Chinmi Nih Pawcawmning Kan Thlen Ahcun Isreal Kan Tei Lai

Moses T Lian| July 22, 2019| Israel kan tei lai. Cu ti Israel kan teinak ding le phaisa tambik hmuhnak ram si dingah a tanglei tete hi a um a herh ve. Company or Business pakhat kan tuah lai tik ah a herh ngaimi hna cu hi pawl hna hi an si.

1. Phaisa hram asi. (Investment, Capital assets) kan herh.
2. A mah le asi ning tein tuaktan thiam le hmanthiam (Technology, Strategy le Tactical) kan herh.
3. Pathian nih pek ciami Vawlei thil hna (Natural resources) a um a hau.
4. Khuacaan (Weather) that a herh.
5. Kan tuahmi, kn cinmi, zuatmi hna a zuarnak le a cawtu (Marketing or Consumer) an um herh
6. Seh in (Machine) rian kan tuannak hna tlen a herh.

Minung kan khuasaknak ah a biapi ngai asimi Phaisa hi kan Chin ram ah a rak herh tuk lio ah a tu ahcun Pathian lam hruainak thawngin le Kan pu/pa Dr. Henry Van Thio khuakhan piaknak thawngin phaisa cawi khawhnak lam a kan tuah piak cang. Cu caah Company or Business tuahnak cah phaisa kongkau ah ruahhar awk kan ngeih ti lo. Hakha ah Phaisa a kan cawihtu hna zong June thla chungah Hakha an phan cang. Cu lawng hlah, Kan cinthlakmi le kan zuatmi satil hna zong a kan cawtu( Marketing) a zuarnak ding caah Tuluk rampi he pehthlaihnak zong a kan tuah piak fawn. Kan Chin rampi a kan hruaitu Chief Minister Pu Lian Luai zong Tuluk ram he Chinram in a chuakmi pawl direct in zuar khawhnak ding caah hnatlaknak (memorandum of understanding_MoU) tuah dingah Tuluk ram ah a kal cang.

Cu caah, Cinthlaknak le Satil zuatnak ah siseh, a zuarnak kongkau ah Tuluk he pehthlaihnak a kan tuah piakmi nih hin tampi hlawknak a chuahpi cang lai. kan hmunhma te-ah a man hna zong tha deuh in kan zuar khawh cang lai. Kanmah caah cun I thawh in tuah ding lawng kan herh cang. Vawlei ramrum kan timi hna khi rian an tuan caah an rum khi philh hna hlah sih. Tuan loin rum I tim hlah. Mah le kut, Ke te- in a dir khomi Miphun si I zuam hna uh sih.

Cu caah kan Chinram Vawlei ah kan cintlakmi pawl hna hi a hlawk deuhmi le khuacaan he athlak deuhmi hna hi a thimthiam kan hau. Kan zuatmi satial hna hi a dang tein hmunhma chiahpiak kan hau. Cun Phun ṭha deuhmi le a hlawk deuhmi, ramdang tiangin zuar awk thami Satil hna kan zuat an hau.

Cinthlaknak lei in kan ram ah amah tein a um ciami Tolrebaa hna khi kaakip ah an kho len, kan vawlei le kan khua caan he ai tlakmi lawng silo in, ngandamnak ca zongah a thami rawl phunkhat asi fawn. Amahte hmanh in ramlak ah a thami cu ningcang tein kan cin chinchin ahcun zeitluk indah a that chinchin lai. Hihi keimah pumpak in ka tuahter cangmi hna chungin ka chimmi asi. Hihi Innchungkhar pawcawmnak calawng silo in kau deuhpi in nunnuamnak le chawleh/Chawhrolnak ah hman khawh ding thlak in nun a kan cawisang khotu ah hmuh asi. Cu lawng silo in Ramdangpi tiangin zuar khawhmi tirawl asi fawn caah hihi cu Chinmi nun a kan thlengtu ah kan tuah cio a herh ko.

Cu kan tuahnak hmun ah, Macadamia thingthei le Coffee hna kan cin rih khawhmi asi. Tolrebaa kan cinnak Vawlei ah, Macadamia le Coffe he phunthum in hmunkhat ah cin khawh an si. Tahchunhnak ah, Tolrebaa lawng in Ekah pakhat ah ting 190 na hmuhmi kha Coffee le Macadamia he hmunkhat ah na cin tik ahcun ekah khat ah ting200 leng na hmuh lai tinak asi. Kha bantuk khan kan ram i kan vawlei hna kan hman thiam a hau cang.

Cun Facang kan cinnak Leikuang hna khi facang cinnak cha- in a hlawk deuhmi in kan thlen a hau fawn. Tahchunhnak: Leikuang kuang10 na ngeihmi ah kumkhat ei facang a chuak lo, cun nivai na pekmi le na retheihmi he tuak ahcun, kan tuahmi hi a phu lo tak khi asi. Cu Leikuang kuangkhat ah Tolrebaa na cinmi nih facang kum4 a chuak. Cu caah Leikuang kuang10x4= kumsawmli(40) ei a chuak. Cu tluk in a tlawkmi riantu tuan le tlen kan I timlo caah tuni tiang kan siifahnak hi a si kolo maw?. Cu caah kan hmunhma le kan ram hi kan hmanthiam hna sicun, Vawlei cung ram thatha ah pem le I then len hau tilo in kan ram teah unau le nu le pa hna hnangam tein khua kan sa kho cang hna lai. Vawlei kili ah kan I ṭhenthekmi hna hi cu kan pawcawmnak ruangah asi ko lo maw? Kan pawcawmnak hi kan thlen hrim a hau cang tiah na ruat ve kolo maw?

Kan Chinram cu Pathian nih pekciami Vawlei thatha kan I ngeih hna. Hi Vawlei kan I ngeihmi nih hin cawk hau loin phaisa tampi a kan khonter/ngeihtercia cang hna. Vawlei, hmunhma um hlahsehlaw cinthlaknak le Satial zuatnak hmunhma kan ngei lai lo, cu caah Pathian nih pekciami hmunhma ngeih kan si hi 80% cu hlawhtlinnak kan hmuh cia cang ti khawh asi. Cu caah a thangmi 20% hi cu khuakhan thiam/ amah le sining tein tuaktanthiam (Tactical) lawng hi kan herh cang.

Israel ram khi nan theih bantuk in thlaici cinnak vawlei hmanh an ngei lo. Hmun dangah vawlei an porhmi in an ram ah thlaici cinnak ah an hman I vawlei cungah cinthlaknak lei in minthang le min thatnak a hmu mi an si. Aruang zeidah asi? Khuakhan thiamnak(Tactical) an thiam caah asi. Keimah pumpak hrim in Isreal ram ah ka hmuh vemi le hman zong ka thlakmi ka thil chih. Cu caah kannih caah cun, thlaici cinnak ah a herh bikmi vawlei tha kan ram ah kan I ngeihmi hi kan hman thiam ve a herh cang. Isreal ram cu These (Sand or Desert) ram in a khatmi asi caah thlaici cinnak hmun a tha lo tukmi asi. Mah vawlei an porhmi le these kha an cawh tik ahcun Non pek hau tilo in an cinmi thlaici hna cu an tha tuk hna. Hi These chungah hin zeibantuk dat pawl dah a um timi cu kan chim lem ti lai lo. Chemical free, Siivai tel lomi Non, Non pek hau lomi tirawl asi caah Minung ngandamnak ca zongah a tha khun ti asi.

Tolrebaa hi a cindan cu nan theih cio ko caah tam ka tial lai lo. A fiangmi tucu, Leivorh chahpi a duh. A khor kha kaupi in cawh piak law a thuk tuk lo, zung (6) hrawng aza. Mah na cawhmi ah khan Leivorh kha na chilh than lai I leivorh cung te-ah na phum lai. Leivorh kha chilh menmen te-in na chilh ahcun a za ko. Cu ti na Leikunag ah Tolrebaa na cin ahcun, Tolrebaa pumkhat nih facang tunkhat na cawk khawh tinak asi. Leikuang khat na cinmi cun facang tunsawmnga(50) cu an cawk khawh tinak asi. Tha dam tein facang kha cawknak lamtu kawl hna uh si.

Motor Cycle cawk hlan ah, Lo/dum tuahnak a hrerhmi Vawlei vihnak, Lothlawhnak le Lovahnak Seh tu hna hi cawk hmasa deuh in Lo(Dum)Acres 5-10 tu hi kan tuah hmasa ahcun, kumkhat ah na hmuh dingmi hi $ 50,000 in $80,000 asi lai caah, Motor Cycle chimlo Parado Motor le ṭaih inn tu cawk dingin ruat deuh cang hna si. Cutin Seh(Machine) pawl kan I cawk hmasa sicun, Ramdang I kumgkhat chung(thla12) an tuanminak in Lai lei nih thlali kan ṭuanmi in kan hmuhmi a tam deuh saumau lai tinak a si. Seh(Machine) pawl a herhmi hmanthlak hna ka rak thil chihmi hna hi Kawlram ah cawk khawh an si dih cang. A man zong an fawite ko caah thadam tein ka paw I cawm cang hna sih, Ramdang ah har ngai in mi phaisa kawl ciami cah I tim hna hlah uh si. Mi phaisa na cahmi kha na duh ning zongin an in kuat khawh lo caan a phan te lai caah nangmah tein rumnak lam kha a tu caan a that lio te-ah na timtuah a hau cang.

Pathian dawtnak in Chinmi zong hi Vawlei kili ah a kan phanh ter ve cang. Bawipa nih hin Chinmi hi a kan philh lo caah tutiang zong ah zohchia in a kan chia lo pin ah Chinmi thanchonak caah a phunphun in lam a kan hmuhsak chin lengmang ko. Kan Kawlrampi hruitu dir hmun tiangin a kan phanhter lawng silo in kan Chinram thanchonak caah phunzakip in lam a kan hmuhsakmi kan hmuh tik ah Bawipa sin lawmhnak bia chim hi daithlang hna hlah sih. Kan ram le kan miphun caah rian a kan tuah piaktu hna sin zongah dirhkamh le lawmhnak biachim hi kan bau sual lai ka phang. Minung kan khuasaknak ahhin abiapibik hi kan paw cawmnak asi kolo maw?

Kan pupa chan, zeihmanh an rak hmuh khawhlo lio hna I an pawcawmnak ah an rak hmanmi hna kha, tu chan ahcun kan hman ding asi tilo. Kan pupa chan ah Ekah pakhat(one acre) an rak tuahmi kha tucahan ahcun Ekah Pahra( 10 Acres) hna kan tuah awk asi cang. Kan pupa chan ah Tuhmui, Hretlung, Namtawng hna an rak hmanmi hna kha, tuchan ahcun Seh (Machine) hna in kan thlen awk asi cang. Kan pupa chan ah tuhmui in Ekah pakhat (one acre) kha zarhkhat an I rauhmi kha, kannih chan ahcun, Seh in nikhat ah kan tuah awk asi cang. Cu caah Ekah pahra (10 acres) hna cu fawi tein kan tuah khawh cang. Cu ti kan tuah ahcun kan ram ah khim tein kan paw kan I cawm khawh cang lai I kan Chinram tein a ho vanhai loin khua kan sa kho cang hna lai. Kan pupa nih siifahnak Ro an kan chiahtakmi kha kan nih chan ahcun fimthiamnak le rumnak tu kha kan fa le caah chiah piak ding in I tim cang hna uh seh.

Tu lio kan Kawlrampi tiang in a kan hruai cuahmahmi Kawlram Vice President kan pu Dr. Henry Van Thio le Chin rampi a kan hruai cuahmahmi Chief Minister Pu Lian Luai, Hluttaw Speaker Pu Zo Bawi hna nih an kan zuam piak cuahmah lio ah hin kannih zongnih kan Miphun caah kan si khawh chungin ruahnak pek le naih tein rian tuanti khawh I zuam ve hna uh si. kan si khawh chungin dirkamh zia zong thiam I zuam ve hna uh sih tiah kan sawm hna. Bawipa nih Chinmi le Chinram Thluachuahnak pe chin ko hna seh..
Ka lawm ee!