka bia ka dongh ter.
Pu Thla Hre
Director (Rtd.)
Chin State Development Affairs
Halkha