Salai Bawi Lian Mang Le Chin Digest Biaruahnak
“Kan ram ah nuhrin covo buarnak a um peng rih ko,” Thlennak Phurtu Pasaltha Salai Bawi Lian Mang
Biaruahtu: June Nilian Sang
Biaruah Ni: 2016 December 7
Biaruahnak Hmun: Chatrium Hotel, Yangon
Chin Digest: Nuhrin Covo timi hi zapi kan i fian nakding ah a tawifiannak in na kan chim kho hnga maw?
Salai BLM: Nuhrin covo timi hi a tawinak in kan chim si ahcun sertu nih minung a simi paohpaoh kha aa khat in a kan ser i, mah cucu minung kan sinak ah minak kan si ah, mirang kan si ah nichuah, nitlak, chaklei le thlanglei ummi vialte mizei paohpaoh sertu nih aa khat in a kan ser. Cucaah minung a simi paohpoah nih aa chuahpimi kha aa khat dih. Anah ruang ah araan ruang ah a niam deuh hlei lo. Kan i khat dih tiah pommi a si. Nuhrin covo kong hi vawlei cung mifim hna nih minung nunnak ah zeidah a biapi bik tiah an rak ruah tik ah thil pali a tlaangpi in an ruahmi a um; Zalongte in chimrel khawhnak (Freedom of Speech), Zalongte in zumh khawhnak (Freedom of Belief), Chambaunak in a luatmi sinak (Freedom from Want), Tihphannak in a luatmi sinak (Freedom from fear), mah hna hi vawlei ralpi pahnihnak a dih hnu in UN nih a thawk i, an tuahmi a si. Khakha a tlangpi cun nuhrin covo tiah kan ti.
Chin Digest: CHRO tiah zapi nih theihmi Chin Human Rights Organisation [Chin Nuhrin Covo Bu) hi zeitin dah nan rak dirh i, mizei nih dah nan rak dirh?
Salai BLM: CHRO kan dirh hi 1995 kum ah a si. Mah hlan deuh 1993 kum ahhin India in Thailand-Burma ramri ah kan rak kal. CNF Chairman zong a rak tuan balmi Pu Thomas Thang Nou he kan rak si. Thailand ramri hrawnghrang in Karen, Mon le Shan hriamtlai pawl an dirhmun kan zoh hna. Mah lio ah kan-nih kan miphun caah dothlennak kan tuahmi kan kong hi hohmanh nih a kan theih lo caah kan ti i, vawleipi nih a kan theihpi khawh nakding lam kan kawl hau tiah kan rak ti. Mah cu lam kan rak tuaktan khawhmi cu Nuhrin Covo Bu dirh usihlaw tha lai timi hi Pu Thom-as Thang Nou he kan rak i ceihmi a si. Mah cucu ruahnak a rak i thawknak a si. Asinain CHRO dirhnak ah keimah lawng nih ka tuah timi a um lo. A hnu lebang ahcun mi tampi kan i tel. Harnak tampi an tong, an nunnak tiang zong an pek. CHRO a dir khawh nakding ah biatak tein a rak cawlcangmi hna lak ahcun Pu Victor Biak Lian, Pu Paul Si Tha, Pu Mang Bik hna hi an si. Cun, a hnu deuh ah hmuai ngei taktak in a kal khawh nakding ah thazaang a van chuahtu hi Salai Za Uk Ling a si.
Chin Digest: CHRO nih hin zeidah aa tinh i, a tuan?
Salai BLM: Tinhmi pathum kan ngei; 1. Vawlei nih kan miphun dirhmun hi a sining tein a kan theih khawh nakhnga, 2. Nuhrin covo buar piak a tongmi hna kan miphun paohpaoh kha a si khawh chung in kilven, runven le khamh 3. Kan miphun hna nih anmah an nuhrin covo an i theih khawhnak ca ding ah mipi thazaang thawnter (empower and capacity building). Mah cucu a hram thawk tein kan i tinhmi a rak si i, atu zong mahning hin kan tuanmi an si. Amah belte, ramleng kan rak um lio le ramchung kan hun i thial hnu hi kan riantuannak aa dangmi tete a um pah.
Chin Digest: Mah cu riantuannak aa dang na timi cu zeitin, zeidah aa dangmi an si?
Salai BLM: Ramleng kan rak um lio ahcun ramchung kan rak luh khawh lo caah Kawl cozah nih nuhrin covo buar piak a tongmi kan miphun hna kan covo kan ngah nakding ah a phunphun in ramkip cozah he kan rak i chawn. Cu lio ahcun Kawlram cozah cu chawnh khawh an rak si bal lo. Atu tu cu Kawl cozah he direct in kan i chawn, Democracy a len khawh nakding, nuhrin covo a len khawh nakding caah heh tiah a lamkip in kan tuanti. Tuan deuh tu ah khan cu cozah kha cabuai cung an phak khawh nakding ah heh tiah kanh khawh kha kan rak i zuam.
Chin Digest: Ramleng nan um lio ah si seh, ramchung nan hong um hnu in si seh, nan riantuannak ah zei bantuk harnak dah nan ton bik?
Salai BLM: Harnak kan tonmi hi a tam ngai. Pakhatnak ah theihhngalhmi kan rak ngei lo. Pahnihnak ah phaisa kan ngei lo. Pathumnak ah tihnung lak ah kan rak tuan. Ralkap nih rak pom lomi kan si. Nan theih bantuk in CHRO ah a tuanmi hna cu ramchung ah luh sianh lomi cazin (Blacklist) hna ah an rak kan chiah. Cun CHRO riantuanmi hna hi a nunnak a liammi minung pathum an um. Cun thongthlakmi hna zong an rak um.
Chin Digest: A nunnak a liammi hna cu an min chim awk an tha maw, zeitin dah an thih timi zong?
Salai BLM: Chim awk a tha ko. Pakhatnak ah Zo Thang timi kan riantuan hawi pa hi Field Worker tiah kan ti i, nuhrin covo thawnglatu kan ti lai cu, mah ca ding ahcun Delhi ah training kan rak kaiter. Training a dih le cangka in a rak tlung i, a hmasa bik a rian aw-tnak ah Thantlang peng Bungkhua khua ah an khuami kha interview a rak tuah hna. Mah lio ahcun Kawl ralkap nih an rak kulh hna i, amah Zo Thang, cun in-terview a tuahmi hna Za Dun le Siam Hmin Thang cu an pathum ning tein an kah hna i, an thah hna. Pahnihnak ah Michael Ngin Thian Pum a si. Amah hi
Engineering a rak cawn lio in CNF ah a rak lutmi a si ve. Mah hnu ah CHRO Secretary a rak tuan lio ah India ralkap kut in a nunnak a rak liam. Thawngpang le thil sining va hlathlai tik ah khin anmah lawng kal cu tihnung a rak si caah CNA ralkap pawl he an rak i zul. Mah lio ahcun ruah lopi in India ralkap he an i tong i, an rak kah hna. Cun a dang pakhat cu John Tui Hing ti a si. Anih tu hi cu ral kut in si loin Mau Tam lio ah khan in-formation lak a va kalnak ah tilian nih a fenh. Mah hna pathum hi CHRO riantuanmi lak ah a nunnak a liammi an si. Upatnak sang bik kan pek zungzal hna.
Chin Digest: Harsatnak tampi lak ah nan riantuannak chung ah hlawthlinnak kan hmuh ko tiah na ruahmi na kan chim kho hnga maw?
