Editorial: Chin Media Phu Tampi Si Nakin Zumhtlakmi Chin Media Si Kan Biapi Deuh

0

Editorial| 2018 May 4| Vawleicung Media zalonnak (World Press Freedom Day) cu May 3 ah a si. Vawleicung Media Zalonnak Ni le Chin Media timi tlangtar in 2016 kum ah Editorial kan rak tial ciami kha nihin ah thaw a chuak rih ko ti kan ruah caah zapi rel khawh ding in a tanglei bantuk in kan hun taar than. 

Vawleicung Media Zalonnak Ni Le Chin Media
Editorial (TCP-Vol.4, No.225/ 2016 May 3| Issue
————————————————————
|”Tlangcungmi lakah Chin media phu kan tam bik. Chin Media phu tampi sinakin zumhtlak mi Chin media si kan biapi deuh”|

May 3 cu vawleicung media zalonnak ni (World Press Freedom Day) a si. Vawleicung media zalonnak ni a phanh fatin Kawlram media kong chim le rel lengmang a si. Vawleicung journalist pawl zohkhenhtu bu (CPJ) nih, media zalonnak tlaihhip le zalonnak a um lo bik ram 10 chung ah Kawlram hi a 9nak ah an telh.

President Thein Sein cozah kai hnu in media zalonnak tlawmte a um deuh. 2012 August 20 ah cozah thawngthanh zung nih censorship an hrawh. 2012-2015 December 18 tiang Newspaper 33, Journal 404, Magazine 317 le a dangdang cauk 897 cu cozah thawngthanh ministry zung nih phungning in chuahnak nawl pek kan si.

President Thein Sein nih mah le miphun caholh in chuahnak nawl a onh hnu in Chin media tampi kan karh. Kawlram chung ah Chin media phu 35 ringlo kan um. Cu bantuk in ramleng ah Chin media phu a tlawm bik 10 leng an um ve. Chin media phu 35 hi a tam deuh cu biaknak le zatlang bu nih tlaihmi le chuahmi deuh an si. Mah bingte in a dirmi cu phu 15 hrawng lawng kan si. Hi phu 35 chung ah cozah nih phungningte in cachuahnak nawl pekmi hi phu 14 kan si. Kawlram chung tlangcung mi vialte lakah Chin media phu kan tam bik. Fawite in ramchung ramleng kan thawngpang kan i theih kho cang nain, rampi huap le vawleipi nih rel khawh ding in a chuakmi kan um lo tluk a si. Cu bantuk a um khawhnak hnga mahle mah i entai loin thazaang chuah kan herh.

A luancia kum 10 lio ah Chinram thawngpang hi cozah thanhca ah thlakhat 2 tluk lawng aa tel. Asinain Social Affair Minister Dr. Ba Maung a hung kai hnu in Chinram kong hi cozah thanhca le media dang ah thlakhat ah voi 26 tluk aa tel tiah Chin ramkulh cozah thawngthanh zung cazin ning in kan theih. Hakha lawng hmanh ah nitin thawngthanhca phun thum hmuh le rel khawh an si cang. Cu bantuk media riantuannak thawng in Chinram cozah le zatlang mibu tampi thathnemnak a pek.

Media cu a palinak suttung a si caah uknak suttung, upadi sernak suttung le biaceihnak suttung pathum kha dikfel le ningcangte in a kal maw timi zohfel i mizapi ruahnak le hmuhning, cozah ruahnak le lungput kha dikfelte in zapi sin thanh kha a rian biapi bik a si. Cu ruang ah mifim cheukhat nih media cu inn hngak uico (watch dog) tiah an auh phah. Cu tluk in a biapimi suttung pathum kan zohfel khawhnak ding ah media zulhphung, nun can ziaza he mah bingte in a dir i a ngan a dammi media phu si kan herh. Biaknak bu, zatlang bu, ramkhel party bu le mirum pakhat asilole pumpak nih tlaihhipmi le hrenmi cung ah hram a bunhmi media kan si ahcun zeiti hmanh in suttung pathum cu kan zohfel kho hrimhrim lai lo. Cuti kan zohfel khawh lo ahcun mizapi mit le hnakhaw si lo in mizapi a tlukrilhtertu media kan si kho.

Hlan ahcun biaknak bu a karh cuahmah, atu zong a si pah ko. Biaknak bu chuah le Khrihfa bu dang dirh nih thatnak nakin chiatnak tamdeuh a chuahter. Cu bantuk in Chin media zong kan karh cuahmah. Kan chambaunak le kan tlamtlin lonak ah i dirhkamh le tha i pek lo in media phu dangdang ramchung he ramleng he kan dir cio. Kan ram mizapi thatnak ding kha biapi ah chia lo in kan nun nakding le kan market kauhnak ding men ah media nuncan ziaza le upadi buar hramhram in rian a tuanmi Chin media kan tam. Chinmi nih media tampi ngeih nakin bochanmi le zumhtlakmi media ngeih kan herh deuh. Mah media market kauhnak ding men ah kan zatlang le kan biaknak nunzia a hrawk khotu ding a simi Junk Journalism, Yellow Journalism le Black Journalism, tbk., hmang in careltu mizapi leem a hmangmi le cachuah a hmangmi Chin media kan tamtuk cang. Cucu, tih a nung taktakmi media zawtnak hrik a si. Cu bantuk media cu careltu zong nih kan i ralrin le kan hrial a herh.

Chin media hi a bu le market men i a thangchomi si lo in media nunacan ziaza le Chin mizapi nih zumhtlakmi media sinak tu ah thancho aa timmi si cang usih. Cuti kan si lawng ah suttung pathum dikfelte in a zohfel khotu le Chin mizapi nih zumtlakmi media kan si lai ti sawm bu in…

Editor (2016 May 3)

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: