Rihkhawdar (Tio khuami) He Biaruahnak: “Ningkel Tein Kan Umkal Ṭuanhawl Kho Cang”

0

#Interview

Myanmar-India ramri ah a um mi Rihkhawdar khua um ralkap umnak (sakhaan) hmun 2 a si mi, Ṭio le Rih Ralkap umnak, Tat-kung sakhaan cu November 13 ah CNA, CDF-Zaniatram, PDA-Tedim, CDF-Thantlang le CDF-Hualngoram hna nih an lak khawh.

Rihkhawdar khua hi Myanmar-India chawlehnak lam ah a um caah mipi himnak, hmunhma daihnak le zauk phung lennak hna a herh tiah khua hruaitu pawl nih an chim.

Nitlak lei, Indo-Myanmar ramri chawleh pehtlainak (Boarder Trade) lak ah Tamu-Moreh hi No. 1 in a ngan bik a si. Rihkhawdar hi Indo-Myanmar Boarder trade No. 2 nak a si. Rihkhawdar ah ralkap camp 2 an lak hnu ah mipi uknak an dirh khawh cang i, khuachung uknak, daihnak le hruaining kong pawl cu The Chinland Post nih Rihkhawdar khua hruaitu Mino upa 2 hna he ton biaruahnak kan ngei kho.

TCP: November 13 ni Rihkhawdar um ralkap camp 2 lak hnu ah atuhi mipi uknak nan dirh khawh cang tiah kan theih. Nihin nan khuachung uknak le hruainak lei le nan khua sining nan kan chim kho hnga maw?

Lehnak: Rihkhawdar a sullam hi (Rih=Dil, Khua=Khua, Dal= Ngun)” Ngun muisam cuang tlangcung tlak mi khua” tiah an chim. Peng a umnak a kauh hi (780) acre a si. Rili a san (2966) ah tlak mi khua a si.

Myanmar Administration zung nih (22.7.2002) kum ah ca number 100/22-324/ahthah 1 in cathanh ning in peng (town) ah an pek. Khuachung ah veng (2) an um. Rihkhawdar No. (1), Tiau khawmawi le  Rihkhawdar No.(2) Tiau khawmawi veng tiah ṭhen 2 in kan um.

2022-2023 kum Rihkhawdar peng ah milu 5,219 kan um i pa milu 2,522 le nu milu 2,697 le inndawng 1,160 kan um.

TCP: Rihkhawdar mipi uknak kong ah ṭuanvo nan lak cuahmah ning nan kan chim kho hnga maw?

Lehnak: Pakhatnak ah sianginn kong siseh mu, nihin mipi uknak thawng in khuachung zong ah sianginn an kai kho cang. Rihkhawdar peng No. 2 ah cacawng mi milu dihlak KG-1=27, KG-II=26, G-1=40, G-2=36, G-III=18,G-IV=21, G-V=10 tiang an um i siangcachim  14 an si.

Sii-inn zong ṭha tein kan awn khawh cang ko.

Cun, kan nih khua hi Indo-Myanmar Boarder Trade No. 2 um mi kan si bantuk in Myanmar-Mizoram kahdohnak a dih hnu cun motor, thilri, minung umkal peng a si cang. Hlan ram daih lio bantuk tein (thilphorhnak) le chawlehchawhrol in pawcawn mi an umkal kho cang i  hlan bantuk tein thilphorhnak kong ah mino nih kan tawlrel khawh.

TCP: Hlan cozah lio bantuk in  ramri luhchuah/umkalnak caah tangka pek a hau maw?

Lehmi: Nihin ni tiang cu ramri gate hngak mipi ralkap sin le India gate hngak sin ah tangka pek a hau lo.

TCP: Rambuai hnu kahdohnak a um pah tawn mi ah khuachung in ramleng a zaam mi nan tam maw?

Lehnak: 2022 kum thawk in kan khua ah kahdohnak a um pah ṭheu caah tiva ral lei Zokhawthar lei a zaam mi inndawng 256 in milu 1,134 an rak si. Cun, Sagaing ramṭhen lei a zaam mi inndawng 56 in milu 267, Yangon lei a zaam mi inndawng 1 le milu 6 tiah an dihlak ralzaam hi inndawng 313 le milu 1,412 hi 2022 kum chung ah an rak zaam.

TCP: Nihin caan khuachung ramdaihnak lei Security hi teh mizei phu nih dah ṭuanvo an lak?

Lehnak: CNA hi kan peng um mi sakhaan 2 laknak ah hruaitu bik an si. SAC ralhrang nih uknak a lak hnu ah kan khuachung ah tihtih phanphan in kan um peng. Atu CNA hruainak in CDF-Zaniatram, PDA-Tedim, CDF-Thantlang le CDF-Hualngoram thawng in SAC sakhaan 2 an lak cu kan lung a nuam. Cun, khuachung security hi CNA le CDF-Hualngoram nih ṭuanvo an lak.

TCP: Nai sakhaan kahnak ah tiva ral lei a zaam mi hna an rak kir pah cang maw?

Lehnak: Cheuthum ah cheuhnih cu an rak kir cang ko. Anmah le rian cio an ṭuan kho cang.

TCP: Khuachung ah zeibantuk in dah mipi uknak hi nan tuah?

Bialeh: CNA le CDF-Hualngoram nih hunhimnak (Security) an lak, khuachung mino phu nih uknak le hruainak vialte cu mino lei nih ṭuanvo kan lak ko.

TCP: Rihkhawdar hi SAC nih vun nam ṭhan hna sehlaw mipi lei zeitin nan umtu ning a si hnga?

Bialeh: Ral kong cu CNA le CDF-Hualngoram an um ko le anmah hi kan bochan ko hna. Khuachung mipi le varal lei Zokhawthar kan unau hna nih a herh ning bantuk in kan ralkap le mipi cu kan si chung in ṭuanti kan i tim ko. Hlan zong ah Rihkhawdar le Zokhawthar mipi cu lungthin khat in harnak kan ton caan zong ah a ṭangṭi peng mi kan si.

TCP: Atulio mino kut ah uknak le hruainak a phanh bantuk in mino lei phu nih tulio nan dirhmun le hmailei nan i timh mi a um maw? Mipi sin ah adang dang na chim duh mi hna a um maw?

Bialeh: Si…atu kan umnak hi hlan pu/pa chan in Hualngoram a rak si bantuk tein kan ram/kan vawlei ah mah tein khuakhan lairelnak hi Hualngoram chung a um mi mipi vialte kan lungthin ah a cam awk a si. Mino zong nih nihin dohthlennak kan tuah cuahmah mi zong hi Hualngoram tiah kan kilven/kan zohkhenh/kan sersiam timh mi zong a si.

Cun, Kan ram hi Federal Democracy zauk phung tling tein kan hmuh hlan chung cu khuachung mipi le khuadang mipi pawl zong kan khua ah umkal le thilṭha lo tuah/phurh a si ahcun mipi ralkap lei hruainak in mino bu he ṭangrual ṭi ding in tawlrel kan timh.

Kan I Lawm.

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: