Ka Uar Ngaimi Hla Fung Hnih
Chin Digest- Vol3, No.5| Mang Hram Kung
Inn i ka um ah hin TV asiloah movies zoh in ka caan a dih lengmang caah kan umnak in minit 3 hrawng mawngh tluk a hlatnak Barnes & Noble cauk dawr ah ka kal theo. Starbuck coffee an ngeih pin ah cauk zong a lak in rel khawh a si caah hi dawr hi ka tlaihchan. Malaysia kan um lio i ka hawi Cung-te le Zaw Zaw i, “Cauk pawng i um ah hin thinlung a dai, kan rel lem lo zong ah,” an rak ti bang cauk lak i um hi lung a rak dai tak, rel lem lo zong ah.
Tukar hrawng ka lung a buai, thil kaa timh mi le ka tuah mi a tlamtling lo mi tete an um caah dah a si lai. Lousie Hay tial mi ‘You Can Heal Your Life’ ti mi cauk kaa char i minung pahnih tlum cabuai, a kil bik i a um mi ah ka thu. Minung i thlennak ding ah mah le mah i ngaihthiam, i cohlan khawh le kan thatnak tu kan i kawl i kan nunpi ah thinlung a dam, thinlung le ruahnak a dam lawnglawng ah hmailei ah kar hlan khawh a si, ti mi khi a tial duh mi si dawh a si. Ka lim hlan ah hla ka ngaih mi nih ka lung a ka thlen. Le, hi ca-par tu hi ka hun thai ta.
Kum 14, 15 hrawng ka si tiang hla hi ka uar lo tiah ka rak i ruat. Atu hnu i ka tuak than ah hin hla ka rak ngaih bal lo ru-ang tu ah a rak si. Lai lei ah cun mi harsa chungkhar ca ah hla ngaih zong a rak har—kheset ngeih a rak har. Tang hra ka awnka hrawng in kheset chia nawnte kan chungkhat hna hman thing mi kan rak cawk hna i hla ngaih ka rak i thawk. Cu hrawnghrang cun hla a thawtnam ka rak tep. Laitlang zaan tlai hnu i zuun hla ngaih ko kha a nuam in ka rak thei.
Za Zi, Tial Zi le Tial Uk hla, a hlun deuh mi pin ah kha lio i a rak laar mi Ngun Thawng Chin, Ci Lian, Sung Tin, Van Hnuai, Hniang Hniang, Thawngbawi le tipawl tepphel zong ka rak ngai ngai hna. Za Zi le Tial Zi tepawl hla ngaih ahkhin Laitlang khuate nun khi mitthlam ah a cuang i Thawngbawi hla ngaih ah ramleng chuah a pawt saling, pasel cah a laar lio cingling i nungak tlangval nunning khi an lang. Hniang Hniang hla ngaih ah Hakha khi mitthlam ah a cuang i Hakha khi a nuam tuk ding mui a lenter khawh.
Kha hla pawl kha a luancia kum sarih riat hrawng tiang ahcun mino (a rak i ti mi) nih kan rak i hrawm kho rih hna. An hla hi Lait-lang i a um mi nih Laitlang sining chuankhan in rak phuah mi an tam. A luancia kum riat kua lio i hla a rak uar mi pawl, mino pawl kha ramleng kan phak hmanh ah Laitlang ah caan zeimawzat a rak hmangcia kan si caah Lairam nunning le sining chuankhan in phuah mi hla pawl nih a rak kan hriah khawh rih.
Nain a luancia kum nga ruk chung ah mino nih hna kan uarning tiluan faak ngai in aa thleng tiin ka ruah. Kum hnih thum tiang lawng Thantlang le Hakha ah a rak um i ram-leng i a pem mi mino hna chan ah atu cu kan phan. Cun, ram innka zong rianrang ngai in aa on caah nitlak lei music nih a kan culning, cu hlan nakin a rang deuh. A luancia kum hra hrawng mino nih kan uar phun music le atu mino uar phun cu rianrang tuk in aa thleng, aa dang i nitlak ram um mino pawl cheukhat cu Laikhal pawl he cun hla fung khat hmanh ngaihti awk kan tha ti lo. Kan ton mi le an tonmi, an tonning le kan tonning aa dan caah atu i kum 60 hrawng a si cang mi pawl i rak phuah mi hla hlun, a luancia kum 10 tiang a rak laar rih mi pawl kha cu tuanbia cheukhat nak in an ca ah an hlun deuh.
Aa lehthal a rang tuk mi Lai hla sining ah mino di riamhter khotu hla a phuah i a sa mi tlawmte an um ve. Cu hna lak ah cuhlan i ka chim tawn bang khuaruahhar lak in a ka tuah tawntu cu Australia in Van Biak Lian le John-ny Lian tephu, Chokhlei Media Production, theo hi an si.
An kum a no, 1990 hrawng i a chuak mi an si nain an hla aw khi cu um rih seh, Lai biafang hi tluk dawh i an tian khawh khi ka khuaruah a har. Biathuk telh lo in chanthar holh, a zaang taktak mi biafang pawl hmang in an thinlung an phuan khawh mi nih khin Laica le holh he pehtlai zong in upat an phut a langhter. Acheu an hla le bia tian daan zoh ah a hlan deuh i hla a rak phuahtu kan pale nak khin hlah maw Lai holh an thiam deuh rua ka ti tawn. A aw khi um hlah hmanh seh law biazai bantuk i rel zong ah an tluang (hlan deuh kan hla pawl khi an aw um lo ahcun chim sawh i chim mi a lo ding an tam). Cun hla i sak ah aa dawh ding a lo lo mi biafang zong ngaih nuam tuk le sullam ngei ngai in an ser khawh tawn mi zong hi Lai hlaphuahtu dang he an rak i dannak a si, ka ti.
An hla lak i ka uar khun mi fung hnih ka hun thil hna lai. A chelcaan i an biafang khi kai laklawhnak tete an um caah ka palh sual ahcun a ruahzia ka thiam hram uh.
1) Mang
Zei khua na ruah?
Na kong ka ruat
Na aanka awnem in lilennak vialte cu na thlim
Na hun ka zoh ah, dawtnak muisam in, thin-lung laifang ah khin na khen
Na mittial a tha, zai hla in ka tial
Nang he lentinak lam cu ka sial
Bia le hla vialte tlau dih hmanh sehlaw
Na mittial tha in dawtnak na phuan
Hmunkhat kan leen caan ah ihnak hmun in kai thang
Zaanmang chung lawng ah maw na ka dawt
Philh awk cu na tha lo
Daitlang in khuasa hmanhning
Zaanmang lawng ah mittial tha he na ka ven
Zaanmang lawng ah mittial tha he na ka ven
Zaanmang lawng ah mitial tha he na ka ven
Meiinn ka hmih ah thinlung a kang
Zingka nichuah cun a lotlau ding mi ruahnak na si
Kapkhat dawtnak cu thlavai a kiang
Hri ngei lo mi tingtang bantuk
Man ngei lo dawtnak lunghring in ka zumh
Chunmang men lawng zong in hna a ngam
Kan thinlung duhnak i dang hmanh seh law
Zaanmang ah pom mi hnakruh na si
Phuan lo ding bia ka phuan ca ah
Na ca ah hnahnawhnak men
Ka ngaithiam hlei hlah
Ka kir lai lo, chunmang in zaan mang tiang…
Hi hla hi Lai hla lak ah hrapkhat dawtnak thianglim bik in a langhter khotu a si men lai. “Na hun ka zoh ah, dawtnak muisam in, thinlung laifang ah khin na khen” ti mi nih hin mit nih a ser khawh mi minung pahnih peht-laihnak khi fiang tuk in a khen. “Meiinn ka hmih ah thinlung a kang” ti mi biatlang zong hi a thli in mah duh in mi a duh bal, mah zawt in mi a zawtpi bal mi nih cun kan teh khawh cio men lai dah. “Zingka nichuah cun a lotlau ding mi ruahnak na si” ti mi catlang chung i aa thup mi ralchiatnak asiloah tihzenhnak asiloah dawntu hi zei ko dah a si hnga ka ti.
“Kapkhat dawtnak cu thlavai a kiang, hri ngei lo mi tingtang bantuk” timi tahchunhnak zong hi a turu. Zeitluk in hla tialtu a thlavai kian khi mitthlam ah a cuanter colh. Tingtang tum thiam pawl nih an pehtlaihter khawh khun lai dah.
2) Na Fianter
Na ka dawt kai fiang e
A fiang lo mi hi lei kan umnak ah
Nang he kal cun ngaihchia mi kei thinlung ai lawm than
Kai fiang e
Ral a tha ka tang cung ah na um cun
Hi vawlei ah vantha bik ka si kha
Na fianter
Dawtnak cu lam nai ah
Nang he cun huatnak a hla
Kan tar tiang zong kan laam lai
A chambau mi hi lei ah
A tling lomi kan siti lai
Ka nunnak tuanbia na fianter
Sung khun e, a kai cang
Na chim mi bia hna cu kei ca thawnnak
Nang he kal cun dawntu sehhrang zong kan zaamtak lai
Lungkhat in
Um a har nang lo cun ka sii a vang
Liang cung ah ka herh bikmi na si kha
Na fianter.
“Na fianter” zong hi aa lawm mi, a tlamtling mi, a lunghmui tuk mi kawp sining, Lai hla lak ah a langhter khotu bik, a khengtu bik lakah aa tel ko lai dah. A biafang a zaang, an puan tuk nain sining a khen. “A fiang lo mi hi lei kan umnak ah, nang he kal cun ngaihchia mi kei thinlung ai lawm than,” ti mi le “Ral a tha ka tang cung ah na um cun, hi vawlei ah vantha bik ka si kha…. Um a har nang lo cun ka si a vang” ti mi catlang nih hin an pahnih in an i ngeihpiak mi duhnak zeitluk in a thawn, an i tlaihchan le an i duh a langhter.
A nolhnak i “Kan tar tiang zong kan laam lai,” ti mi le, “A chambau mi hi lei ah a tling lo mi kan siti lai,” ti mi biatlang zong hi khoika dek an char hnga, bia vaivuan sawh a lo ngai nain pahnih kar ah zeitluk in zumhnak an i ngeih le a ra ding mi hmaileipi tiang zong i an i simh ding an zumh lo ning an i fianning a langhter an thiam tuk.
Hi hla ngaih ahcun a satu nih maw a dawt deuh hnga, a phuah hnawh mi nih dah, ti a ka alter. Lai hla lawng si lo, hla cheukhat hi aa then mi hla maw, aa daw lio mi kong maw, hrapkhat dawtnak dah ti mi a fian a har mi an um tawn. Hi hla tu cu a thawk in a dongh tiang aa daw taktak mi pahnih kong a si, lunghrinh awk um lo in a tluang. Bianem te, olzaang ngai in zeitluk i an i dawt an langhter khawh. Lai hla lak ah aa daw mi pahnih sining a langhter kho bik tu a si ko lai dah ka ti.
Chokhlei media group telh in Lairam ah, Europe ah North America ah mino hla-phuah le hlasa tete an karh. Anmah phaisa le thazang dih in an tang. A cheukhat an hla le an video pawl cu a cheukhat Lai hlasak minthang pawl kan ti mi hna nakin mino nih uar le zoh an tong deuh, ti khawh a si. Phundang cun miphun dang lak i cawh nelnul in a thang mi Lai mino hna lak ah Lai hla a nuntertu an si ti khawh an si.
Hi pawl an hla le video ka ngaih le ka zoh fatin ka lung i a chuak tawn mi cu ziah hi vialte ‘kan nunphung le zatlang bu’ lak ah pakhat tal nih hin miphun dang lak i a thang mi Lai mino hna lak i kan hla le kan holh a cawltertu a si mi pahrang ngei mino hna hi “Kanmah nih kan in sponsor hna lai i hla le video tu tam deuh in chuahpiak kan zuam uh” a titu an um el hnga lo, timi hi a si.
28 April 2016
Catialtu hi Dagon University ah B.Sc a dih hnu ah ramleng a chuak i atu hi Indiana State, USA ah a um lio a si. Laica chuak mekazin tampi ah lenhloi a tial lawng siloin Seihnam Cazual, Malaysia le Global Chin News ah Editor a rak tuan bal mi zong a si.
About The Author
