May 18, 2024

Psoriasis Takvun Zawtnak Kong Ah Laimi Nih Theih Hngalh Kaunak Kan Herh

0

Salai Van Bawi Mang 

Psoriasis Takvun Zawtnak Kong Ah Laimi Nih Theih Hngalh Kaunak Kan Herh

Takvun zawtnak hi Laimi nih a biapi ah kan chia tawn lo. A phun then lo in, auh thlar in kan auh sawhsawh. A hlei in, kawl nih ‘pyuai’ an timi khi, kan i chirchan ve i ‘pyuai’ tiah takvun zawtnak hna cu kan auh hna. Cheukhat nih, ‘ringvom’ tiah an auh ve. Takvun zawtnak hi nifatin minung pumpak pakhat nunnak dirhmun ah hnursuannak tampi a chuahpi i zatlang bu nih theih hngalhnak kau ve lo ahcun harnak tampi a chuahter.

Ka takvun a ningcang lo hi 2016 dih hrawng in hngalh hram ka thok. Cu lio ah cun, zeidah a si ka rak thei lo. A thak (makphek) ka ei deuh poah a zual hma khun in ka thei. A thak, a lin, ka taksa vun hna nih an sen dih. 2017-18 lio hna ah cun, ka hmai vun hna an car dih i, vun an khok dih. Ka taksa vun hna an sen dih, takvun an reu. Aa cawh. A thak i, a linh cu mei al bang in. A chelcaan ah cun, rian hna ka tuan kho lo. A fah, a linh tuk tikah, thil pakhat khat ah luchonh in ka phum kho lo. Khua sau aa ruat kho lo. A herh lo le a ruang um loin, thin a tawi. Bianem chim a har. Cutin ka takvun a si cu, zeidah a si lai tiah thlopnak ding le siibawi ruahnak hal in 2017-2019  kar Chin ramkulh khuapi Hakha ka phak poah ah takvun lei thei hngaltu siibawi asiloah a thiammi ka hawl hna. An um lo (tutiang ah an um rih rua lo). Yangon tiang ka phak ah cheukhat sizung (private sizung) nih cun an hngal lo. Thailand le US ka phak lawng in ‘Psoriasis’ takvun zawtnak a si kha, tha tein ka hngalhmi a si.

Sicun, ‘Psoriasis’ cu zeidah a si? Siibawi asiloah sii lei thiamnak ngei mi ka si lo caah Siibawi hna le ngandamnak lei ca ka relmi chung in hitin ka van langhter.

‘Psoriasis’ cu taksa vun zawtnak phun khat a si. Miphun, rammi sinak thleidan loin vawlei cung ah a cang mi zawtnak phunkhat a si i atutiang ah thlopnak si hmuh rih lomi asi (WHO,2016). US ram chung ah 7.4 million hlei nih hi taksa vun zawtnak hi an tuar i Europe ram ah cun zatuak 12 % nih an tuar hi hmuh khawh a si (Dr Rachakonda : 2013, WHO, 2016).  ‘Psoriasis’ zawtnak cu ‘ruah lo piin taksa vun ah a thok’ i taksa ah a sen, a dot sen tete in an bo. Taksa vun a thak, a lin, mei alh in a alh i a linhsa tuar a fak taktak.

‘Psoriasis’ takvun zawtnak hi chawnh khawh a si maw? __ ‘A SI LO !’. Pakhat le pakhat chawnh khawh a si lo.’ Hihi mikip nih ruah palh in, chawnh khawh a si rua tiah an ruah caah ‘Psoriasis’ zawtnak a ngei mi hna cu an hrial hna. Cu ruangah, ‘Psoriasis’ takvun zawtnak a ngei mi hna cu, ‘pawngkam nih an hrial hna, an tih hna caah mah tein a dang tein i chiah (marginalized), um in lungzawtnak ngeih le karhter mi tampi an um’ (WHO, 2016).

‘Psoriasis’ ahhin phun tampi a um i a tanglei ah a tawinak tein HEALTHLINE chirchan in ka van langhter.

  1. Plaque Psoriasis

Mah hihi cu ‘psoriasis’ taksa vun zawtnak a ngeimi hna 10 chung ah 8 nih ngeihmi phun a si. Taksa vun kha a reu, a puar bantuk in taksa vun a rangmi hna an chuak. A hlip tete in an um. An car. Cun, taksa vun kha a sen dih. Hi zawtnak cu taksa pum khoika poah ah a um kho mi a si i; keu, khuk, lukheng, keng hna a tam bik hmuh khawh an si.

  1. Guttate Psoriasis

Hihi cu ngakchia le mino hna ah tam deuh hmuh mi a si. Kut, lukheng, phei le tang hrawng ah an chuak theo tawn mi a si.

  1. Inverse Psoriasis

A bik in zaktang, paw le pang, hnuk tang, tawcor hna a cang kho mi asi. A sen tete in an um i thlan chuah lio ah, kheuh piak ti bantuk tuah ahcun a zual hmakhun mi a si.

  1. Pustular Psoriasis

Hihi cu mikip sinah a cang mi a si lo. Upa sinah tam deuh hmuh a si. Zoh ah hin, chawnh khawh mi a lo nain, chawnh khawhmi a si lo. A bikin kut le ke ah a cang khun i taklinh, kik nih tlaih, chungnon (luakchuah) le taksa thazaang der ti bantuk hna a chuahter kho.

  1. Erythrodermic Psoriasis

Hi phun cu hmuh a har i a zualhma ngai mi zong a si. Taksa pum zapi ah hmuh khawh a si i takvun hna an sen dih. Takvun hna aa then thek, a tlek bang an lo. Asiloah, takvun hna an car i, a hong khek asiloah a kok dih bang khin. Cun, mei kangh bang in a thah le linh a fak ngaingai mi a si.

  1. Nail Psoriasis

Kut le ke tin hna an khor dih. Tin a nem i a fak. Tin vuncor muici hna aa thleng. Hihi cu, bangbuar in thawkmi ‘fungal’ zawtnak timi zong a si kho chihmi a si.

Hi ‘psoriasis’ zawtnak cu zeitin dah a chuah, zeinih dah a chuahter ti zong (atu tiang cu) theih a si rih lo hlei ah, thlopnak sii hmuh a si rih lo. Zeitin dah a thah, karh lonak zor ter deuh lai titiang lawng tuah khawh a si rih.

A cung ah kan langhter bantuk in, ‘Psoriasis’ nih taksa pum temtuarnak lawng a chuahpi siloin lungthin khuaruahnak tiang a hrawk (psychologically devastating). Cun, mah le mah izumhnak, i thangthatnak (self-esteem) hna kha a zorter i lungretheihnak (anxiety) le lungthin nuamh loin lungzur zawtnak (depression) kha a karhter. Cucaah, hi ‘psoriasis’ zawtnak a ngei mi hna cu an innchungkhar ah siseh, pawngkam zatlang nun ah siseh (social life), thiam riantuannak (professional career) ah tam ngai hnursuannak a ngei.

‘Psoriasis’ ruangah riantuannak le chungkhar hna ah thin tawi, thinhunnak (anger) hna tam ngai a chuah ter kho i lileng lungzurnak hna an tuar khawh mi a si. Psoriasis zawtnak a ngei mi zatuak 94% nih pawngkam zatlang nun ah hnursuannak tampi a um an ti i 68% hna nih riantuannak tiangah tam ngai te a kan hnursuan tiah an chim (WHO,2016). Hi nih a langhter mi cu, ‘Psoriasis’ taksa vun zawtnak a ngei mi hna hi hrial le tih loin, a thazaang der lonak ding le lungzur lonak ding caah pawngkam nih chawn biak thiam a herh (WHO, 2016).

Cucaah, Laimi nih taksa vun zawtnak kong hi biapi deuh in van chiah i zapi nih theih hngalh kauhnak ding caah sii lei thiamnak ngei mi le siibawi hna nih a kan zuam piak a herh. Cun, Lairam dirhmun in kan chim ahcun, Chin ramkulh khuapi a simi Hakha ah hin cun takvun lei thiamnak a ngeimi siibawi cu a kan chiah piak a herh.

Reference:

  1. Psoriasis ( in Burmese Version)
  2. Psoriasis prevalence among adults in the United States
  3. Global Report on Psoriasis (WHO,2016)
  4. https://www.healthline.com/health/psoriasis

 

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: