Zeitin Dah Chantiluan Kan Dawi?

Lian Cung (Sopum), Chin Digest Vol2, No.2| Ni khat hnu ni khat, seh thilri lei fimthiamnak a ṭhanning a san chin lengmang tik ah nihin kan vawleipi cu globalization village (vawlei khuapi) tiah auh a si cu kan hngalh dih cio. Information Technology Age (IT chan) i kan um tik ah, chantiluan kalning le ṭhanning hngalhthiam awk a har tuk. Mah nih cun chawlehthalnak, zatlaang nunphung, kokek sining le biaknak tiang in a pilpi chih hna. Cutin, nitlaklei ram pawl nunphung le sining hmunkip i a karh tik ah, mi kip nih an nunning cawn le zulh a fawi ngaingai. Hihi, nitlaklei ram pawl nih an ram kauhnak caah an hmanrua zong a si kho men. Ramkauh timi cu hriamnam lawng in ral doh i ram kauh khi a si thlu lem lo! Nunphung lei ramlaak kan ti hnga maw? Atulio kan ram mizapi nunning kan zoh tik ah a ṭhatnak le a chiatnak he nunphung le sining thlennak tampi kan hmuh.

Kan ram, kan peng, kan khua ah a hung lutmi miphun dang nunphung nih hmailei ah bochan dingmi mino tampi thinlung a thlen chih ve. Mi nawl cawn lo dingmi kan i cawn, kilven dingmi kan nunphung huamsam tein kan thlau. Mi nawl cawn, zaruh teuh kan rak ti maw kha. A poi ngaimi cu, theih ko bu in thei lo bantuk tein chantiluan chung ah kan pil thluahmah. Chantiluan chungah kan pil kan i hngalh lomi zong a poi tuk fawn.

Kan thilhruk-eihning le ṭamhmoihning: Laimi kan poi ngainak pakhat cu miphun lian le ngan deuh pawl nunphung nih a kan dolh fawi ngaimi hi a si! Tahchunhnak ah, Korea film kan zoh tik ah, an thil hruk-eihning le ṭamhmoihning nih fawi tuk in kan lungthin a chilh sual maw? Nitlaklei pumpululh chuih puai (premier league) kan zoh tik ah, an sam mehning nih kan lungthin a la colh maw? Mi nawl cawn lo ding ka ti duhnak a si lo; asinain, ramdangmi nih seh thilri hmang in an i ṭamhmoihmi (plastic surgery) le an ram cozah uknak ṭhami tang an nunphung bantuk in, kan umnak hmun ahhin teh aa tlak hnga maw, ti kha ruahchih a herh.

Biakinn kan kal tik ah nitlaklei ram thil hruk-eihning le sexy (taksa laang in thil hruk) tuk in kan umkal sual maw? Pumh kal dingmi hna, nightclub kal dingmi kan lo sual hnga maw? 1998 kum ah, Tahan kan rak peem i, tangriat ka rak kai. Mizo le Kawl holh cu rak thiam rih hlah kaw, hawikomh awk ka rak thei lo. Kan sianginn khan chung ah Lai zaal aa beimi minung pahnih ka hmuh hna i, Laimi bak an si lai ka ti. Asinain, Mizo holh in an i chawnh tik ah, ka kom ngam hna lo. Nikhat cu, “Laimi nan si maw?” tiah ka hal hna i, “kan si ko an ti”. Lai zaal i bei hna hlah sehlaw, miphun dang ah ka ruah hna lai. Kan Lai thilthuam hi zahpi hlah usih. Laimi lak zong ah miphun dang holh nih kan hip tuk hlah seh. Miphun dang holh thiam le hman a ṭha tuk ko nain, a hmannak hmun le a caan zoh thiam a herh.

Nungak le tlangval hawikomhning. Lai miphun cu inn zakhat maw zahnih hrawng umnak khuate in a ṭhanglianmi kan si hna. Chungkhar khat bantuk in khua kan saṭi i, khualu in khuataw tiang kan i thei dih. Nungak le tlangval i hawikomhnak zong ah miphun dang nih an ngeih lem lomi, mahle innlo chung ah kan i lengkai. Hmunkhat ah lo kan kalṭi, tiva kan kalṭi, thingthei kan hrawngṭi tawn hna. Asinain, nihin ah cun chantiluan nih huamsam tein a khuh chih lengmang ve cang.

Kan ram cozah uknak ṭhalo le sifah ruang ah, Laimi tampi cu vawlei ramkip ah phanh a si. Hlan chan bantuk in chungkhar tling tein hmunkhat ah um a fawi ti lo. Nulepa nih chungkhar pawcawmnak caah fale ramdang kalter cio a si. Mino pawl nih nu le pa um lonak hmun an phanh tik ah zalonnak an hung ngei. Zalonnak nih ralṭhatnak a van chuahpi tik ah nungak le tlangval i hawikomhning zong ah mi nawl kan i cawn. Ṭhit-umh hlan ah nu le va bantuk in (living together) kan i hawikom cang hna. Mah zong cu sual ah kan rel lem ti lo. Ngeihkhat ṭhit-umhnak (same-sex marriage) zong hi kan hrial bak lai ti awk a tha lo! Valentine Day hmanning zong ah, pangpar pek le lenṭi lawng si loin, taksa tiang in i pumpek a si. Thilhruk-eihning lawng si loin umtu le ṭhuttoning tiang in kan vaivaun cang.

Caan kan hmanning: Miphun a ṭhangcho le a ṭhangcho lomi kan i dannak bik pakhat cu caan kan hmanning ah a si. Laimi cu cozah zung le company ah rianṭuanmi si loin, lo thlawh in paw aa cawmmi kan si tik ah kanmah le siaremning in caan a hmangmi kan tam. A bik in, kan caan tam deuh cu bianuam saihnak, biasawng tlorhnak, ram vaihnak le tiva kalnak tibantuk ah kan hman tawn i, thil pipa le a herhmi rian le a biapimi khuaruahnak caah caan tam kan pe kho lo. Cucaah, miphun dang le ramdang i rianṭuan tik ah, a caan hmaan tein rianṭuan kan i harh ngai tawn.

Nihin seh thilri lei a hung ṭhan tuk tik ah, mi kip nih phone kan i tlaih khawh cang. Kan i tlaihmi phone chung ah muicawl phunkip, hmanthlak phunphun, thawngpang, games le thil phun tampi an um. Website hmang in, zoh lo dingmi thil kan zoh, a herh lomi thawngpang kan rel i ngakchia bang khin game kan i celh. Cun, hawile he g-tlak, viber, facebook tibantuk khin kan i zi. Biakinn chung le office zong ah phone kan dehnak ah zeite kan thei ti lo. Chungkhar zong ah hmunkhat biaruahnak, rawleiṭinak le thlacamṭinak caan ngeih a har cang. Caan hi a biapi tukmi a si caah, mifim nih cun an ngeihmi caan hi sullam ngei tein thil ṭha tuahnak ah hman khawh an i zuam. Cucaah ṭha tein caan hman kan thiam lo ahcun kan rianṭuannak ah hlawhtlinnak ngeih a har ngai. Caan cu khon awk le chiah awk a ṭhat lo caah, sullam ngei tein hman thiam a biapi tuk.

Pathian kan thangthat le biakning: Pathian kan biakning le thangṭhatning zong ah chanthar pumhnak program kalning a dawizia kan thiam a herh. Hlan chan rak i pumhning lawng kan hman peng ahcun, nihin mino tampi caah cun mit lawng a ku men hnga. Sihmanhsehlaw, miphun dang nih Pathian an thangṭhatning kha uar tuk in, an nawl kan i cawn sual maw? Mah pumpak nunnak ah a um lem lomi, aukhuan tuk, thlarau ngaimi bantuk le, Halleluijah ti phun khin bia phunkip chim tuk khi mizapi hmai ah kan uar tuk sual maw? Pathian nih a herh a ti ahcun, kan tlukrilh awk zong a si ko i, Thlarau hruaining in kan cawlcangh a herh hnga.

Pathian kan thangṭhat tik ah mi nawl i cawn sawhsawh nak in kan lungthin taktak he Pathian a thangṭhatmi kan si a herh. Nihin, Pathian thawngṭha kan chimning le kan kal duhnak hmun zong hi aa dang ngai cang. Ramdang phan kho lomi pastor le rianṭuantu pawl cu santlai lomi phun ah hmuh deuh kan si. Pathian thangṭhatnak hla kan sakmi zong ah vawlei lei hla-aw le style (rock, hip-hop hla phun) deuh kan uar. Minung kan i dawtnak zong hi a deu chin lengmang. Chung le khat nakin mirum le mirum i dawt deuh a si cang. Midang thangṭhatning le biakning i cawn awk a si ko nain, mi nawlcawn rumro uar tuk hlah usih!

Nihin vawlei kan zoh tik ah thil thar ni khat hnu ni khat a chuak chin lengmang. Thiamnak le hngalhnak a phunphun in a karh chin thluahmah. Hi bantuk chan ah a ṭhang cuahmahmi, a bik in mino hna nih kum zeimawzat a luanciami thil sining le nunphung kha mitthlam zong in an suai thiam tuk ti lo. Cucaah, chantiluan hoih in umto le cawlcangh thiam hi a herh taktak. Kannih Laimi, Khrihfa aa timi nih teh, zeitin dah chantiluan kan dawi lai?