Remdaihnak Le Daw Aung San Suu Kyi Nih Kawlram Federal Kongah Tuanbia Thar A Ttial Mi

0

Myanmar's NLD party leader Aung San Suu Kyi smiles with army members during the handover ceremony of outgoing President Thein Sein and new President Htin Kyaw at the presidential palace in Naypyitaw March 30, 2016. REUTERS/Ye Aung Thu/Pool TPX IMAGES OF THE DAY - RTSCSFP

Salai Za Ceu Lian| 2019 December 1| Kawlram pumpi remdaihnak caah a biapi bik mi cu tlangcungmi nih kan duh i, kan ram pumpi ramkhel lei in buaibai nak le hriamnam tleih in kum saupi i kah len nak vial te kan daih ter nak ding caah a herh bik mi a dik i a hman mi federal phunglam ngah/hmuh/ser khawh hi asi. Ram pum pi huap in kahdaihnak nationwide ceasefire agreement (NCA) min an thut nak a kum li nak puai October 28, 2019 an tuah mi ah Daw Suu nih piang lak in a chim bang, Federal phunglam in kan ram kan sersiam khawh lo ahcun kan ram a dai kho lai lo ti mi kha a hman mi le tlangcungmi hriamtlai bu kan pa le pawl nih an chim zungzal mi asi. A tu tan a biachim cu, a tu lio a kal cuah mah mi remdaihnak nih aa tinh mi le hriamtlaibu kan pa le nih tuah an duh mi hi aa fiang taktak ti khawh asi. A tu tan Daw Suu a biachim mi cu tuanbia ah ro a ling hnga ding bia tampi aa tel caah tlangcungmi kan ca zong ah a biapi taktak mi pakhat in ka rak langh ter lai.

A biachim mi lak ah tlangcungmi hna kan caah a biapi bik mi le kawlram pumpi federal phunglam dik he sersiam nak ah kan herh tuk tiah tlangcungmi kan pa le nih caansaupi an au pi mi cu State Constitution ti mi kawlram pumpi ramkomh chungtel a si mi State kip nih an mah te in an State cio caah phungrampi i ttial nak nawl an ngeih a herh a ti mi kha asi. A biapi taktak. State constitution ttial nak nawl an ngei lai ti tik ah, mah duh poah ttial in kawlram pumpi nih kan i hrawm mi kan ram ah a sang bik mi Union constitution he i kalh lo in le lawnh lo in ttial khawh nak kha an ti duh mi cu asi. Hriamtlaibu kan pa le pawl nih hin hmailei kan ram ah federal phung a si te tik ah kan hman te awk tiah caansaupi chung an mah le State cio caah tiah State constitution hi an rak ttial cio. Hmailei kan Chin state caah hman khawh ding in tiah timhlamhnak ngan pi he Chin miphun hna kan dothlennak a kan hruai cuah mah mi Chin National Front (CNF) hruai nak in ramleng um kan pa le pawl zong nih Chin State constitution (Draft) an rak ttial chung ve cang. Kawlram pumpi federal Union kan tuah tik ah chungtel a si mi kan mah Chin state ti ban tuk pawl nih State constitution cu kan ngeih hrimhrim kan herh kan duh tiah an rak ruah caah Chin state constitution (draft) zong an rak tuah chung nak kha asi. Mah an tuah chung mi hi a ra lai mi kan Chin state constitution ah zei dah kan ttial/telh lai ti mi biaruah nak le timh lamh tik ah tampi sullam ngei ngai in a kan bawm chan te ding asi. Mah kan pa le an chun manh cu, a kal cuah mah mi remdaihnak biaruahnak chung in kawlram pumpi federal phung hram pi kan thlak tik ah State hna nih constitution nan ngei kho ti mi hnatlaknak a um hmasat lawnglawng ah sullam a ngei hnga ding asi.

A tu lio remdaihnak chung in biaruahnak an tuah mi a dongh nak ah Union Accord (UA) min thut te ding in timh lamh asi i, mah ahcun State constitution hi i tel ve te seh tiah hriamtlaibu kan pa le nih an au pi cuah mah. A tu lio a cozah he an biaruah mi le 2020 i thim nak hlan hrim ah hnatlaknak la kho uh sih tiah an i zuam. An buai pi tuk ve caah, mah State constitution hi kan thlak khawh hrim a herh ti mi a nawr cuah mah mi hna kan pa le lak ah hruaitu pakhat a si ve mi Dr. Lian Hmung Sakhong he biaruah nak kan ngei. Bia ka hal pah in ka ruahnak ka chimh ve. Federal phung in kan ram kan ser tik ah, State Constitution nan ti leng mang mi hi rampumpi cozah ( federal/Union government) le chungtel State cozah (state government) hna kar ah nawlngeihnak kan tthen te tik ah (division of power), State pawl sin ah pek mi nawlngeihnak ( power ) nih pei lai a rel te ko lai cu. Mah thamtham cu rampumpi phunghrampi (Union constitution) ah pei kan ttial te ko lai cu. State constitution nih a hlei in nawlngeihnak a chap ding ka hmu lo e. Mah caah cun State constitution hi kan ngeih lo zong ah Union Constitution tu ah hin tlam tling deuh in kan ttial ko poah ahcun a za ko lai lo maw tiah ka ruah nak ka chimh.

Aung San Suu Kyi (L) and vice presidents Henry Van Thio (2nd L) and Myint Swe attend the handover ceremony from outgoing President Thein Sein and new Myanmar President Htin Kyaw at the presidential palace in Naypyitaw March 30, 2016. REUTERS/Ye Aung Thu/Pool

A ka leh mi cu, “self-determination tiah kan mah te in kan miphun kong kau lairelnak/rorelnak nawl ngei uh sih kan ti lengmang mi vial te chungah hin kan miphun sining runven nak caah a biapi taktak mi pakhat cu kan mah te in kan Chinram/Chin State caah kan i hruainak ding phunghrampi Chin State Constitution ngeih khawh ve hi asi. Kan Chin State constitution chung ah tlamtling te in kan nawlngeihnak vial te le kan i hruai nak ah kan zulh ding dun le dan vial te kan ttial lai. Mah tik ah kan Chin State nih kan ngeih mi nawlngeihnak vial te kan upadi lak ah a sang bik mi kan phunghrampi ah kan i ttial khawh ve lai, cun kan Chin State aiawh in ttunvo ngei mi zung kip nih an rian le nawlngeihnak vial te an i fiang cio lai pin ah, ram pumpi cozah federal government le a dang state pawl he zong buaibainak a um lo deuh lai. Self-determination kan ti mi a kan hum hak piak ding mi cu State constitution asi.” A ka leh nak bia hi ka ruah tthan ve tik ah State constitution kan ngeih khawh nak ding ah an nawr lengmang mi hi ka theih thiam ngaingai.

October 28, 2019 ni i kawlram pumpi kahdaihnak Nationwide ceasefire agreement (NCA) min an thut mi philh lo nak a voi li nak caam tuak Naypitaw khua i an tuah nak ah ram pumpi cozah aiawh in bia a chim mi State Counsellor, Daw Aung San Suu Kyi, nih tlangcungmi hna nih an duh mi federal phung in kan ram kan sersiam hrim a herh. Cun, tlangcung mi hna nih an mah te in an mah konglam khuakhan khawh nak self-determination a um khawh nak ding caah an mah le State cio ah phunghrampi State constitution an ngei lai tiah a chim mi hi cu tlangcungmi hna kan caah cun ro a ling taktak mi biattha asi. Pumpak biaruah nak men ah si lo in, kan Ram pumpi aiawh in tuah mi formal event bak ah a chim fawn tik ah sullam a ngei khun. State constitution kan pek hna timi min an thut rih lo lawng tu khi a si cang. Lawmh a um taktak. Kan ram pumpi federal phunglam ser nak caah khua a dei cang ti khawh asi. Kan ram federal phunglam in kan i hruai khawh nak caah a rak cawlcang mi le aa zuam cuah mah mi kan miphun unau vial te nih an i saduhthah a tlin nak ding ah lam ttha a kan sial piak tu ding asi. Daw Suu nih kan pek hna a ti hnu khan cun, a tang mi cu ralkap lei bawizik a bia tu hi a biapi ngai mi asi. Ralkap lei nih kan lung tling ve an ti ah hin cun hnatlaknak biakam pakhat ah a si colh lai i phung ning te in feh ter le hnatlaknak min thut ding tu kha a tang cang. A tak ram ah a si khawh nak hnga ding caah remdaihnak chung in i chawnh biak nak political dialogue tluang te in an tuah khawh nak ding ah thlaza cam piak hna uh sih, ttang tti chinchin hna uh sih.

A tu ban tuk in kan ram le kan miphun vial te caah a ttha lo mi phunghrampi le upadi vial te remh in a dik i kan cohlan mi federal phung ning in kan ram pumpi phunghrampi (2008 constitution) remh ding kan i zuam lio cuah mah ah hin cun, kan zapi caah le kan ram nih a herh mi thil ttha a chuah khawh poah ah hin cun kan i lawmh cio ding le mah ban tuk in thil dik le thil ttha a chuah chinchin nak hnga thazang kan i pek cio hi a biapi mi asi. Ka chim ttheu bang, ram kan riah ahcun sakah kan duh. A ho nih a kah a bia pi lo. Ram sa kan duh mi a kan kah piak tu minung poah kha a kut tlaih in kan cawng lawmh ding kha asi. Thilttha tuah khawh nak nawl a ngei i, a tuah ve bak mi minung le party kha nan ti ttha tuk, tuah thluah mah uh, mah cu pei kan ram nih a herh mi a si cu tiah thazang kan i pek ding a si. Cu caah, a tu ban tuk in tlangcungmi nih kan duh i kan herh mi federal phunglam caah si seh, a bik in kan mah te in kan miphun le kan konglam kan mah te in ro kan i rel lai ti mi self-determination guarantee a kan pe tu ding le a kan runven piak ding mi State constitution cu, kawlram pumpi kan federal ramkulh chung um mi State hna nih an ngeih a herh tiah kan tuanbia ah ro a ling mi thawngttha a kan chim ngam tu le a kan pe tu Daw Aung San Suu Kyi hi cu kan lawmh awk asi. Mah ban tuk thil tha a um caan ah hin cun pumpak le party kong ah a herh lo mi te hna thlir len in thangchiat nak lei hawih in chim lo in le, kan miphun le kan ram caah a herh mi biattha tu kha chim khawh i zuam cio uh.

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: