Ralkap hramhram uknak kokek a dotdot: Anmah lei na ṭang sual maw?

0

Ralkap Uknak Kan Duhlo tiah CDM tuah in Hakha Mizapi he Duhlonak a langhtermi Penguk Zung Riantuantu hna/TCP

Editor, 2022 August 3 — Miphun le ram caah ah siseh, hmailei techin fapar nih uknak ṭhalo Ralkap uknak ah an um ṭhan nak hnga lo tiah a lamkip in dohdalh cio a si. Thlapa thla 18 tluk a hung tling, cheukhat thi a dai, lung-aw ṭawm hram a thawk. Ahohmanh mawphurhter awk le hramhram in sualphawt awk a ṭha hrimhrim hnga lo. Asinain, mipi dohthlennak a kal cuahmah mi he zohchunh in cun, cawlcangh le ṭuanrel deuh cu a hau ko rua hnga. Cun, thazaang chuahkhotu pumpak le chungkhar silo hmanh ah, dawnkhantu silo ding bel cu a biapi fawn!

August 1 ah, thla 18 a tlinnak kong he pehtlai in, Ralhrang lutlai Min Aung Hliang nih TV in siseh, anmah ngeihmi thawngzamhnak ah hmai 4 fai a saumi biachimnak a ngeih. Cu chung ah, a phunphun a chim. A dik le dik lo theih lomi thawngpang phunphun, ṭhanchonak an ṭuan mi pawl a chim len. Aho nih an zumh dingmi cu a si lem lo. Anmah uknak tang ah um zei a ruat lomi le, an ngamh lo bu in miphun hawi he tukdoh ding ah an kalter mi hna chungkhar le fanau tal nih an izumh hnga maw tiah an hlennak a si tiah tam deuh nih cun ruah a si cang.

Cucu a biachimmi chung ah, anmah lei nih tuaktaan ning in tukdohnak, thahnak a tlawm bik 6,567 a chuak, voi 7246 tluk bom in puah hnawh, meithal in kah, bomrap in ṭhuat an tong i, mipi a tlawm bik 3,483 an thi tiah a chim. Anmah ralhrang dodaltu 6,236 hi an tlaihmi cazin a langhter. Nain, anmah ralhrang ralkap thimi kong a chim lo, a langhter lo. A tak ahcun, May thla ah ISP-Myanmar nih an khawmhsuat mi cazin ning in Ramkomh Kawlram ning ah sualnak ngeilo mipi (civilian) a thimi hi 5,646 an si tiah a thanh. Cu chung ah, a tlawm bik 3107 hi Ralhrang lei ṭangmi, thawngpetu tbk. thahmi an si tiah ISP-Myanmar nih cun a ti.

AAPP nih Ralkap nih a thahmi lawnglawng bak hi 2145 fai an si tiah August 2 ah an khawmhsuat mi in a thanh ning a si. Cun, AAPP ṭhiam nih, ralhrang phu nih tlaihmi zapi fon hi 14,962 an si. An thlah ṭhan mi um caah, nihin tiang ah 11,865 hi thong chung ah hren an si rih. Data for Myanmar nih a thanhnak ah Ralhrang nih innlo an hrawhmi hi a tlawm bik 18,886 a si cang. Cucu chung ah, Sagaing a tam bik, Magway nih a zulh i cun Chin ramkulh a si. Nain, Chim ramkulh ahcun, a biapi in kanghnak a tuarmi cu Thantlang khuapi hi a si.

Cu bantuk sinak, kan chungkhar, hawikom, cingla le miphun hawile nih fak tuk in tuarinnak an ton, thihlonak ton cuahmah a si. Hi a kal cuahmahmi dohthlennak ah kan i hngalhlo kar ah Ralhrang dirkamhtu kan si sual maw timi hi ruah cio ngaingai a hau. Chungkhar le sining vialte kaltak in ralhrang sin ah rianṭuan duhlo in siangcachim, siizung rianṭuantu le a dangdang tampi nih an rian an ngol, an nuar tak. Chungkhar le fanau cawmkennak ah an herh cuahmah mi an chuahtak a si. Hihi lamzawh lio ah au a si ruang ah an nuar le ngol silo in, anmah hrimhrim nih ralkap uknak tang ah rianṭuan an duh lo caah a si timi hi theih a herh ngai. Nain, kan dirpi hna lai lo tinak a si hrim lo. Cu bantuk lio ah, Ralhrang nih tuah hna seh ti a duhmi theihlo kar ah tlamtlintertu si sual lo ding a biapi hringhran. Kahdohnak le thih lonak hi vialte ton le tuar a si cang. Culio ah, kan i theihhngalh lo kar ah kan tuah mi tete hi ralrin a ṭha hnga.

Tahchunnak ah, ID (hmatpungṭin) le chungkhar cazin (ing-ṭhawng-suh cazin) hna hi a taktak le ngaingai ahcun, Ralhrang uknak tang ah tlamtlinter ding in fakpi in an timhmi an rian (project) lak ah a ngan bik pakhat a si. Cucu, pangpar phahmi lam tiah min an pekmi Pankhin Project an ti- March 2021 in an thawk i, nuai 3.4 (million) an tuah piak cang hna. Hihi NLD chan ah, thimfung thlami hmatpungṭin lo in thlami an tam tuk timi teinak, lehrulhnak asilo ah, Ralhrang nih chimmi a hman ko timi langhternak i tehte khi an ser mi phun a si.

Cucu, heh tiah Khrifa bu le association lei pehtlai nih theihpinak minsenthut piak in mipi nih cun ID cu tuah a si. Ahodah a dik, hodah dik lo timi chim duhnak silo in, khuaruahnak bawmchantu caah hun langhter ko bia! ID ngeilo in thimfung an thlak caah ID kan tuah piak hna ti khi Ralhrang lutlai awcawi cu a si. Atu ah, zapi 1,748,575 (nuai 1.7) tluk hi tuah piak ding in timhlamhnak an ngeih cu a si. Cucu, tuah u, tuah hlah u tiah hohmanh nih fial silo in, kaptampi in ruah nak ding caah kan hun langhter biatu a si.

Atu ah, CCTV nan bunh dih lai timi khuapi kip, pengkip ah an hun thanh i, Hakha zong Sipin fialnak in an hun thanh. Lampi kam, inn ngeitu le dawr ngeitu nih CCTV cu mah duh in bunh ding khi a si ko hnga. Humhimnak duh ah, bunh khi a si. Asinain, atu cu anmah bawmchantu sinak ding caah CCTV bunh piak i, thil pakhat khat a can tik ah, anmah nih duhpoah in rak zoh khawh ding khi an duhnak a si. Cucu, Ralhrang lungput, anmah nih duhzawng simi fir tbk. thiltlau tbk. ah zeihmanh an dawi fawi lai lo, tlaih zong an tim hna lai lo. A cang cuahmah mi in hmuh khawh a si. Anmah Ralhrang ralkah dohdalh in cawlcanghnak tlaihnak ding ahkhin a si ko hnga. Cucu a fiang ngaimi a si ko!

A hlan ahcun, CCTV bantuk hman awk a ṭhat lo caah khuami, mino kha hramhram in rak fial a si. Khualeng le kiken ah hramhram in Palek le Ralkap he riahter a si. Cucu, holhleh herh ah holhleh, ralkahtu nih an kan kah sual ahcun, kan i khamnak lai timi ruahnak he a si. Ruahnak lungthin ṭha hrimhrim hi an ngei lo! Cucaah, thil ngan deuh simi tangka sing thongthong in rianṭuannak Tender project pawl cu chiah tak in, mipi hramhram in an kan fialmi tal hi, zulh lo in pehzulh an hau lo maw? Kan khuakhat hawile, cingla rualchan le dawtmi miphun hawi hna nih ralhrang tang ah rianṭuan duhlo in an nuar (CDM) mi cu zapi nih kan tuah le zulh ve a hau lo maw? Cucu, zapi kan Si-di-em phun khat a si hnga…!

Atu ah khualtlawng lamli a hung karh ngaingai. Rian le pawcawmnak kong ah a si caah hrial awk ṭha lo an si ko hnga. 2010 hlan sining a theihhngal mi poahpoah nih mithlam a hung cuang ṭhan cio lai dah. A luan cia kum 2 fai ah (Covid-19 hlan), Hakha le Yangon cu sml. 24 in a rauh bik ah sml.28 tluk hi lam rawh lo ahcun, ningkel in kal caan a rauhmi a si. Asinain, atu ahcun, Ni 3 le Zaan 2 rauh than a si cang. Hakha le Yangon kar ah, Gangaw thawk in Ralhrang check nak hi a tlawm bik hmun sarih (7) tluk a um. Hiti thil sinak nih a dotdot in Ralkap sining a hung langhter ngaingai cang i, dohthlennak ah bawmchantu si khawh lo hmanh ah ralhrang ralkap uknak a fehfuantertu hi si cio lo ding a biapi hringhran.

A donghnak ah atulio dohthlennak ah a dikfel le dikfel lo, biatak le tak lo, zumtlak le tlak lo, kum caan saupi amah duh zawng in rampi kal a tim mi ralhrang ralkap hna le mizapi karlak ah a cang mi a si. Phundang, Kawlholh in chim ahcun, Dama le Adamah (dharma le adharma) karlak ah dirhmun ṭhen a si tik ah, khuazei dirhmun ah na um, ka um timi hi ruah ding ah a biapi hringhran…

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: