Ramkhel ah Mipi Kan I Teltum Deuh A Herh

Salai Ram Hlei Thang| ED of Chinbridge Institute| 2019 December 20| Demoracy timi cu kan theih bantukin, mipi-uknak a si. Mipi nih ukmi uknak phung tiah phundang cun kan ti hnga. Mipi nih uknak kan tlaih khawh taktak nakding ahcun mipi hrimhrim kan i teltum deuh a hau.

Chin Pyine Hluttaw MP pakhat nih, “mipi teltum hau lo, kanmah pei kan um ko cu” tiah a ti. Asinain, kan thimmi ai-awhtu lawng kan rinh hna i kanmah kan i tel ti lo ahcun kan thimmi ai-awhtu hna nih kan mah duh ning siloin anmah duhning in an uknak kalpi ahcun mipi caah ttih a nung kho.

Laimi chung ah mitampi nih ai-awhtu le cozah rian sang tlai pawl hi bawi hmuh in hmuh a um rih ti cu a ngiathlaimi caah el awk tha lo a si. Cu bantuk mibu lak mipi teltumnak hi a biapi tukmi pakhat a si. Chinbridge nih dothlatnak a tuahmi zoh tik ah thimfung thlaknak dah ti lo cu ramkhel ah mipi teltumnak a niam tuk ti hmuh khawh a si. Chimram milu zatuak pa 4 (4%) lawng nih ramkhel kong capar tibantuk an tial i 14% lawng nih thimfung lemsoinak an bawmh.

Atu lio IT chan ah zatuk paruk (6%) lawng nih Facebook tibantuk social media i ramkhel kong ceihhmainak ah an i tel. Cunak in a zual deuhmi cu zatuak hleithum (13%) lawng nih ramkhel kong aa telmi caa pawl an share siloah comment an tuah. Cu lak hmanh ahcun comment ah pumpak in i laknak a tam hoi.

Hi nih a langhtermi cu mipi nih kan ai-awhtu ding in tuanvo kan pekmi hna hi kan thlahthlam tuk hna tinak a si. Kan ramkhel thancho deuh seh ti kan duh i mipi duhning in uknak kal seh ti kan duh ahcun mipi kan i teltum deuh a herh. Kan duhmi policy kan serter hna siloah an sernak ding ah namchih a herh i kan duh lomi policy an ser lo nakding ah kan duh lonak fak piin kan theihter hna a biapi ngaingai. Cuti tuah bu in mipi duhnak a zul lommi hruaitu cu hnon thluahmah hna ding zong a biapi. Cuticun, mipi duhnak a zul i mipi duhning in rian a tuanmi mipi-uknak taktak cu kan ser khawh lai. Cucu, democracy ram i rami hna nih kan ngeihmi kan tuanvo a si.

Mipi nih kan tuanvo kan tlolh sual ahcun mipi-uknak duhsah duhsah in a tlau lai i hraamhraam uknak leiah duhsah duhsah in aa mer thluahmah ve lai. Lord Action nih, “nawlngeihnak nih mi a hrawh, i, nawlngeihnak tling nih tling khikhat tein a hrawh” a ti. Cucaah, mipi nih nawlngeihnak kan pekmi hna hi kan zohkhenh lo ahcun, a hnu ahcun mipi cawlcangh khawh lonak hraamhraam uknak tang ah kan zalonnak cu rialchih le kharkhumh a si tik ahcun i hlihphua a har tuk cang lai. Kan zalonnak zokhenh le cawnghramh ding ah mipi nih tuanvo kan ngei: kan i teltum deuh a herh.