Sianghleirun Fimcawnnak, Siangngakchia le Zalong Tein Duhthimnak Covo

0

Cer Khengmual/ Catialtu

By Cer Khengmual, Research Fellow, Chinbridge Institute| 2020 January 20| Siangngakchia nih fimthiamnak kan kawl tikah kan duhnak sianghleirun poah ah zalong tein kan duhmi cawnkhawh hi a biapi tuk. Kan kawlram fimthiam cawn ningcang (education system) kan zoh tikah fimcawnnak he pehtlai in duhthimnak nawl kan ngei kan ti nain a karlak ah dawnkhantu tampi a um tawn caah kan i ruahchan ning le kan duhning in thil a kal lo caan a tam tawn. Cheukhat siangngakchia cu an kainak sianghleirun le an cawnding major kha nawlngeitu nih khiahpiakcia bantuk a si tawn tikah cu nihcun an thanchonak a donh hna lawng si loin an duhlonak hmun ah thiamnak taktak ngei kho loin an caan an liamter tawn.Thanchonak ding caah lam tampi a um. Cu chung ah sianghleirun kai hi lam pakhat a si ve.

 

Sianghleirun kan kai tikah caa kan cawnmi lawng si loin theihhngalhnak dang tampi zong cawnchihnak hmun a si tikah sianghleirun nihhin fimnak tampi  a kan pek. Sianghleirun cu mino tampi kan chunmang kan sersiamnak hmun a si tikah zalonnak le duhthimnak ngeih hi a herh. Tuni tiang ah duhlonak sianghleirun ah kai in zuam lomi major a cawngmi siangngakchia tampi an um theu rih. Zeiruang ah mah bantuk hi kan ton? Duhthim in singngakchia nih duhmi major poah soknak nawl kan ngei kan ti nain kainak taktak cu nawlngeitu nih khiahpiak a si tawn. Tahchunnak ah sianginn pakhat nih major 12 a ngeih ahcun cu chung ah siangngakchia nih an duhmi major poah i thimnak nawl an ngei. Si nain mahkha soknak nawl an ngeihmi lawng a si rih i kainak nawl an ngei rih lo. Mah an sokmi chung ah khan nawlngeitu nih tanghra an ngahmi mark he aa rem ning in thimpiak than an si. Cucaah, tanghra camipuai phichuak hi a biapi tukmi ah a hung dir. Tanghra ah mark tha a hmumi hna caah vanthatnak ( chance ) a tam deuh tawn i mark tlawm deuh hmuh ahcun duhmi kai khawh lo le hmuh khawh lo tibantuk a um deuh ve tawn. Siangngakchia pakhat i a ngeihmi fimthiamnak muru kha hngal loin a mark pakhat zoh in major thimpiak le pek a si tawn tikah caan tampi cu siangngakchia kai duhmi, zuammi le an pekmi hna karlak ah palhnak le i pialkannak a um theu tawn. Cu nihcun siangngakchia nih fim kan cawnnak ah a dikmi zalonnak  kan ngei kho rih lo ti zong a langhter chih.

Cun kawlram ahcun a cozah nih peng asiloah ramkulh le ramthen hoih in anmah he aa naih bikmi anmah he aa tlakbikmi sianghleirun zohchih in siangngakchia kha an chiah tawn hna . Chin ramkulh in a awngmi an si  ahcun Kalay, Monywa ah kai ding, Falam pengkulh  le Thantlang peng  in a awngmi an si ahcun Hakha ah an kai lai tibantuk in rikhiahmi an ngei. Mah bantuk in rikhiahnak a ummi nihhin sianghleirun le major thimnak lawng siloin siangngakchia thanchonak zong kap tampi in a  donh chih khawh. Tahchunnak ah Falam pengkulh le Thantlang peng in a awngmi siangngakchia hna nih Hakha sianghleirun lawng ah kainak nawl an ngeih caah an kai hnga. Khuafa deuh a si tikah a dang sianginn leng in cawn khawhmi (e.g computer, mirangca, training phunphun) cawn duh zong ah chanbaunak tampi a um tikah an thancho a nuarh deuh lawng siloin sunghnak tampi a chuak kho. Cu caah sianghleirun a dirnak hmun kha zohchih lo ding a tha lo.

Cawnmi aa lo nain cawnnak hmun aa dan tikah thiamning zong aa dang tawn.Siangngakchia duhthimnak pek hi kutka tampi onhpiak bantuk a si caah a biapi tuk. An kai duhnak hmun le an cawn duhmi kha an fimthiamnak nih a phanh ahcun a karlak ah dawnkhantu um loin an kai khawh ding le an cawn khawh ding a si. Si loin a cozah nih hmunkhiahpiak le cawnter a si ahcun siangngakchia thanchonak a donh pinah a thiam taktakmi le hman a tlak taktakmi siangngakchia an chuak kho lai lo. Cu caah fimthiamnak lei ah kan thancho deuhnak ding caah siangngakchia kha tlangkamh chung ah chiah siloin kutka tampi onhpiak an herh.Theihternak:

Hi capar hi Chinbridge Institute nih a tuahmi “Higher Education Research Fellowship” program ah Research Fellow pakhat dirhmun in Cer Khengmual nih a tialmi hlathlainak cathluan chungin a tawinak in langhter thanmi a si. Cer Khengmual cu Monywa University ah International Relations major in 2nd year (Hons) a kai liomi a si. Chinbridge Institute tuahmi “Higher Education Research Fellowship” ah Research Fellow pakhat a si ve. +++

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: