Hakha Khuanu Khuapa Committee Nih A Langhtermi Thil Pathum (3)

0

Salai Ceu Bik Thawng; 2017 October 3| Hakha Khuanu Khuapa kongkau ah cozah/parliament nih a herh lo ah a kut a zao caah ceihcum a tong ngai. Upa lungfim ngai ah ruahmi pipi nih “mipi nih thimmi cozah kan ngei cang caah hihhna hi zeidah an herhnak a um ti?” ti tiangin bia an chuah caah ramkhel umtuning a huap in hun cuan ta usih.

(a) Khuanu Khuapa cu mipi buu (Civil society) an si
Hi committee cu cozah buu an si lo caah cozah nih zulhphung (procedure) le thimnak hna ah tlaaktlak le chaakrengh a herh lo. Ram upadi lonh in rian an tuan sual a si sual tu ah phung ningin a zizut awk si hnga.

(b) Cozah (Government) le Ukhruainak (Governance) timi kan thleidan thiam a hau
Mirang biafang ah cozah timi ‘government’ le ukhruainak ‘governance’ timi hi aa pehtlaimi a si nain aa khatmi a si lo. Demokaresi phung a hmang lomi ramhram uknak ram ahhin cozah (government) nih ukhruainak (governance) dihlak a tlaih dih (asiloah) tlaih dih a duh. Asinain, demokaresi cozah (abikin liberal/neoliberal) ruahnak ahcun cozah pakhat lawng nih rampi ukhruainak/khuakhannak (governance) zeizong vialte tlaihhiip dih timi kha a pom lo.

Phundang in chim ahcun cozah nihcun tawlreltu dirhmun ah a dir i mipi buu (CSO), sipuazi lei buu, dir-awnhtu phu (opposition party) pawl le media tbk… khukhantti le riantuantii kha a duh. A si khawh lebang ahcun cozah hi zeikip ah ithlaak loin, mipi nih anmah tein an tuah khawhmi kha tuah dih hna seh, tiah lam a sial. Daw Aung San Suu Kyi zong nih “Asikhawh ahcun mipi nih cozah a um le um lo hmanh a ruah awk an hngalh lo ding kha a tha bik” a rak ti bal ve, cozah tlaitu a rak si hlan ah.

(c) Nihinni kan ram kan i ukning phung ifian a hau
2008 Phunghrampi ningin kan Myanmar ram uknak (administrative units) hi dot 6 in a um— khuate, khuate-komh/sang, peng, pengkomh, ramthen le ramkulhpi/rampumpi, tiin*. Cu vialte lakah cun rampumpi huap, ramtthen huap le khuate-komh huap timi dot 3 lawng hi mipi thimnak in tuah a si. A sining te ahcun a dot dihlak in mipi thimnak in uk tuah ding khi a si. Federal phung hrimhrim nihhin cozah uknak a dotdot (layer) hi a tam khawhchung paoh duhmi a si. Cozah hi atlangpi in dot thum in an chiah) __ rampumpi huap (Union level), ramthen huap (subnational level) le pengtlang huap (local level) tiin. Kannih ram ahcun dot khat le cheu lawng um hih. Federal a hmang duh lomi Unitary ram pawl zia a si. A hlan lebang ahcun dot khat lawng kan rak ngei khah.
Ka chim duhmi cu demokaresi le federal phung ning tein kan kal seh ti ahcun peng huap (township and district) uknak hi mipi thimnak in a kal awk si__ atucu cozah riantuan pawl le central kut ah chiah a si (kan Phunghrampi cang -288 le schedule-I(10/a) ning ah). A tawinak in chim ahcun ralkap nih a hnarphawhri an tlaih.

A umtuning cu kan cozah hi a lu le a taw ai peh lo. Phundang in chim ahcun a lai (a taai) zawn in ralkap nih a hri an chah i an kut in an peh chom. Chim duhmi cu peng huap uknak hi mipi kut ah a um lo.

Cu zawn te ah Pu Chan Fiang bantuk laitlai mifel hna Hakha GAD tlaitu a simi hi kan van a ttha kan ti. Asinain amah Pu Chan Fiang lila zong nih a dirhmun a fawilonak voi tampi ca a tial lengmang bang hika zawn in tii nawi a hung luangmi hi cozah riantuan pakhat nih phih khawh thlu dingmi thil a si lo.

Cucaah pengtlang cio ahhin atu bantuk khuanu khuapa buu le mino buu tibantuk tal hi fek tein dir cio kho hna sehlaw hika zawn in demokaresi le federal hri a catmi le tii a zutmi hi rak peh cio in rak phitkhar cio hna seh ti kha saduhthahmi cu a si, mipi zawn ruah ah (shadow/parallel pillar ti khawh a si).

Biatlangkawm
Cucu zapi nawi in kan nawi a dil naa, a sat naa in um kan i tim. Uknak phung hi fawitehlek thil a si lo. Cunglei ah mipi thimmi cozah le MP an kai cang le pengtlang ah zeibu e, khabu e, tiah chuak len ti hlah uh tiin olsam tuk in ruah awk si hnga lo. Uknak kongah kan chimrel ve seh kan ti ahcun nihin kan cozah, kan phunghrampi le miramdang phunglam cio hna hi zoh le epchunh a hau. Abikin kap ttanh ngeih tuk tehna, cun, party le pumpak pakhatkhat uar tuk ruangah demokaresi le federal phung zong hmuh khawh ti lo phun dedeng i um hna hi aho cio kan si ah kan tthinh a tha rua ka ti.

(Fianternak: *Kan Myanmar ram uknak dot 6 timi cu khuate(village), khuate-komh le sang (village-tracts and wards), peng(townships), pengkomh (districts), ramthen (states/regions) le ramkulh/rampumpi(the Republic/ union) hna hi an si. Hlan lio i circle rak timi ‘Zahnaktlang’ ‘Mi-e peng’ tibantuk kha cozah uknak dot ah aa tello. Cun peng(township) le pengkulh (district) timi a pa hnih in kan ngeihmi hi a phung si lomi, a herh lomi, a si. Pakhatkhat chingchang hi hlawt/hrawh awk a si) —000—

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: