Tlangcung NLD Le USDP Hi Thu-Doh Burma He Emkhat Bakte An Si Maw?

0

Photo/ Salai Holy Tawk Tling Thang

By; Salai Holy Tawk Tling Thang

Biadomhnak: Chinram asiloah tlangram ah a ummi NLD le USDP cu Chinram le tlangram ah hram ngei lo in Kawl miphun nih dirhmi le chakrenghmi an si ti cu chim hau ti lo a si. Cucaah, Chinram asiloah tlangcung ah a ummi NLD le USDP hi zei he dah an i lawh ti ahcun Kawlram tuanbia ah a rak um taktakmi Thu-doh Burma he emkhat bak te an si (Thu-doh kan timi cu mirang nih “Their”, Lai nih “Anmah” timi khi a si). Thu-doh Burma cu zei bantuk dah an si? Zeitindah Thu-doh Burma he an i khahning cu a si, zohti hna usih.

Du-Burma Le Thu-doh Burma Aa Semning

Doh-Burma Asi-A-young chung in Mirang pennak dohtu Kawl hruaitu hna cu; Du-Burma (Our Burma) le Thu-doh Burma (Their Burma) tiah phunhnih ah an rak i cheu. 1938 ah, Thakhin Kodaw Hmaing, Thakhin Aung San, Thakhin Nuh bantuk (Du-Burma) phu le Thakhin Ba Sein, Thakhin Tun Oh (Thu-doh Burma) phu tiin “Doh- Burma Asi-A-Young” cu phu hnih ah aa cheu. “Kawlmi a si ve ko nain Mirang leikap ah dir in Mirang colony tanh a hmangmi” hna kha Thu-doh Burma tiah min sak le auh an rak si.

Nihin ahcun tlangcung miphun a si ko nain Kawl miphun nih dirhmi le chakrenghmi asiloah Thingthunh le Tanbo ah hmanmi cu Chin NLD, Chin- USDP party pawl khi an si ko lo maw?

Du-Burma Le Thu-doh Burma Buainak

Thakhin Wah Tin nih, “Thu-doh Burma kan timi hna cu Kawlmi, anmah British nih an thluak a tawl i a khuhchilhmi an si. Kawlmi a si ko nain anmah Mirang he tangti le i bawm in Kawlram a kan penmi khi an si. Kawlmi si i Mirang tu tanpi in anmah he cabuai a dumti i rawl a eitimi kha kan ti hna” tiah a chim. Mirang lawng kan ral tumpi an rak si lo, Thu-doh Burma ko hi chunglei kan ral tumpi ah an rak cang a ti (Nemoto, 2000 cited Thakhin Wahtin in: Our Bama and Their Bama, The Journal of Burma studies, Vol. 5, p.3).

Nihin Chinram ah a ummi NLD/USDP party le hruaitu pawl khi Kawlmi an si lem lo, Chinmi an si ko. Kawl miphunpi dawpdolhnak policy tu doh lo in anmah Kawl miphun dirhmi party policy tu i hrawm in le anmah lei tu ah tangti in rian an tuan ve. Cu ruang ah Chinram NLD le USDP cu Thu-Doh Burma lungput le sining he emkhat bak te an si tiah ka ruah.

Du-Burma pawl caah Thu-doh Burma cu kehleng phelh ding lawngte a ruatmi awlokchong sivang ngai kha an rak si. Cu ruang ah, Dr. Maung Maung nih cu hna pawl cu “Hnulei lawng a ngei i hmailei a ngei lomi, mah le mah hruaitu aa ti nain hnuzultu zong a ngei lomi pawl” tiah a cauk chung ah a tial (Maung Maung, 1969, p.173).

Cu ve bantuk in Chinram NLD, USDP pawl hi hnulei lawng a ngei i hmailei a ngei lomi ka lawhter ngai ve hna. Hnulei nih “central committee chakrengtu” kha a sawh i hmailei nih “miphun policy kong ah anmah nawl tein hluttaw ah biachimnak nawl an ngeih lomi le chakrengtu central committee hnatlaknak le theihpinak um lo in cozah riantuannak ah khuakhan lairelnak an ngeih khawh lomi” khi a sawh duhmi a si.

Miphun dang khi an si hna lo nain cutin Mirang nih thluak a tawl i “Thiangthunh le Tanbo” ah a hmanmi ‘Hto-du Burma’ chung in U Saw le a hawile rual nih “Do-Burma’ hruaitu Aung San le a hawile cu 1947 July ah an rak thah hna.

Chinram NLD, USDP cu mahte in Chinram le Chin miphun sersiamnak asiloah Federal kha biapi ah chia loin cunglei chakrenghnak le tlanglaknak in “Thutdan le hmunhma” an ngeih khawhnak ding tu kha biapi deuh ah an chiah. Chin miphun nih kanmahte in kan ram kan sersiam lai ti si lo in cunglei chakrengtu NLD, USDP policy kut in teinak hmuhnak ding a si ahcun zei paoh an ngamh. Thu-doh Burma pawl nih anmah Kawlmi Aung San le a hawile pawl thahngamhnak an ngeih bantuk in Chin miphun caah a tha tukmi policy le federal mumal hrawh le hnon kha an zei a poi lo tiah ka ruah.

Aung San a thih cang caah Thu-doh Burma hruaitu U Saw cu mirang bawi hna naihniam tein rian a tuan.  Luatnak hmuh cangka in Bogyoke Aung San thahnak puanzar phen i thil a cangmi vialte a hlathlai lio ah U Tin Tut cu bomb an puah hnawh i 1948 September ah an thah. Hihi Thu-doh Burma kutneh thiamthiam a si. U Saw lawng si loin Du-Burma caah chunglei ral a simi Thu-doh Burma cangvat bantuk thau pipi kha tor le cheng in Mirang nih a zuat hna.

Cu ve bantuk in chakrengtu cunglei NLD, USDP nih an nawlngeihnak a hmunh khawhnak ding ah Kawlrawn lawng ah si lo in tlangcung (Chin) miphun dotu le teitu ah cangvat bantuk thau pipi kha an i zuat ve hna. Cu a zuatmi nih cunglei nawl an ngaih ahcun dirhmun sang ah a cawi hna i amah nawl a ngai lomi paoh cu rian a phuah hna i a thumh thluahmah ve hna. Pasal tha timi nak khan amah nawlngaimi kha Chief Minister tibantuk rian sangmi a pek hna. Cucu, Thu-doh Burma bantuk in an i  lawm khim, an i hnngampi khim.

Thu-doh Tlangmi

Kachin Baptist Convention le Kachin mizapi nih KIO/KIA cu an miphun luatnak kheltu “freedom fighter” ah an ruah i an dirkamh hna lioah Shan Hluttaw ca ahcun KIO cu “terrorist” an si ko. Cutin KIO/KIA phu “terrorist” tiah biachattu hna cu Kawl an si lem lo, Tlangmi thotho, “Thu-do tlangmi” an si.

Thu-doh Karen Le Shan

KNU hmunpi Manerplawsakhan ral nih an hrawh i an rak lak khawh nakhnga “chunglei leirawitu” (traitors) hna kha miphun dang pipi an si lo, anmah Karenmi (DKBA) thotho, “Thu-doh Karen”an si. 1947 London-Talk ah Prime Minister Clement Attlee sin Shan Sawbua pawl cakuat pakpalawng ah a chuahtertu le an kehleng a phelhtu hna kha miphun dang pipi an si lo, anmah Shanmi thotho Yah-Pah-Lah hruaitu pawl “Thu-doh Shan” an si.

Thu-doh Chin

Tlangmi hruaitu 226 tonnak 1961 Tawngyi Conference lioah Tlangcungmi vialte an tangti dih i Federal phung an hal lioah tlangmi lei tang loin Kawl cozah U Nu lei a tang diammi Chin Vuanci kha Kawl asi lo, Chinmi thotho “Thu-doh Chin” a si. Hi lio Tlangcungmi doh in U Nu lei a tang vemi Karen hruaitu Aye Soe Myint zong “Thu-doh Karen” thotho a si.

Tuni ralkap ukpennak le miphunpi dawpdolhnak kum saupi kan dohnak ah hlan Mirang colony uktu hna nih “Thu-doh Burma” tuuphaw-hruk cenghngia tum pipi a rak zuat hna bang tulio ukpentu miphun dang zong nih “thiangthunh le tanbo” ah a hmanmi, U Saw fialmi paoh, a herh ahcun, a lungtluanh duh ah “lainawn” tiang hmanh thlachiat a ruat lem lomi, mit hun zoh in “mirh” piak, hun naih deuh in “hoh-keh, Abah!” a timi, “Thu-doh Chin phun zong tampi kan um ve cang.

Phundang in kan chim ahcun miphun dang a simi cunglei chakrengtu lungtluanh duh ah mah miphun ciacia a simi sifak miharsa zawn ruat lo in cunglei fialmi paoh “Hoh-keh Abah, Hoh-keh Ame-suh” tiah inn le lo zong a hnor, a pah ngam dihmi “Thu-doh Chin” kan um len ve ko cang. Hluttaw chung ah mah miphun policy le federal kong chim lo in midang chimmi biatung kutbengh piak lawng ah san a tlaimi “Thu-doh Chin hluttaw palai” zong kan tampi hoi cang.

Mirang colony uknak 1935 Phunghram Upadi nih a pekmi “dominion status” menmen ah a lung a rak tlingmi, pekmi paoh a lungtlingmi “Thu-doh Burma” hna lungput bantuk, a nem tukmi phun kha tuni kan herhmi asi lo. Cucaah Kawlram ah dohthlennak kan tuah i zalonnak kan khelnak ah a biapi bikmi cu “lungput” kha a si. Tuni Chinmi lungput ah Do-Chin chungah maw kan um, Thu-doh Chin  an sawngkhuai chungah dah kan um, timi kha pakhat le pakhat i chek le i hngalh a biapi tuk cang.

Biatlang Komnak: Thu-doh Chin le Thu-doh hluttaw palai lungput le policy nihcun Chinram a damter kho taktak lai lo. Tlangcung miphun nih kan duhmi Federal asiloah mahte khuakhan lairelnak taktak zong an chuahpi kho taktak lai lo. Cucaah, 2020 thimnak cu “Thu-Doh Chin (Their Chin) party ah si loin Do-Chin (Our Chin) party ah mee bungh caan” a si ve cang ko lo maw? Chin miphun le Tlangcung miphun damnak caah “Tuu le tuu-phaw hruk cenghngia hi miphun dawtnak mit in hmuhthiam le thleidan thiam ve cang hna usih. Chinram le Chin miphun luatnak hmu in dam cang ko seh!

Cherhchan: Chinmi Lungput: Dobama maw Thudo-bama? timi Salai Van Lian Thang cabia chung in laakmi an si

Salai Holy Tawk Tling Thang

2020 June 3

Biakilh: Hi cabia cu catialtu pumpak hmuhning a si, the Chinland Post dirpimi a si lo. Catialtu hi zeibantuk ramkhel party hmanh ah member a lut lomi a si. Miphun dawtnak he catialtu pakhat a si.  ~ Editor 

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: