Sang Uk Cung he biaruahnak

Sang Uk Cung
Director, Disability Development Initiative (DDI), Kalaymyo
Nithla: 2020 January 11

Biahalnak: Lai holh in ‘pum tlamtling lo’ asiloah ‘pum tling lo’ tiah kan timi hi a dik set maw

Bialehnak: Hihi UN le Kawlram chung zulhphung kan rak leh lio zongah kan hmanmi  biafang cu an si. Micheu khat nih ‘mi tlamtling lo’ an ti; Falam holh in ‘rual baan lo’ an ti ve. Biafang dang tampi zong a um rih. Hi kongah ‘tlamtling lo’ timi biafang kan hman ahcun minung hawi can lo, mi nak niam deuh dirhmun khi a sawh. Pum tlamtling lo kan ti ahcun kut maw, mit maw, pakhat khat a baunak kha a sawh i minung pakhat le pakhat kan i dannak lawng a langhtertu biafang a si. Cucu, phundang in kan langhter ahcun muidawh le muidawh lo, a niam le a sang timi kan i dan tluk khi a si ko.

Biahalnak: Cuti si ahcun ziah ‘tlamtling lo’ timi cu kan hman awk a si rih ko tiah na ruah?

Bialehnak: A tling lo timi biafang kan hman tikah kan pum chung thil pakhat khat te a baunak lawng kha kan ti duhmi a si. Midang nih a niam deuh le a chambau deuh le thil ti kho lo deuh in hmuhnak kha a sawh duhmi a si lo. Tahchunhnak kan chim ahcun, keimah hi ka ke a bei nain ka tuah khawhmi kha midang pumtling nih an tuah khawh lomi a tampi. Cucaah, tlamtling lo kan timi biafang nihhin kan pum a tlamtlin lonak te lawng kha a chim duhmi a si; kan thil ti khawhnak le ti khawh lonak, chambaunak kha a sawh duhmi a si lo. Hi zawnte hi biafang hman tikah kan i ruah palh tawnmi a si.

Biahalnak: Atu lio Laimi kan dirhmun zoh in pum tlamtling lo hi zeitluk in dah kan hmuhning a si cang tiah na ruah?

Bialehnak: Vawleicung tuanbia le dirhmun zoh tikahhin pum tlamtling lo hmuhning phun thum chim khawh a si. Pakhatnak cu nunphung dirhmun in hmuhning (traditional view) a si. Hi hmuhning cu, nu pakhat nih pum tlamtling lomi fa a hrin tikah a pi a pu, a nu a pa sual ruangah maw, asiloah pakhat khat tuah sual ruangah Pathian asiloah khuachia setan nih kan cung i a tluntermi a si ti kha a si. Cu ruangahcun pum tlamtling lo hna kha innchung tang lawngah khumh-erhnak, zahpinak, hlonh le hlawtnak le a chuahka in thahnak tiang a chuahter.

Cun, a pahnihnak cu ngandamnak lei dirhmun in hmuhning (medical view) a si. Hi hmuhning cu, nu pakhat nih pum tlamtling lo a hrin tikah a nu nau a pawi lio i zawtnak pakhat khat ruangah maw asiloah si-ai lei chambaunak ruangah a tlinh lomi a si ti kha a si. Cucaahcun, UN le ramtha cozah hna nih nu naupawi le hngakchia zohkhenhnak kha biatak tein tha an pek i pum tlamtling lomi zorternak le damhnak dingcaah a hlankan in zuamnak an ngeihnak khi a si. Tahchunhnak pakhat kan chim ahcun, polio zawtnak hoi hna cu an kham khawh cang. Sihmanhsehlaw, mi tlamtling lo cungah an hmuhning hna, an kilkawining hna le covo an pekning hna cu a hlan hmuhning he khan thleidannak tampi a um kho rih lo.

A pathumnak cu zatlang dirhmun in hmuhning (social view) a si. Hi hmuhning cu nuhrin covo he aa pehtlaimi a si. Minung vialte hi Pathian mithmuh ah aa tluk dihmi kan sinak khi a sawh duhmi a si. Phundang kan chim ahcun Pathian muihmai keng cio kan sinak kha a si. Cucaah, hi kong a fiangmi ram ahcun pum tlamtling he tlamtling lo he minung pakhat dirhmun ah tlukceo tein hmuh an si. Tahchunhnak ah, sianginn, biakinn le lam tehna an sak tikah minung kip nih umkal khawhnak kha an ruah chih khawh peng.

Biakam hlun ah pum tlamtling lo hna kha pipu sual ruangah a cang tiin an rak ruahnak hrimhrim kha Jesuh nih an pipu nupa sual ruangah si loin amah cungin Pathian sunparnak aa langhnak hnga ding caah a si tiah a timi kha nihin cozah le hruaitu tha nihcun an dirpimi a si (Johan 9:1-3).

A cunglei hmuhning pathum ahhin Laimi kan dirhmun cu a pathumnak hmuhning hi a phan khomi kan tlawm rih tiah ka ruah.

Biahalnak: Tuchan Khrihfabu cio nih pum tlamtling lo hi zeitindah kan dirkamh ah a tha bik lai tiah na ruah?

Bialehnak: Pum tlamtling lomi thanchonak ah a biapi bik pakhat cu anmah kan hmuhning hna thlen khawh a si. Minung cu a chambau viarmi kan si, a tlingmi kan um lo ti cu zapi pommi le chimmi a si. Cu chungah pum tlamtling lo zong kha an tlamtlin lonak te pakhat khi a si. Minung kan sinak ah kan i khat ko timi fiang tein cohlan khawh a biapi. Khrihfabu nih cuti kan cohlan ahcun zei thil kan tuahmi paoh ah (inn le lo, Pathian thangthatnak, khemhping le cawnpiaknak tehna) hi kong hi kan chuah chih peng ko hnga.

Cu hlan thil sining zoh tikah pum tlamtling lomi cu innchung tang pakhat ah chiah i cawm le ken le zohkhenh ding tiang lawng khi kan ruah. Phundang in kan chim than ahcun pum tlamtling lo va zohkhenh le va cawmkennak khan Pathian riantuan le thluachuah kan dong lai timi tiang lawng kan hmuh tawn. Nain, chanthar ramtha Khrihfabu hna nihcun zohkhenh le cawmken tiang lawng si loin Khrihfabu nih a ngeihmi le a tuahmi paoh ah an i tel khawhnak (inclusiveness) kha a ruah chih peng. Tahchunhnak pakhat kan chim ahcun midang he tlukceo tein (equality) an tuah khawh ve komi kha an cohlan i a hmutu le a cohlangtu lawng si loin a tuahtu le aa teltu ah pum tlamtling lo kha an telh peng hna.

Biahalnak: Thlarau lei dirkamhnak kongah teh zeitin?

Bialehnak: Tuchan kan Khrihfabu cio kan zoh tikah Pathian thangthatnak, cawnpiaknak le cawlcanghnak kip ah pum tlamtling lomi hmuh an har ngai. Kan um lo maw a si, kan tlawm tuk bia dah a si hnga? 2014 kum i Kawlram pumpi hlathlainak an tuahmi nihcun pum tlamtling lo hi Irrawaddy ramkulh ah a tam bik a si a ti i Lairam hi a pahnihnak a si tiah a ti. A tawinak in chim ahcun Lairam ah pum tlamtling lo an um lo ruangah si loin Khrihfabu cio nih pum tlamtling lo thlarau thanchonak dingcaah ruah chihnak le telh chihnak kan rak ngeih lo bia tu a si deuh, tiah ka ruah.

Cucaah, Mark Dal 2 chung kan zoh ahcun mizeng pa kha minung pali nih an i zawn i Jesuh sinah an kalpi. Minung nih an but tuk nain an lung a dong lo i inncung cih boh tiangin Jesuh he tonnak ding khua an khanpiak. Jesuh he an i ton tikah damnak le lawmhnak he a khat. Cucaah, tuchun Khrihfabu zong nih kan Khrihfabu cio chungah pum tlamtling lomi hna kha Jesuh he an i ton khawhnak hnga ding caah faak piin khuakhanpiak le tawlrelpiak ding kha thlarau lei dirkamhnak kan herhnak cu a si.

Luka 15:1-7 chungahcun Jesuh kha tu 99 lawngah aa lawm lo; a tlaumi tu pakhat kha a hmuh hlan lo a kawl i a hmuh tikah a liang in aa cawi i zakhat a tlin lawnglawng ah lunglawmhnak in a khat ti kan hmuh. Cucaah, kan Khrihfabu cio zong nih tu 99 lawngah i lawm loin a tlaumi tu kawl ding kha a chim duhmi a si. Cucu Khrihfabu i kan rian biapi ngai a si.

Biahalnak: A cunglei bialehnak zoh tikah kapkhat lei mit lawng zohnak a lo sual maw? Ziah pum tlamtling lo nih anmah kong kha Khrihfabu ah an chim ve ko lo?

Bialehnak: Tuanbia zoh tikah nu le pum tlamtling lo hi nautatmi an rak si caah innchungkhar ah siseh, Khrihfabu ah siseh, zatlang nun le ram ah siseh, an bia cohlanmi an rak si lo kha kan hmuh. Sianginn zong kaiter an rak si lo ti khaw a si. Cu nih a langhtermi cu nihin pum tlamtling lomi hi chungkhar le Khrihfabu ah cathiam mifim le bochanmi an tlawm ti kha a si. An harnak ah sia ruah tuar tuin an tuar i an chim zongah zei relpiak lo kha a tam. Cucaah, DDI nih aa hmaithlakmi cu Khrihfabu ah siseh, zatlang nun ah siseh, cozah ah siseh, covo kan ngeih khawh venak hnga ding kha a lam kip in aa zuam cuahmahmi cu a si.#

IBC chuahmi Fidi Cazual ah rak chuah cangmi a si. ~ Editor