Pu Thla Hre; Zun ek Dopnak le Hlonhnak (Vacuum Truck and Sewagefirm)

0

The Chinland Post| 2019 May 11| Biahmai thi: Mangheilung va, Hausang va, Hmundor va, Lunghlei va, Chiatserh va Keisih va le Sahau va hi Halkha khua chung in Tong va ah a kal mi an si. Dillo va, Zion va, Tlang va, Sina va, Lungtha va, Bethel va le Kouhkun va hi Nawi tiva lei ah aa fawn mi  an si.

          Halkha cu din ti le hman ti a har tuk caah mah tiva 14 hi a cheu nih din ti le khawlh tawl nak ah an hman. A cheu nih motor in  an than i din ei nak ah an hman.Cu lio ah cun mi cheu nih a cung lei in zunput (ek inn) chung i pipe chuah riang mang i a naih nak ti va ah a luan ter tu an um pah len. A cheu cu lam pawng luti luan nak ah an sah hna.

          A tang lei a um mi kan minung hawi zawn rruah lo in a cung lei in zunek hang (Exclement) duh poh kal ter cu mi zawn ruah lo bak a si. Kawl phungthluk ban tuk in ” a ho an thih zong ah Nga Te a dam poh cun a zaa ko” ti mi ruah nak tha lo a si.

Sewagefirm a herh nak

          Sipin rian kan tuan lio ah cun zoh fel nak kan rak tuah leng mang hna. A cheu dan kan tat (liam ter) mi le ral rin kan pek mi hna zong an um len. A tu cu a hngal lo ban tuk in zoh sawh sawh a si ko rua ka ti.

          Hlan lio kan pupa chan ah cun zun ek cu inn cung in inn tang vok ar zuat mi lak ah fawi tein kan sah ko. Tlawmpal  kan thangcho deuh i vawlei khor te kan cawh i a awng ka te kan tuah . Ning zah phen ah Bawri ti ban tuk van pang kham men a rak si.

          A tu chan ah cun khua te lei cheu khat chim lo khua te a tam deuh le khua pi ah cun inn a si loah dum chung ah Septic tank he, titoih mi zunput (Water – Closet)he hman cio a si cang. Cu cu mizapi ngan dam nak ca hrim hrim ah a herh ngai mi a si.

          A cheu Septic tank a tha lo mi le an tuah mi a ning cang a si lo mi cu rungrul a ei tu a zuat khawh lo caah can a ruah ah cun a khat colh ko. Vawlei khor cawh i hman mi zong a tam pi rih caah tarual te cu kum 2 kum 3 ah cun a khat colh ko. Khualipi pakhat ah cun mizapi caah zunek hlonh nak le khon nak a um lo mi cu tlam a tling  mi khualipi a si bal lo. Cu caah khualipi pa khat ah cun zunek dop nak le hlonh nak (khon nak) Sewagefirm hi a herh tak tak mi a si.

Budget hal mi le tuahtuan mi

          Ram kulh Sipin nih 2016-2017 budget kumah zunek khon nak tank sak ding in tang ka kan rak hal i Halkha peng kulh Sipin committee ah  (30.00 million ks.)  kan rak thlak piak. Khua hlun lei Haithlan a tang deuh a niam nak hmun hma kan rak zoh fel hnu ah  a tung pe 70′ a vang pe 30′ a san 7ft a si mi Sewagefirm cu tha ngai le fel ngai in kan sak cang. Tuanvo latu Company cu Aung Aung Co.ltd a si i tha ngai in a kan sak piak. Sewagefrim cu a ning cang (System) palh sual lo ding a bia pi tuk caah  Mandalay le Yangon ah Sipin Engineer pakhat kan rak thlah hmasa i zoh fel nak le cawn nak a ngeih hnu ah Design tha te in kan suai. A tuantu Company zong nih kawl lei ah hawi tuah mi ning cang zoh fel nak a ngeih ve hnu ah sak hram a rak thawk. Sipin Engineer nih an tuan lio ah zoh fel nak an tuah leng mang ve.

          Ram dang ka tlawn lio ah hin Landfill le Sewagefirm an tuah ning hi ramdang um miphun daw tu hna thawng in ka zoh fel ve lengmang mi a si. An nih ram thangcho ah cun kum tampi ca ruah bu in khua an ser siam. Mah le inn cio in a chuak mi zunek vialte hi  vawlei tang pipe line  ngan pipi in an fonh i an kal ter dih. A cheu cu seh nih a dop piak ve ko hna. Sewagefirm in Biogas zong an chuah ter khawh. An thianhlim ter hnuah cinthlak ca zong ah an hman. Khuaruahhar ngai in ka hmuh mi pakhat cu an khon nak  hmun ahhin zei rim hmanh a nam mi a um ti lo. Ramkulh Sipin lutlai ka tuan lio ah mah bantuk a tuan mi ramdang Company director pakhat  Halkha a rak phan i bia kan i ruah hna. Mah pa cu ramdang ah Sewagefirm in Biogas chuah nak tiang tuanvo a latawn mi a si.Haithlan i Sewagefirm kan tuah mi zong cu a rak zoh. A chim mi chung in nih chuak pah a si mi pakhat cu ” Kan duh ning in  a hran thil nan ngei rih lo. Nan minung zoh ah a chuak mi a tlawm tuk deuh rih. A tampi chuah ter khawh le khon khawh rak i zuam rih uh a ti “.

          Zunek dop nak Vacuumtruck kan herh te lai kan ti i 2017 kum ah budget kan rak hal than. 2018-2019 kum budget ah Vacuum truck pakhat cawknak (30.0 million ks) le ti thuarhnawm dop nak pahnih caah (25.00 million ks) kan hal khawh.Halkha peng kulh Sipin committee nih an cawk cang . Peng kulh Sipin ah zun ek dop nak motor, a mawngtu, a tuantu, a hlonh nak hmun, tlam tling te in a um dih cang caah mi zapi nih hngalh le  services tuah piak ding hi a biapi tuk mi a si.

Services Taxes kong

          Khualipi pakhat nih a herh tuk mi le mizapi thahnem nak caah a herh mi vial te cu  tangka tampi dih in kan tuah cang nain a tu ah mipi nih kan hmang rih lo. Hman a herh cang. April 23,2019 ni ah Peng kulh Sipin committee nih thawng thanh nak ah zun ek dop piak  a duh mi poh nih Pengkulh Sipin sin ah thawng thanh theih ter ah cun tuahtuan piak khawh a si tiah thawng an thanh. A tha ngai mi  a si ko. Nizaan ah kan upa le cheukhat he Haithlan ah Sewagefirm tuah mi kan va zoh ta. Sipin nih  thawng thanh nak in a tutiang ah zei zunek hmanh dop piak mi le hlonh piak mi a um rih lo. Zaapi nih kan hgalh lo maw, a si lo ah kan i fiang lo maw, a si lo ah zei cah dah a si hnga tiah khua ka ruat.

          Ka ruah mi pa khat cu inn khat dop piak ah dop man k.200000/- ti a si. A cung lei acozah lung tlinpi nak a um le um lo cu ka hngal lo nain dop man ri khiah mi a tam tuk deuh rua ka ti. Sipin nih mizapi ca thathmem nak (Services) tuah piak tik ah tuah man(Tax) lak phung bak a si. Si hmanh seh law a miak tampi lak phung a si lo. Services tax ah a lut mi a si caah aa tlak nak te in rikhiah i mah ningcun lak phung a si.

          Motor cawk piak a si cang, a tuan tu an um, a mawng tu an um,maintainace aum ko ah cun voi khat ah k- 50000/- in k- 100000/- kar lak lawng a si awk a si ka ti. Yagon ah cun voi khat ah k- 20000/- in k-60000/- lawng a si. Si hmanh seh law tlawmpal a tam deuh hmanh ah a pawi tuk rih lo.

          Mizapi zong nih Sipin tuah piak mi Services kong hi theih ngai ngai a herh mi a si. Tuah piak duh mi Sipin ah tling tein  a um ko hi kan hngalh dih cang maw? Zai ban tuk in dah rian tuan a si ti hi zapi nih hngalh ve hrim hrim a herh. Sipin rian kong ah mi cheu khat lung fian lo nak a um ah cun a ho poh nih tuanvo ngei tu hal lengmang khawh a si. Sipin zong nih a tuanvo a si caah lung fiang te in chim fian nak a tuah leng mang lai. A ruang cu Sipin Committee pawl cu mizapi nih kan tuan piak seh tiah thim mi an si.” Mizapi caah a tha bik in kaa zuam lai i ka tuan piak hna lai” tiah bia aa kam mi an si.

          Zun ek hang vial te ti va ah hlonh le luan ter cu um ti hlah seh law a tha. Na zunput a khah ah cun dop piak tu an um cang.

Sipin phungphai (Law) umtuning

           A tu hman lio mi 2013 Chinstate Development law (Sipin upadi) phungrel nak cang 12(d) ah mizapi zunek kong tlangtlak ding hi Sipin committee i a tuanvo a si. A ning cang te in mizapi caah tlangtlak mi a buar mi cu phungrel cang 76,77 ah tangka 100000 tiang liam ter le thong thla 6 tlak khawh a si. Cu lawng silo in phungrel nak 23 (f), 62(a), 63(c) ning in zoh fel nak tuah lengmang ding a si.

Hi rian hi Sipin nih tlamtling in a tuan khawh lo (a si lo ah) mi dang tuan ter a duh ah cun a duh mi zapi theih in notice a tuah lai i Tendar in a si loah, lelan (aution) in a leng Company pek khawh a si. A si lo ah hmun khat ah tuanti khawh zong a si. A mah bal te aa tlak mi Services tax rikhiah mi a ngeih hma sa lai i cu   rikhiah mi cu a lonh hrim hrim lai lo. A sullam cu mizapi caah thilrit tuk (ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုး) si hlah seh ti duh caah a si. Company he kap hnih i bomh in tuan tiah cun Sipin nih motor le a herh mi dang dang zulhphung he a pek ve lai. Cu cu Sipin phunglam um tu ning te a si.

          Zun ek dop nak le hlonh nak tank(Sewage firm) kan rak tuah mi hi khua mi caah kan herh mi tuah tuan piak khawh ding caah si seh, ning cang lo in zun ek hlonh ter ti lo ding caah si seh, Khua chung thianhlim nak le mizapi kan ngandam nak caah siseh, Khualipi he aa tlak in thathnem nak tam pi a chuah ter lai tiah zumh nak kan ngei. Ni fa tin a chuak mi thurhnawm le zunek vealte a ning cang tein fim tawl le hlonh i zuam hna u sih. A thangcho mi khua le ram miphun kan si khawh ve nak hnga a hramthok ve hram u sih law kan nun ning a cawisang tu pakhat si ve hram seh ti saduhthah nak he ka bia a dongh ter.

Upatnak he,

Pu Thla Hre

Director (Rtd)

Chin state Development Affairs

Halkha

3.5.2019

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: