2022 February 26 — Ramkulh Kawlram ah 2021 February 1 thokin hramhram uknak lak a si hnu ah Kawlram pumpi in pau dothlennak thok a si lio ah Chinram i khualipi a simi Hakha zongah February 8 thokin lamcung chuak in duhlonak langhter a si. Khualipi Hakha duhlo-langternak a hruaitu ah University siangngakchia Salai Ngun San Aung zong aa tel.

Salai Ngun San Aung hi Yangon University ah Master a kaimi a si i Chin Literature and Culture Committee (CLCC) ah hruaitu pakhat zong a si. Chinram thawngzamh pakhat a simi The Chinland Post zongah kum 3 chung Editor a rak ṭuanmi a si.

Hramhram uknak lak a si hnu Hakha khuachung ah duhlo-langhternak hruaitu pakhat zong a si. Ralhrang nih tlaih ding in 505-a (warrant) an chuah caah ramtang lut in a tu bantuk in Chinland Defense Force-Hakha (CDF Hakha) i hruaitu a ṭuan hi a si. A hmailei a chunmang zeidah a si? Zeiruang dah hriamtlaih hi aa thim? Khonumthung Burmese nih biahalnak an ngeihmi a si.

Khonumthung Burmese nih biaruahnak an ngeihmi chung in a tlakning in lehmi a si. Hika Link ah Kawlca in rel khawh  a si. Editor 

Khonumthung Burmese (KB)- A hmasa bik ah zeiruang dah hriamtlaih-dothlennak lam hi naa thim?

Salai Ngun San Aung (Salai NSA)– Hriamtlaih-dothlennak lam hi kan i thimmi a si hrim lo. Ramkhel kong cu ramkhel lam tein dihter kan duh ko. February 1 ah hramhram in uknak lak a si tikah a thli tein biaruahnak kan ngei. Hawikom pawl he bia kan i ruah. February 8 ahcun a cheu peng pawl cu lamcung an chuak cang lai. Myitkhyina lei zong he pehtlaihnak kan tuah. Mandalay lei zong an chuak cang lai caah zei kan tuah lai tiah khua kan khang. February 8 zaanlei ah meeting kan ṭhu. Ka hawikom pawl he biaruahnak kan ngeih hnu ah thaizing cun kan chuak cang lai tiah biakhiahnak kan rak ngei. Lamcung kan chuak i dai tein duhlonak kan rak langhter i kan duhmi kan rak hal hna. Asinain, rulrulhranghrang in an kan leh caah a tu bantuk lam kan i thim hi a si.

KB- Zei bantuk a ruang bik nih dah hramtlaih dirhmun hi an phakter?

Salai NSA- Dai tein duhlonak a langhtermi pawl an tlaih hna. An hrem hna. Cun, kan Kawlram tuanbia kan zoh tikah, dai tein ramkhel lei kan duhmi kha rak hal a si, sihmanhsehlaw zeitik hmanh ah kan rak ngah bal lo. Tutan hi tah kan ngah kho hnga maw? An lung tel aa thleng sual hnga maw kan ti nain kan ngah hlei lo. Cucaah, tuanbia nih pekmi rian a si tiah biakhiahnak ka ngei. Kan duhmi a phichuak kan hmuhkhawhnak ding a lam cu hruamtlaih lawng hi a taang cang timi lung i thlehnak kha a biapi bik a si.

KB- A cheu nih cabuai cung biaceihnak in a phi kan kawlding a si. Raltuknak in a phi kan kawlding a si lo tiah a ruat/chimmi an um. Mah cung ah tah zeidah chim na duh?

Salai NSA- Cabuai cung biaceihnak in a phi a kawlmi zong an rak um ko. U Khin Nyunt chan ah khan an rak tuah bal. Hriamtlai phu pawl kha a dik lomi chunmang pek in lam pialter kha Kawl ralkap nih strategy ṭha bik pakhat a ngeihmi a si. A hlan zongah an rak tuah bel. A cheu hriamtlai pawl cu ramkhel lei an hmuitinh an thlau beh i Sipuazi lei ah a kalmi an um zong kha kan tuanbia in hmuh khawh an si. A tutan zong rampihuap kahdaaihnak cahren NCA hi mithmuh kuttongh a si. Zeihmanh a phi chuak lo. Kan lung fim i kan rim caan a cu cang. Kum 70 leng hramhram uktu pawl he bia kan rak i ruah cang. Cu biaruahnak chungin tlangcung hriamtlai pawl nih kan duhmi a phichuak zeitik hmanh ah kan rak hmu bal lo.

KB- Asiahcun, Dohthlennak a hmuitinh hi zeidah a si? Zetluk tiang dah teinak kan hmuh lai tiah na zumh?

Salai NSA- Tlangcung miphun pakhat le pakhat cu kan duhmi a lo hna lai lo. Rakhine nih zeidah a duh, Kachin nih zeidah a duh, Chin nih zeidah a duh timi mah le riikhiah ning cio a um lai. Tlangcung miphun pakhat i hruaitu hna chungin Federal a duhmi an um lai, Independence a duhnmi an um lai, nain tuchan ah zeidah aa tlak bik timi a um. Sihmanhsehlaw, Ramkomh Kawlram kan ti tikah hin, ram pawl fonh hi a si. Mah ramkomh kan dirh khawhnak ding caah cun ram pawl kha kan kutcung ah a um hmasa a hau. Chinram cu 75% hrawng hi cu teinak kan hmuh cang tiah ka ruah.

KB- A si ahcun, dothlenak ah teinak kan hmuh khawhnak hnga zeidah a biapi in tuah a herh?

Salai NSA- Vawlei ralpi pakhatnak le pahnihnak bantuk in ram khat le ram khat kan i dohmi a si lo, mah le ram/hmunhma kan i venmi raltuknak a si. A dang pakhat cu a dik le dik lo karlak a cangmi thil a si. Cucaah, hriamtlaih lawng in a zaa lo. CDM zong kan herh. Raltuknak pakhat sawhsawh lawng a si lo, dothlennak pi a si caah mipi tha peknak zong tampi kan herh. Minung thazang cu a ummi zah te hi a zaa ko. Hriam tling tein ngeih tu kan herh. Hriam tling tein an kan pek khawh a si ahcun a sing leng kan chuak lai a fiang. Asinain, kan herh tluk in hriam kan ngah kho rih lo, a herh tluk in kan ngah deng cang. A lamkip in kan doh cio a hau. Mipi tha peknak zong kan herh i hriam thazang zong kan herh len rih ko.

KB- Ralhrang pawl hi an hriam zong a ṭha. Cun, minung thazang zong a ṭhawn caah zeitin dah hmai kan tonh hna ah a ṭhat lai tiah timhtuahnak na ngeih?

Salai NSA- Raltuk timi cu thinlung i doh a si, thinlung hi a biapi bik a si. Naypidaw kha kan kal i kan va tuk a si lo, Yangon kha kan tuk a si lo. Kanmah ram te ah a rak lutmi kan tuk a si. Cucaah, mah hmuhma theihfiannak, hriamnam lei in kan tluk hna lai lo, sihmanhsehlaw thinlung thazang in a tutiang kan tuknak ah teinak kan hmuh ngai ko ti kha theih a si. Cucaah, hriamlei kan ser cuahmah bantukin thinlung kha a biapi bik a si ko.

KB- Atu dothlennak ahhin zeibantuk pekchanhnak pawl dah na ton?

Salai NSA- Nunnak pek in a kalmi si loin nunnak 75% hrawng pek cia in kal a si. Raltuknak kan kal tikah kan nun bu in kan rak kir lai timi hi 25% tluk hmanh ruahchannak a um lo. Cun, kanmah he ei ṭi, ding ṭi, ṭhudir ṭi kan hawile tampi kan mah mithmuh ah an nunnak a liam. Tangka nih cawk khawh lomi dawtnak, tlaihchannak, hawikomhnak, kan pawngte ah a ummi, kan bochanmi kan naule, kan hawile nih an kan liamtakmi hi a fakbik pekchanhnak a si.

KB- CDF-Hakha i hruaitu rian na ṭuan bantukin atu dothlennak cungah na zumhnak le na feeling na kan chim kho hnga maw?

Salai NSA- Feeling kong chim ti tikah, lungfahnak pakhat ruangah dothlennak tuah khawh a si lo. Kan tuanbia ṭha tein theihhngalh le minung pakhat cungah lungfah si loin ramkhel kalning a hman lomi kha doh a si. Atu cu tlangcungmi lawng si loin, anmah Kawl miphun zong ramkhel lei an theihngalh a tam deuh cang caah ruahchannak a tam ngai. Kan zaapi tein kan nam a si ahcun a phichuak pakhat cu a um ko lai tiah ka zumh.

KB- Chin ramkulh ah ralhrang thangzang tampi in raltuknak tuah a si, Chinram in ralhrang pawl hi kan ṭhawl khawh dih hna lai tiah zumhnak na ngei maw?

Salai NSA- Hramhram in uknak lak a si hnu ah Chinram ah hriamtlai thazang a ṭhawn tuk caah a biapi in raltuknak a tuah hi a si tiah ka hmuh. Asinain, kan vawlei sining le umtu ning kan i fiang. Chin miphun hna cu kan hngakchiat tein meithal a tlai cangmi kan si caah ralhrang pawl hi kan tei khawh lonak ding a lam um lo. Zeican dah a rauh lai timi tu cu zeitin dah thazang a chap lai timi cungah aa hngat. Kanmah Chin miphun lawng thazang dihlak in an kan doh caah tei ding cu a har ngai lai. Sihmanhsehlaw, PDF pawl, a dang tlangcung hriamtlai pawl zong nih kahdohnak an tuah caah a rauh hlan ah teinak kan hmuh ko lai.

Sianghleirun kai lio Salai Ngun San Aung – (file photo)

Biakilh: Khonumthung Burmese nih biaruahnak an ngeihmi chung in a tlakning in lehmi a si. ~Editor

A dang biaruahnak hika ah rel khawh a si: Chin Digest he Biaruahnak

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: