Chin Ramkulh Fimcawn Thanchonak Kong Ah Dr. Tluang Za Thang, Dr. Sang Hlei Le Prof. Hmun Lian Hna Nih An Hmuhning
Chin Ramkulh fimcawnnak a thancho khawh nakding caah Chin ramkulh cozah nih zeidah papek in aa hmaithlak awk a si ti mi he pehtlai in Dr. Tluang Za Thang, Dr. Sang Hlei le Prof. Hmun Lian Hna nih an hmuhning cu a tanglei bangin kan vun langhter;
Dr. Tluang Za Thang (Principal, Hakha GTI)
“A pakhatnak ah khuate si zong khuapi si zong ah innlo le thilri (infrastructure) pawl hi zoh dawh le rem tein tuah viar a herh. Sianginn chia tuk mi, ruah sur caan ah a zut mi le thutdan cabuai tbk a chia tuk mi cu siangngakchia ca zong ah lungthawhnak a um kho lo. Cun atulio Saya le siangngakchia chiah ning zat hi atulio fimcawnnak phung ning cun Laitlang he aa tlak lo. Cu caah catang um zat in cachimtu chiah ding hi a biapi. Cachimtu hna kha anmah le an cawn, an thiam mi he aa tlak in chimhter an hau. Tch: Math a dih
mi nih English chimh tbk si lo in anmah le specialize an lak mi cio kha chimhter a herh. Tanghra awng mi a si zong le a thiam deuh mi
subject kha chimhter ding a si. Cu pin ah, cachimtu kha subject kong ah siseh cachimh ningcang kong ah siseh training tuahpiak lengmang hi a herh ngaingai. An thiamnak thanchoter lengmangnak caah. Siangngakchia nih zeiruang ah dah fimthiamnak hi kan cawn ti mi kha an hngalhfian khawh nakhnga cozah lei nih chimh cawnpiaknak kha ngeih lengmang ah a tha. Cu nih cun ca an cawnnak ah tinh mi zong a ngeihter hna lai i hlawntlinnak zong a hmuhter hna lai tiah ka ruah.
Fimcawnnak ah fale lawng si lo in nulepa zong a biapit tuk caah nulepa nih fale fimcawnnak ah a phungmen siloin biatak tein thazang kan pek khawh nakhnga cozahlei in fimchimh cawnpiak le thazang pek hi a herh ngaingai. Tch: Kawllei hna cu an fale fimcawnnak ah zeitluk in dah tha an pek hna. Sianginn kai zong ah an don an thlah hna. Kannih Laimi cun kan bengbai. Zeiruang ah dah Laitlang ah tanghra sunghawn a chiat ti cun fimcawnnak hi a par in kan chok lengmang. A hram kan rak zoh lo. Khuate si ah khuapi si ah tangkua, tanghra lawng in tha kan chuah. Cucaah Chin ramkulh cozah nih siangniamrun cacawnnak hi biatak tein thapek in zohkhenh sehlaw fimcawnnak ah hin hlawhtlinnak kan hmu chin lengmang ko lai. Atulio ah khuate kip nih inn tlawmpal kan tam deuh cangka in sianglairun sianginn ngei ko mi zong nih siangsangrun kha duh cio a si tbk a tam ngai. Cucaah kan ngeih cia mi tu hi zeitindah kan thanchoter lai ti kha ruat hmasa sihlaw cu nih cun fimcawnnak ah a kan thathnem deuh lai. Cun sianghleirun a kai lio mi kan fanau cio zong si hna seh cachimtu rian hi ram le miphun thanchonak ah a biapi tuk, kan rian cio a si ca ah cachimtu rian hi kan tuan cio awk a si ti hi cozahlei nih forhfialnak ngei hna sehlaw ti hi ka saduhthah a si.”
Dr. Sang Hlei (Lecturer, Kalay University)
Laitlang khuaza kenkip ah sianginn tha te (inn lo, cabuai, todan le cacawnnak thilri tbk) cacawnnak tlamtling a si ter kha a biapi. Cun Cachimtu thuttonak, umnak innlo tlamtlinter zong a biapi. Miphun le ram dawtnak le siangngakchia a daw taktak mi cachimtu tha tampi chuahter a herh. Cun sianginn kip ah sianguk tuantu mifel, mitha nih hin sianginn le miphun ca ah a tha mi siangngakchia an chuahter hna tiah ka hmuh. Cucaah sianguk fel an um khawh nakhnga cozah nih a fel mi caah laksawng pek le a fel lo caah daantat phung bantuk kha an hman zong a hau ko tiah ka hmuh. Fel lo bu zong ah i hmaichiat lai phan ah umter peng, khua nih rem lo zong ah
i beek peng tbk kha fimcawnnak a hrawk.
A biapi bik cu sianguk a tuan mi hi an kut tang zong nih an tihzah mi le sianginn a daw bak mi kha rian pek hi a tha bik tiah ka hmuh mi a si. Cu pawl nih an tuan cun khoika sianginn paoh a tha ko lai. Siangngakchia sungh awn kha hman tein tuah ding. A sung mi sung bak, a thiam lo mi cu thiam lo ning in sunghter ko. Cun siangngakchia chung in a thiam mi le zohchunh awktlak si mi le cachimtu chung in a fel mi hna kha sianginn, peng huap le ramkulh huap zong in i lawmhpi i laksawng pek. Mikip le siangngakchia zong nih van uar ding tiang in thlircawi tbk hi Chin ramkulh cozah nih a tuah seh. Hi vial hi cu Chin ramkulh cozah nih a tuah khawh mi a si i a rannak in a tuah ko a si cun tuhnu kum kua hra chung ah Laitlang fimcawnnak cu tampi aa thleng ko lai.
Prof. Hmun Lian (retired. Monywa University)
Atu Chin ramkulh cozah hruaitu cu kha hlan bantuk si ti lo in mizapi nih kan thim mi hna an si bantuk in a tha ziahmah ko lai tiah ka ruah. Pakhatnak ah ka duh mi cu cachimtu a thiam taktak mi an chuah khawh nakhnga kan tawlrelpiak hna sehlaw a tha. Cachimtu hi a thiam taktak mi va si khawh lo hmanh ah amah nih a chimh ding tang, a chimh ding course tha te thiammi siter.
Kan khua le kan ram nih a herhnak bantuk in tuah cu kan tuah nain khuakip ah sianginn kan chiah tik ah a sianginn lawng kan chiah i a herh mi a herh mi cachimtu, thilri le umtonak kan tlamtlinh kho lo. Cachimtu a milu tling in kan chiah ko an ti hmanh ah subject cio chim ding a tlinh in an chia kho hna lo. Cu tik ah cun cuka i sianginn kan chiah hnawh mi hna kha hmailei an fimcawnnak kan phih hna he aa lo in ka hmuh.
Cucaah khuapi deuh ah sianginn tha deuh kan chiahpiak hna sehlaw cu ah cun kai ding in nu le pa zong nih zuampiak cio hna sihlaw a tha deuh lai. Hiti ka ti tik ah catang niam si lo in catang sang mu. Ataktak ah tuai-phat ti mi sianginn pawl ah khin tanghra awng um lo khing an si ko cuh. A sianginn nakin kan fale fimnak kha a biapit deuh caah fimnak umnak hmun tu ah kan fale hi kal kho hna sehlaw chikkhatlo ah kan fimcawnnak aa thlen lo hmanh ah hmailei kum kua hra ah cun kan fimcawnnak hi aa lethal ko lai.
Ref: Vol.3, No.2 (2017 April) thla chuak Chin Digest
Hngalhternak: CHIN DIGEST hi Fidi Foundation @The Chinland Post nih thlahnih ah voikhat lengmang a chuahmi magazine a si
About The Author