Salai BLM: Kum 21 chung kan si cang i, hi chung ahhin Chinmi hna kan sining hi CHRO riantuan-nak nih a thlen tiah ka ruah. Cucu pakhatnak ah, atu ah ram tha bik ah minung thong sawm sarih leng an phan cang. Mah hna an phanhnak hi CHRO riantuannak thawng in a si tiah chim khawh a si. Pahnihnak ah 2001 kum ah US cozah nih ‘US Pa-triot Act’ timi upadi a rak ser. Mah a tuahmi nih cun hriamtlai paohpaoh kha ralhrang cazin ah a khumh dih hna. Cu tik ah CNF an si ah, CNF a bawmtu an si ah America ram lut kho lo ding in a rak phih hna. Mah lio ahcun US ummi CNF upa tampi zong nih an rak tih tuk i, CNF in a rak i phuakmi zong an rak um len. Cucu heh tiah CHRO nih tihnung lak ah US cozah sin ah advo-cacy kan rak tuah. ‘CNF le Chin pawl hi ralhrang cazin ah na kan telh awk a si lo’ tiah kan rak aupi. Kum 2 chung CHRO nih kan i zuam i, ‘CNF zong an si ah, a bawmtu zong an si ah, Democracy le Nuhrin Covo caah rian a tuanmi an si caah hi hna hi US Patriot Act nih dawn hna hlah seh. India ummi an si ah, Malaysia ummi an si ah, Thailand ummi an si ah America luh khawhnak um seh’ tiah kan rak ti. Mah thawng cun donthlennak a tuahtu hna i kan ral Kawl hna nih ralhrang (tawng-cian-tu) tiah an rak kan ti lengmangmi kha America cozah le Vawleipi theih in Democracy le Human Rights caah a tuahmi tiah dotla ah cohlan kan si. CHRO nih a aupimi thawng in mah cucu pom kan si. Pathumnak kan hlawhtlinnak cu Biaknak zalonnak ah a si. Chinram ah vailamtung an phurmi, pastor te an rak tlaih i an rak hremmi hna, Biakinn a kan hrawhpiakmi vialte kha kan hlathlai i vawlei theih in kan phuan. A voi khatnak bik vawlei cung theih in Biaknak Zalonnak (Religious Freedom) Report a chuah hi 1999 kum ah a si. Mah kum ahcun US State department nih vawleicung ram 190 in Reli-gious Freedom Report kha a rak chuah. Cu ahcun Burma ram report zong hi aa tel ve. Burma ram cu “Country of Particular Concern” tiah an ti i, Burma ram i biaknak zalonnak, milu tlawm-u miphun hna, a bik in Khrifa hna le Muslim hna i, an dir-hmun hi tihnung a si tiah an rak tial. Mah cucu Kawlram biaknak namnehnak le miphun hme hna namnehnak kong vialte kha CHRO nih hlathlainak a rak tuah i, ca kan rak tialmi, ca kan rak chuahmi pawl ruang ah a si.
Chin Digest: Mah cu 1999 kum i US Cozah nih Biaknak zalonnak Report an chuahmi ahcun zeitin dah CHRO hlathlaimi thawngpang cu an telh khawhning a si?
Salai BLM: CHRO riantuannak ahhin ‘Rhododendron’ timi nuhrin covo thawngzamhca kha thla hnih dan in kan rak chuah. Mah ahcun Chin miphun nih kan tonmi nuhrin covo buarnak kong vialte kha tial a si tawn. Mah ca cu Ramkip in cozah, UN le vawleicung nuhrin covo hlathlain-ak phu vialte sin ah kan kuat tawn hna. Mah kong cu US State Department nih cun an rak hmuh peng. Cu chirhchanh cun an rak tialmi a si.
Chin Digest: “Threats to Our Existence” tiah Kawlram nuhrin covo kong nan rak chuahmi biaknak zalonnak kong cauk kha vawlei cung a cuul ngai ti kan theih, zei ruang bik ah dah a si?
Salai BLM: ‘Threats to Our Existence’ timi cu 2012 ah kan chuah i, 2013 kum ah vawlei cung ah biatak tein kan chawhpi. Biaknak zalonnak hi zeitin dah Kawl cozah nih cozah ministry hmang in mitlawm hna lak ahhin a kan tuah. Kum saupi hnu ah khin an miphun hi va lo te hna seh, miphun sinak dawpdolh nak ca ding ah timh ciammam in an an tuahsernak kong kha kan tialmi a si. Voi dang kan rak tial tawn ahcun Vailamtung an phur-nak le biaknak ruang ah tlaihkhih kan tonnak tbk. leng lang deuh lawng khi an si. Atu na timi cauk tu kha phundang deuh in a van langhnak cu Ministry of Religious Affairs, Ministry of Border Affairs le Kawl cozah institution le an policy pawl kha i tlai dih in tinhmi ngei taktak in hrawhhral an kan timhnak kong kha kan tial. Mah cu kan tial lawng siloin UN, US, England, Norway, Sweden, Cadana le US tbk. ah kan chim. Mah thawng cun UN i special rapporteur minung 5 nih Kawlram cozah sin ah thil sining halnak ca an tial. Mah in cun President Thein Sein nih Myanmar National Human Rights Commission (MNHRC) kha hlath-lainak a tuahter colh hna. MNHRC nih hlathlainak an tuah dih in cun kan va ton hna i, “nan rak chuahmi hi a dikmi lawngte si ko” an rak kan ti. UN Special Rapporteur nih phungning in thil si-ning van halmi cu a sining te ahcun hlathlainak in an hmuh thanmi kha zapi theih in an chuah ve awk khi a si. Asinain an chuahmi hmuh ding a um lo tik ah an chuah ngam lo ti a fiang. Cucaah vawleicung theih in kan rak chuahmi kha al awk tha loin a dik tinak a si.
Chin Digest: Chin Ramkulh level in, Nuhrin Covo Committee (Chin Human Rights Commettee-CHRC) ser chuah ding ah, CNF le Cozah nih hnatlaknak an ngeihmi kha nanmah CHRO tlangtlak in, dirh ding a si tiah kan theih i, atu hi zeitluk dirhmun dah nan phanh cang?
Salai BLM: Mah kong kha atu hi a kal cuahmah lio a si ko. Nihin [Dec 7] zong hi kan riantuan hawi cheukhat kha Paletwa ah an kal i, pengkip ah zeitin dah kan dirhning si lai ti vai ceihhmai ah an kalmi a si. Mah kong ahhin CHRO lawng si loin kan partner a simi 45-Rights timi he kan tuanti. Cun mifimthiam pawl hi biaruahnak le ruahnak halnak kan ngeih hna. UN Human Rights Council, Human Rights Watch, International Court of Justice, Harvard Law Clinic, Internation Labor Or-ganization(ILO) tibantuk pawl a theihngalmi sin khan ceihhmai le ruahnak kan hal hna. Term of Reference zong kan tial cuahmah i kan lim deng.
Chin Digest:- Mah Committee cu cozah he pehtlaihnak a ngei te lai maw, zeitluk tiang dah zalonnak a um khawh te lai?
Salai BLM: Mah khikhi a hram thawk ahcun in-dependent te khan si lai ti kha kan ruahmi a si. A hnu ah thate in full-flat hna a va si khawh tik ah-cun cozah siloin Ramkulh Hluttaw hna nih khin budget chiah piak sehlaw zalongmi bu a sinak kha a pehzulh khawh hnga. Silo i, uknak a tlaitu cozah bak nih fund hna an pek i, an dirter si ahcun atu MNHRC dirhmun he khin i dannak a ngei hnga lo. Cucaah a va si khawh te ahcun Hluttaw hna nih khin budget chiah piak si seh. Cozah mithmai zoh hlah seh. Ralkap mithmai zong zoh hlah seh. Mizei mithmai hmanh zoh hlah seh. Mah lawng ah khan a riantuannak hmual a ngei hnga.
Chin Digest: Kawlram Union Cozah nih an dirhmi MNHRC he cun the zeital pehtlaihnak a ngei te lai maw?
Salai BLM: Pehtlaihnak a ngei lai lo. Hi kong [CHRC] dirh a herhnak kong zong cu CNF le Cozah hnatlaknak an ngeihmi ah khan “A zalong i, tanh hlei a ngei lomi” ti kha si. Cucaah ramkulh huap kha si ko lai. MNHRC cu President nih a dirh chommi a si. Kannih cu mahti khan si lai lo, mipi nih a dirhmi a si lai. Bianabia ah mipi nih an lungtlin lonak kha CHRC sin ah an rak tial hnga. Mah kong kha CHRC nih cozah sin ah a va chim-rel lai. Cozah nih zeihmanh chimrelnak a ngeih lo si ahcun a herhning in International Body sin zong pehtlaihnak a ngei lai ti tiang kha kan i tinhmi si.
Chin Digest: Atu ah khin Chinram ah Nuhrin covo buarnak a um peng rih ko tiah na ruat maw? Zei pawl khi dah nuhrin covo buar a si ko rih kan ti khawh lai i, atu a um cuahmahmi kong ah zeitin dah nan tuan?
Salai BLM: A um ko. Nuhrin covo buar kan ti tik ah ralkap uknak chan ah khan cu hramhram in kuli phurhter, rianhrang tuanter tbk. pawl kha a rak si. Mah kha cu pumsa bak in tuahmi pawl mu. Atu ah nuhrin covo kan ti tik ah tuan deuh kan chimmi ‘Freedom from Want, Freedom from Fear, Freedom of speech, Freedom of belief’ timi pawl kha van zoh than ahcun thleidannak kan tong maw tong lo? Biaknak ruang ah thleidannak kan tong maw tong lo, zoh a hau. Atu remdaihnak lamtluan zong ah a biapi in an chim pengmi cu miphun sinak ah tlukruannak ti kha si. Milu tlawm-u miphun si ruang, Biaknak dang si ruang ah thleidannak um hlah seh ti kha si. Tik ah, kan ram ah thleidannak a um rih ko. Union Peace Process pi zong nih heh tiah a aupimi cu ramkhel covo ah kan i khah hau ti kha si. Nuhrin covo kan ti tik ah amah lawng in a dir kho lo. Ramkhel he aa pehtlai pengmi a si. Cozah nih paletwa peng hrawnghrang in a cawlcanghnak kong zong kha document kan tuah cuahmah. Cu lawng siloin Mindat, Kanpetlet hrawnghrang zong ah ngakchia pawl kha Naypyidaw in sianginn kan in kaiter hna lai tiin lemsoi i an thluak tawl tiban-tuk hna pawl le namnemhnak a ummi tete hna zong kha document kan tuah. Cucaah tuan deuh ka bia bantuk khan a hlan i, document kan rak tuahmi kha cu a langsar tukmi khi an si. Atu cu a lang tuk lomi, aa thupmi chung in a pical deuh tungmi pawl kha lang lak i van tuah kha kan i zuam i kan tuan cuahmah lio a si.
Chin Digest: Kawlram nih UN ah Nuhrin Covo Convention hnathlaknak min a thutmi pawl khi zeitluk dah thathnemnak an ngeih?
Salai BLM: Thathnemnak tampi a ngeimi an um ko. Bianabia ah CEDAW (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimanation Against Women) hna khi Kawlram nih ‘kan zulh ko lai’ tiah min an thutmi si tik ah Human Rights Defender pawl nih mah khi chirhchan in chim awk kan ngei cang. “Ziah hi bantuk min na thut tung, ka zulh lai na ti tung” tiah sawh awk an um. Bianabia ah kanmah Chinmi kong in a tam bik chim ding kan theihmi ah cun ralzam kan kalnak ah 1951 Refugee Convention timi khi India ram le Malaysia ram nih khin min an rak thu lo cu mu. Cucaah an cozah [Malay le India] nih an rak tlaih hna tik ah kha va mawhchiat awk khi an tha lo. Kan rak pom lo le pei min zong cu kan rak thut lo le ti kha si. Cun bianabia thiam ah, America hna ahcun min a rak thumi an si tik ah refugee pawl kha thong an um tik ah sihne i hlan khawhnak nawl an ngei.
Chin Digest: CHRO hi register tuah hna nan i tim maw, tuah duh ulaw harsatnak um kho ding hna si maw?
Salai BLM: Kan i tim ko. Nai ah Ethnic Affairs Ministry he tlangcungmi covo kong ah Workshop (cawnpiaknak) kan tuahti, cun anmah he MOU (Memerandum of Understanding) timi riantuanti khawh nak caah i theihthiamnak minthut kan i tim. MOU kan thu lai, rian kan tuan lai ti tik ah register tuah hau. Ministry of Home Affairs ah kan hnu lei ah khan register tuah ding cun kan va kal tik ah ‘covo (akhunhzi)’ timi biafang paohpaoh kha an thah dih. Democracy ram, NLD ngiangmangpi nih a hruaimi cozah, anmah zong cozah nih rak tuk rak denmi an si. Cozah an van si hnu ah nuhrin covo timi biafang paoh telh hlah uh, register nan tuah zong ah ‘covo’ ti loin ‘thanchonak’ ti uh an kan ti tik ah khuaruahhar ngai awk a si. Cucaah cun a fiangmi cu kanmah nih chim hau loin an tuah sernak in a fiang komi cu Nuhrin Covo (Human Rights) kha an pom dih taktak rih lo tinak a si ko.
Chin Digest: Mah zawn ahcun NLD cozah mawhchiat awk an tha lai maw, zei ruang bik ah dah a si hnga tiah na ruah?
Salai BLM: Hitin um kho ve, annih cu cozah thar an si tik ah nawlpeknak (instruction) kha ministry dihlak sin ah a kal lo zong si kho men. Cunglei nawl ngeihnak deuh in a kal tawnmi an si tikah an rak tuahkelmi lawng kha an thiam. A cung in bia a rami lawng kha an tuah. Atu zong NLD cozah an rak kai tik ah President zung nih maw, Ministry pakhatkhat nih maw ‘covo timi telh lo ding nan rak timi vialte kha zalongte in hmang cang uh’ tiah nawlngeitu pakhat nawlpeknak in tuah khawhmi a si ko tiah ka ruah. Atu tiang kum khat a tling deng cangmi cozah nih mah bantuk a chuah lomi cu khuaruah har awk ngaingai a si. Amah ministry ah kan va hal hna i, Director pa nih “thlen caan a cu cang tiah nan hei ti hna lo ma” tiah capo in a kan ti.
Chin Digest: Thlennak (Democracy) cu covo zalonnak chung ah aa hngat an ti nain, covo tiah kan ti tukmi zong nih thlennak caah harnak a donh an ti tawn? Hihi atu lio Kawlram thlennak caah tah phannak a um maw?
Salai BLM: Nuhrin covo nih thanchonak zong a dawn lai lo, thlennak zong a dawn lai lo. A nga-ingai ti ahcun thlennak kan timi hi nuhrin covo kan duh ruang ah kan tuahmi si. Cun thanchonak kan duh ruang ah kan tuahmi si. Fiang tein a lang-mi pakhat cu namnehmi miphun le thleidanhmi miphun cu a thangchomi an si bal lo. Cucaah cun zei he dah kan pehtonh tawn tiah cun Chinram sifahnak level le miphun thleidannak level kha cuai kan thlai. Chin pawl kha miphun sinak ruang ah thleidan kan tong. Biaknak sinak ruang ah thleidanh kan tong. A pahnih in kan ton tik ah kan sifahnak kha a sang bik. Za ah 73% kha sifak dir-hmun ah kan um. Thanchonak le nuhrin covo kha direct in aa pehtlai.
Cun thlennak ding ah nuhrin covo nih a dawnh timi zong hi a si lo. Atu kan chimmi Chin Human Rights Committee (CHRC) zong cu thlennak a chuahpitu va si te seh kan timi a si. Ziah tiah cun, thlennak taktak a chuah nakding ahcun a rak buartu hna nih kan rak palh ko timi kha an chim ngam hau. Cucu thlennak ahhin an chim tawnmi cu ‘Transitional Justice’ tiah an ti. A rak palhmi pa, a rak palhmi nu nih ka palh tiah ai chim lo ahcun thlennak taktak a chuak kho lo. Cucu a rak palhmi kha taza kan cuai hna lai i, hri in kan thlai hna lai tinak a si lo. A tlawm bik mipi hmai ah vawlei theih in ka palh ko ti tal kha cu an i phuan ngam a hau. Cucu CHRC hna kan dirh khawh ahcun document kan rak tuahmi vialte he chirhchanh thate in kan hmuhsak hna lai i, “nuhrin covo nan buarmi vialte hi ka palh tiah ti uh, atu hnu a kaimi nih kan tuah ti lai lo, ti uh” ti an hau. Kha bantuk pawl tal cu a um hau. Cucaah kha bantuk i phuannak an ngeih hlan lo chung nuhrin covo kan on tuk ahcun thlennak a fum lai timi cu ka zum lo. Rang deuh in nuhrin covo an pom paoh le thlennak a rang deuh lai.
Chin Digest: CHRO nan riantuannak caan ah a bu in si seh, pumpak in si seh nangmah tel in midang zong minthatnak laksawng nan rak co balmi um maw?
Salai BLM: CHRO kan riantuannak ah kai uan ngaimi an um ko; Pu Victor Biak Lian nih khin St. Stiphen Religious Freedom Award a ngah. Mah khakha CHRO Board Member dirhmun in a rak ngahmi si i, ka rak i lawm ngai. Cun Salai Van Biak Thang nih hin Rotary Club Award timi lak-sawng a ngah fawn. Anih [Van Biak Thang] ngahmi lebang cu a ngan ngai. Sui lem laksawng pin ah M.A Full Scholarship zong a rak i telchih. Mah cucu CHRO media a sinak in a si. Mah hna kha kai uan ngaimi an si. Cun keimah ka ngahmi tu kha cu World Marketing Summit ah si i, NGO Leadership and Excellenc Award ti si. Anmah nih an tining ahcun UN Millenium Goal Paruk he aa rual in Community ah Social Movement Leadership kha hmual ngei bik in na tuan caah tiah kan in thim, ti kha si.
Chin Digest: Nangmah pumpak caah teh a kal cangmi na dirhmun chung ah zeidah naa uar bikmi a si?
Salai BLM: Pakhatnak ah CNF i ka tuanmi hi kaa lunghmuih ngai. Cun Pahnihnak CHRO i ka tuanmi zong hi kai lunghmuih ngaingai. Mah hi ka nunnak ah chinchiah awktlak bak an si. Cun ka nupi nih hin a ka dirkamh tuk. Theithiamnak a ngei, ka riantuannak vialte a tlamtlin khawh nak ca ding ah, ka duhmi rian zalongte tuan khawh nak ca ding ah a ka dirkamh khotu hi kan nu a si caah kan nu cung zong ahhin kaa lawm i, upatnak zong ka pek.
Chin Digest: Kan biadonghnak lei ah vun kal pah silaw, kan miphun le ram caah na siaherhmi saduhthah na ngeihmi um ahcun rak kan chim law kan i lawm ko hnga
Salai BLM: Si, miphun le ram ca riantuanmi kan si bantuk in saduhthah cu ka ngei ve ko. A chim zong ka chim pah tawnmi a si. Hmailei miphun van i sersiamnak kong ahhin pakhatnak ah hmunli-pi kan ngeih a hau. Cucaah Hakha hi a tlawm bik minung sing khat tal cu milu kan um a hau. Zei ruang ah ti si ahcun hmai lei ah miphun dang he, a bik in Kawl he, i dawrnak (bargain) kan i tuah tik ah ramkhel lei in a thawngmi hmunlipi kan ngeih a hau, cun nunphung in a thawngmi hmunlipi kan ngeih zong a hau. Cun pathumnak ah chawleh chawhrawlnak hmun in thawngmi hmunlipi kan ngeih a hau. Kan khualipi an faat tuk, minung kan tlawm tuk a si ahcun fekte in kan dir kho lai lo. Cucaah atu Hakha hi hmunlipi ser khawh nakding ah atu hi caan rem tuk a si. Cucu zeitin dah kan ser lai tiahcun Hakha khi hmunlipi a can nakhnga ding ah khualipi sernak simanking (city plan) khi thate in tuah i, khuate lei in a rak pemmi hna caah hmunhma tuah piak khawh a si. Cun India le Malay hrawng ah a ummi ralzam cheukhat khi ramdang ah an kal khawh ti lai lo caah ralzam hna kirnak kong khi atu ram pumpi kahdaihnak kong ah khin ceihchihmi ah aa tel. Ralzam hna an rak kir tik ahhin a thenthek in, mahte cio kir si loin a hlumte in an kir i, a kir dingmi hna caah kan khualipi ah thate in hmunhma kan pek hna si ahcun hmunlipi kan ngeih khawh nakding ah a tha tuk hnga.
Chin Digest: Hmunkhat te tonbiaruahtinak caan tha na kan pek caah kan i lawm tuk.
Salai BLM: Keimah zong kaa lawm tuk ve.
About The Author
