Responsibility to Protect (R2P) Zeidah A Si?
Salai Bawi Lian Sang | 2021 August 15 — Responsibility to Protect (R2P) cu 2005 kum United Nation tonpumhnak ah chungtel vialte an zapi nih lungtling in hnatlaknak an ngeihmi vawleipi ramkhel biatiam (Global Political Commitment) a si. Cucu, UN chungtel ram a simi nih ningcang lo in nawlngeihnak an hman tik ah siseh, rammi hna nih ningcang lo in fahnak an tuah tik ah ramdang nih rak zuan hnawhnak nawl khi a si.
R2P: A luh khawhnak lam
A tanglei sualnak phun 4 langhter mi he a khatmi sual tuahnak ah a um tik ah R2P cu a cawlcang in riantuan dingmi ti a si. Hi sualnak (Crimes) phun 4 ah hramhram tuah, a mibu tampi cung i sualnak tuah (Atrocity Crimes or Mass Atrocity Crimes) pawl an si. A bik in cozah nawlngeihnak kha ningcang lo hman in, mipi sin ah sualtuah kha a kham mi a si. Cucu;
- Miphun ning in thah, hlohnak (Genocides)
- Ral thawh lio ah ningcang lo in tuah mi sualnak (War Crimes)
- Miphun hme deuh tlau ding in tuah, miphun dawpdolh nak tuah (Ethnic Cleansing)
- Ramchung mipi he aa ralkahmi sualnak vialte cu timhciamman tein sualtuah nak (Crimes against humanity)
R2P nih zeidah a tuah khawh?
A tawinak tein kan hun langhter ahcun, R2P nih a tuah khawhmi hna cu:
- Kaphnih, nawlngeitu le namnehmi hna kar ah remnak serpiak,
- Ralring peknak (Ningcanglo in nawlbuarmi ralrin pek)
- Chawlehthalnak lam phih piak (ramdang he pehtlaih in chawlehnak tuah lo ding in khenkham),
- UN nih UN Cahren (Charter) No.7 hnatlaknak ning in Security Council sin ah nawlngeihnak pek (mahhi a hnu cem tuan dingmi). Cucu;
-
- Rem daihnak lam a hrawk kho tu tihnung ral a um tikah,
- Rem daihnak a hloh, rawhral sual tikah,
- Rem daihnak zei rel lo in a tuah sual tik ah,
UN nih UN charter No. 7 bantukin Security Council ah nawlngeihnak pek in ral dohnak (or) raldohnak a si lo mi humhimnak le Rem deihnak serpiaknak nawl a ngei.
R2P timh mi (3) cu zeidah a si?
- Mah le ram cio ah sualnak phun (4) um lo ding in humhimnak tuah ding
- Mah le ram hoih in mah tein humhimnak lak ding, an tei kho lo sual ah cun International nih bawmhnak a pek lai
- A reng khawh chung le hmualngei ding in `uanvo a lak lai
R2P Hman Balnak Ram Hna
(1) Kenya, 2007/2008
Ram chung thimnak a dih in President pakhat hruaitu a tuan in buainak a chuak. Miphun hme lohtlau dih tiang dirhmun a phan. Minung(1000) hlei an thi I mipi(500,000) ralzam in an um. France ram ramdang lei Minister nih UN Security Council ah report a tuah hnu ah UN an lut.
(2) Ivory Coast, 2011
Rampi Thimnak a dih in President hlun nih a rian in chuaktak a duh ti lo ruangah UN ralkap pawl ni 5 ah an lut. Ni 11 chung ah President thar nih President hlun a tleih i, ICC ah a kuat.
3) Libya, 2011
UN ralkap cu R2P in riantuan hram an thawk. UN Security nih kah daihnak nawl a chuah hnu ah NATO Ralkap an lut. Misual Gadaffi a tli i zeitindah a thih kha mipi theih cia a si. A dang R2P an hmang mi case pawl zong an um len rih. ###