Ram Sernak Tawhfung Simi Phunghrampi Remh Khawhnak Lam Pali

0

Catialtu Salai Holy Tawk Tling Thang

By; Salai Holy Tawk Tling Thang

Biahmaithi: Myanmar rampi buainak le damlonak a hrampi taktak cu “2008 phunghrampi” hi a si. 2008 Phunghrampi remh lo in zeitik hmanh ah a dikfelmi federal democracy a chuak kho lai lo. Democracy asiloah federal democracy ramkomh ser khawhnak ding ahcun 2008 phunghrampi remh hrimhrim a hau. Cu ruang ah Myanmar rampi thlennak le sersiamnak suttungpi le Myanmar rampi damnak ding tawhfung taktak cu “2008 Phunghrampi” thlenremh hi a si. Cucaah, 2008 Phunghrampi thlenremh khawhnak lampi phun 4 in zohti hna usih.

Ralkap Nih Tawh An Hrenh

2008 Phunghrampi pohmah 436 (a, b) nak ah kan hmuhmi cu; “phunghrampi remh duh ahcun ramkomh hluttaw kuzale 75% nak tamdeuh nih remh ding in an cohlan hnu ah mee pe khotu mizapi duhnak laak i mi tamdeuh hnatlaknak lawng in remh khawh a si lai” tiah a langhter. Phundang in kan chim ahcun ramkomh hluttaw kuzale 75% + Referendum lawng i remh khawh ding in ralkap nih 2008 phunghrampi cu aa-mah-khan upadi tawh in an hrenh.

Ramkomh Hluttaw Kuzale 75% Cuanhnak

Ramkomh hluttaw kuzale zapi hi 664 an si, hi chung ah mizapi nih thim lomi ralkap kuzale hi 25% (minung 166) an i tel cia. Mizapi nih thimmi hluttaw kuzale 75% (minung 498) nih phunghrampi remh an duh dih zong ah ralkap pakhat te tal a lungtlin ve lo ahcun phunghrampi cu zeitinhmanh in remh khawh ding a si lo.

Cu ruang ah 2020 thimnak ah tlangcung he Kawlrawn he mizapi dihlak nih party dang ah mee pakhat hmanh thla lo in NLD ah mee kan bungh dih zong ah ralkap kuzale pakhat te tal nih phunghrampi remh ding in a lungtlin lo ahcun 2008 phunghrampi cu remh khawh ding a si hlei lo.

Asi ahcun phunghrampi remhtu ding Amyotha le Pyithu hluttaw palai hi Kawlrawn ah thutdan 291 a um, tlangcung ah 207 a um. Ralkap lungthlen loin zei party hmanh nih phunghrampi remh khawh ding a si lo caah tlangcungmi covo a simi (thutdan 207) hi miphun party tincoter (vote pek) kha a dik bikmi a si. Phunghrampi Remh Khawhnak Lam Phun 4 asiloah a dotdot in zohti hna usih.

Miphun Party Le NLD Mee Pek Ding

2020 thimnak ah tlangcung mi paoh nih phunghrampi remhnak le cozah sernak ding ah kan savo a simi thutdan 207 hi tlamtlingte in kan laak khawhnak ding ah miphun party vote pek a herh. Cu ve bantuk in Kawlrawn ummi paoh nih an savo a simi thutdan 291 khi NLD nih an laak khawhnak ding ah NLD vote pek kha a tha bik. USDP na pek sual ahcun ralkap he an tangti lai i kan chunmang a simi 2008 Phunghrampi remh khawh lo a fawi te. USDP le NUP party a si lomi paoh nihcun 2008 phunghrampi remh an duh dih. A ngaingai ti ahcun USDP lak zong ah phunghrampi remh a duhtu an tampi ve ko, nain annih cu chan sau tuk hlengtu le phunghrampi suaitu an si caah zumh ding an si ti lo.

Tlangcung ah miphun party le Kawlrawn ah NLD (NLD asiloah phunghrampi remh a duhtu party paoh) nih teinak an hmuh ahcun hluttaw chung in phunghrampi remh khawhnak ding a lam a nai deuh cang. Ralkap palai tlawmte an lung aa thlen sual ahcun phunghrampi remh khawh a si cang lai. Ralkap palai pakhat te zong a lung aa thleng bak lai lo tiah 100% in chim khawh a si lo. Cucaah, hihi a lam pakhat a si. A biapimi tawhfung cu “ralkap lungthlen” hi a si. Ralkap lungthlen lawng bawh i miphun party le NLD nih teinak an hmuh tung lo ahcun a har chinchin fawn lai.

75% Kha 50% Ah Thumh Ding

Ralkap palai pakhat te hmanh tel lo in remh khawh a si lomi “ramkomh hluttaw palai 75% leng ah” timi kha 50% tibantuk in thumh le thlen a herh. Hiti an thumh khawh ahcun ralkap tel lo in mizapi nih thimmi palai hna lawng bak nih khan 2008 phunghrampi khi remh khawhnak innka aa hung lai. Asinain, hika zawn ah a biapimi le tawhfung cu “Ralkap palai” thiamthaim an si. Ralkap palai nih 75% kha 50% in thumh timi kha an cohlan khawh a herh. Ramkhel thlihran cu khuacaan umtuning bantuk a si caah an lung aa thleng khomi a si. Ralkap cheukhat an lung an i thlen lo ahcun cu bantuk thumh zong cu an duh fawn lai lo. Cucaah, hika zawn zong ah a biapi bikmi cu “Ralkap Lungthlen” thiamthiam hi a si.

Ralkap Palai Pehtlaih Thiam A Herh

2008 Phunghrampi remhnak ding pohmah 436 cu ralkap nih veto power an laaknak a si caah teinak a hmutu le cozah a tlaitu party nih ralkap hi pehtlaih le chawnhbiak thiam taktak a herh. Kanmah party nih thutdan kan laak dih lai i kan thlen khawh ko lai ti ding asi ti lo. 2010 kum ah USDP, 2015 ah NLD nih an tuan cang i an thlen khawh ti lo caah lungfim a cu tuk cang.

2015 thimnak ah NLD nih teinak ka hmuh lai i 2008 phunghrampi ka thlen khawh lai tiah aa ruah. Asinain, 2008 phunghrampi hi pohmah 457 tiang a um i NLD nih hluttaw ah remh ding in pohmah caang 3765 bakte ralkap chawnhbiak lo in khawngtawn le nawlngeihnak (power) he an chuahpi i an namchih nain pakhat hmanh an remh kho lo. Cu nihcun 2008 phunghrampi hi NLD meekuang i bungh dih zong ah ralkap tel lo in remh khawh a si lo zia a kan cawnpiak. Cu a si caah tlangcung (Chinram) ah Kawl miphun chakrenghmi party ah mee va pek len a hau ti lo.

Cucaah, teinak cotu party le cozah tlaitu paoh nih ralkap hi ral zoh i zoh lo in anmah he naihniam te in riantuanpi thiam a herh. Hawikomh le chawnhbiak thiam a herh. A taktak ahcun ralkap chung ah Myanmar rampi dam seh, a dikfelmi federal democracy chuak seh ti a duhmi an tampi ve ko. Lai phungthluk ah, “tlahpok hmanh nih mi at” ti a si bantuk in nemte le dawtnak taktak in chawnhbia le pehtlaih lo ahcun a tha ko dingmi zong an chia kho.

“Ralkap he i hawikomh cu, USDP he i hawikomh cu tiah ti caan a si ti lo. A biapi bikmi cu tho kho lo in a kan hrengtu le kan thaw chuak kho lo in kan hngawng a kan dip tu 2008 phunghrampi remh” hi a si.

Ralkap hi pehtlaih le chawnhbiak thiam ahcun minung an si ve caah a nem khomi le a tha khomi an si tuk ko. Hluttaw ah 25% hi an i tel awk cu a si lo, nain nan i tel awk a si lo tiah remh ding in chuahpi hi an hmaka zawn ah namte in sawh bantuk a si. Cucaah, duhsah te in, pakhat hnu pakhat te in leem i riantuanpi thiam an herh tuk. Ralkap lungthlen le hnatlak hnu lawng ah phunghrampi remh khawh a si ti hi i fian bu in riantuan thiam a herh. Hika zawn ah Daw Aung San Suu Kyi aa palh tuknak cu a si.

Ramdaihnak Civuipi Hlawhtlinter A Herh

Tlangcung miphun ramkhel upa hna le hriamtlai phu vialte nihcun 2008 phunghrampi cu aa-mah-khan upadi tawh in hrenhmi a si caah hluttaw chung in remh khawh a si lai lo ti an zumh. Cu ruang ah kum 70 chung hriamtlaih in dothlennak an tuahnak le 21st panglong conference kan timi remdaihnak civuipi lamthluan in ramkhel biaruahnak tiang tuah a hung sinak cu a si. Hi ramkhel biaruahnak i hnatlak ciami paoh cu ramkomh hluttaw ah chuahpi le fehter ding khi a si. Ramkhel buainak cu ramkhel phunglam in tawlrel a herh tiah aupi a si. Hluttaw chung  in lam a pit ti an hmuh ruang ah hluttaw leng in lamhruang an vahnak hi a si. Myanmar ram thlennak le remdaihnak caah hika lam tawhfung hi ruahchannak a ngan bikmi kutka a si.

Hika lamthluan zawhnak le ramkhel biaruahnak ah i tel khawhnak ding ah ramkhel party dirhmun in miphun party nih tlangcung ah teinak hmuh hrimhrim a herhnak cu a si. Miphun party nih teinak an hmuh lo ahcun tlangcung ramkhel phu dirhmun a der pin ah hriamtlai phu thazaang zong a der lai.

Ramkhel biaruahnak ahcun thil i zuarh bantuk in “i det khawh chung  in i det” khi a si caah miphun party le miphun aiawh in hriamtlai phu thazaang pahnih i fonh in hmainor a herh.

Biatlang Komhnak: Cucaah, Kawlram thlennak le federal democracy ramkomh sernak caah a biapi bikmi cu “2008 phunghrampi” thlenremh hi a si. Cuti thlenremhnak caah lam pakhat lawng in hmainor ding a si ti lo. Hluttaw chung in siseh, hluttawng leng remdaihnak civuipi in siseh a kaphnih te in thazaang chuah le thawnter a herh. Party pakhat i mee bungh dih zong ah phunghrampi thlen khawh a si hlei lo. Tlangcung ah miphun party nih teinak co i Kawlrawn ah NLD nih teinak co ve. Cuti cun fonhkomh cozah (Coalition Government) serti i phunghram tawhtlaitu ralkap kha pehtlaih zia thiam in “Thum thlak Hrihrual” bang hluttaw chung in siseh, hluttaw leng in siseh, riantuanti lawnglawng ah 2008 phunghrampi asiloah Rampi Buainak Arti a kek kho lai.

Salai Holy Tawk Tling Thang

2020 July 8

Note: Hi cabia cu ca tialtu pumpak hmuhning a si, The Chinland Post dirpimi a si lo. Zalong tein The Chinland Post ah na ruahnak, na hmuhning langhter khawh a si ~ Editor. 

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: