Mawn Hmang Facebook
The Chinland Post| 2018 June 22| H lan chan deuh ahkhan cun khat le khat i pehtlaihnak ahhin Gmail, Oovoo, Tangoo le WeChat tibantuk a dangdang tampi a rak laar. Asinain chikkhat ah an duai colh. Kanmah Laimi sining in zoh tikah atu zong a ngeimi cu kan um len rih ko nain kan hmang tuk lem ti lo. Asinain a liamcia kum 5 lio ah a rak laar i atu tiang zong a laar chin lengmangmi cu Facebook hi a si, kan ti ah-cun kan palh tuk lai lo. Twitter zong a laar ve ko nain Facebook tu hi atu tiang ahcun hmaisuang ah a kal ko rih.
Zeitluk In Dah Thathnemnak A Kan Pek?
Mah hi kong ka tial tikah cherhchan zong la loin Laikhal mit in le keimah khaap tawk in ka van thai ve ko lai. A chiatnak maw a tam deuh a thatnak timi hi mipi hna he i ruahti ding in kan sawm hna. Laitlang kan um lio ahcun mah khua kiangkap he aa naihnak lawng kha kan rak i theihngal hna. Cun mi nih theih deuhmi ti zong ah khualtlawn deuh le min ngei deuh lawng hi kan rak theih khawh hna. Thawngpang, Lairam thawngpang, vawleicung thawngpang zong a si ah zaraan nih kan rak thei kho lo. Kanmah holh in rel awk a um lo tuk ruang le miphun dang (Kawlca, Mirangca) hna kan rak rel khawh lo le theih khawh lo ruang bik ah a si.
Kawlram tadinca cu khuate kip a phak lonak a um lai ka zum lo. Kawl thawngzamh ca zong cu rel ding ah khuate lei a phak si loin cakuak zual ah sahdah bawmchung ah an van rawnmi le cakuak zual ding ah a tomtom in an van phurhmi tu khi a si deuh. Kawlca rel thiam deuh nih van rel ding zong ah a tlaktlai hoi ti lo, a ruang cu Kawlrawn lei in a hung kai i a zarh le a thla in a rau cangmi an si tikah Laikhal hna khua a phak ahcun a uih dih cangmi buhthing bantuk a si. Chim duhmi cu mah tluk in Lairam lei kan thancho lonak kha van langhter ta ka duh. Ngaknu tlangval i tonnak i a tha bikmi cu pengtlang pum-pululh chuihnak, civuipi hei ti deuh lawng ah khua chingchan zong i tlawnkai deuh a si. Mah caah si rua, khual le khual aa duhdawmi cu kan rak i beengbai i, a um chun bel cu an i thi-um tuan ve hna.
Atu chan cu pehtlaihnak a that tuk cang tikah mobile phone in ngaknu tlangval i len kainak tappi ah a cang. Cu lawng hlah, Facebook ahhin kan pa le ramkhel lei si hna seh, biaknak lei si hna seh mi pical deuhmi hna zong nih biatak in an van hman ve tikah thil tha ngai a si. Tahchunnak kan chim a si ahcun, mifim pakhat nih bia thatha in mipi ca thazaang peknak a chimmi kha hlan chan ahcun hmun kip ah a va phak a har tuk. A chimtu pa a thih hnu ceo hna ah a bia roling kha kan theih tawn.
Atu ahcun kan duhmi le mipi ca i siaherhnak he catialmi kha fawi tein online in van taarlangh tikah mipi nih kan rak hmuh colh. Thawngpang theihnak le a dangdang theihhngalhnak ah tampi kan i chap.
Cu lawng hlah, Facebook tonghtham hnu ah Laica a thiammi zong kan karh ngai i, mah ko hi lung a hmui. Online nih Lai nungak tlangval a fonhtonhmi hna zong an tam ngai cang. A hlei in Media hna ca hrim ah thazaang pakhat bak a si. Thawngpang kha rianrang tein mipi sin ah an van phakter khawh . Lai media tam-u cu zaanghleicawi in miphun ca riantuan an si tikah mizapi thazaang peknak hi a rak biapi taktak.
Online Hi A Hman Thiam Lo Ahcun:
Tulio chan sining zoh tik ah khuaruahhar taktak in kan zatlaang nun (society) hi online nih a kan hrawh kan ti khawh. Kan khuaruahnak tiang zong in a rawk cang ti hi fiang tein hmuh khawh a si. Khoika i lennak kip le a bu i umnak zong ah mobile phone dek lo le tawng lo hi kan tlawm cang. Pastor te tiang in biatak bak in online ah an lut cang. An luh kha a sual ka tinak a si lo nain zatlaang zawtnak ah ka hei chiah ko. Asinain hawikom he i lenkainak, pumhnak, pakhatkhat i tonnak le sianginn kainak tiang ah mobile deuh lawngte kan dehcawh tikah theih lo kar in pakhat le pakhat kar ah pehtlaihnak a zorter hlei ah kanmah ca tiang in a hnorsuan. Facebook kan ti nak ah rawl ei zong ngal lo deng, sianginn cacawnmi zong zoh tlolhmi kan tam. Sianginn lebang ahcun atu lio ah an buaipi bikmi pakhat ah aa chuah cang. Cu lawng hlah, biakinn pumhnak chung tiang ah game kah, online hman nih a kan leem cang. Mah hi a poi taktakmi a si. A zoh zong a chia bikmi ah ka ruah.
Carel zong ah cauk chung cabia rel loin media thawngzamhmi rel ah kan i za khim. A langtlaang in heh tiah comment in i phomh le den nih a kan nuamh deuh tawn rua. A langtlaang in a aukhuang sawh-sawhmi he inn lak uico bo sawh he ka tahchunh tawn hna. Lung ummi te hei comment cu a tha ko nain a hleihluat in tuah bel cu mah le mah hruh mualphoh ah a cang.
Cu nakin a poi bikmi ah ka ruahmi cu kan Lai thawngzamh phu cheukhat nih horduhcuainak ti phun deuh hi anmah cahmai ah van tholh (post) hmang hna kaw cu ko cu kan caah thil tha lo ngaimi pakhat a si. Anmah ca ahcun mileng ngeihnak le mi tam deuh nih rel awk ah ti an ruah ko nain kam khat lei mipi ca ahcun kan ral phun khat an si. A hleihluat in kum tling lo ngakchia ca ko ah a tha lo. Theih lo le hngalh lo tiang in kan chimh cawnpiak hna tik ah a tha lo ngai. Mi tam deuh nih Mirangca, Kawlca thawngzamh rel khawh ko zong ah Laica thawngzamh in an thlah ko ahcun mah holh deuh in a relmi kan tam deuh tawn caah thawngzamhtu zong nih mizapi ca a thahnem lomi kha cu a si khawh chung in hrial ah a tha bik.
Laimi online zawtnak hrik hi a damh khawh nakding caah sii zong a um lo, an tuah kho fawn lai lo. Asinain a dam khawh nakding ca i sii tha bik cu kanmah pumpak hi kan si ko. Cazoh tlolh le rian tlolh in online to cu a si khawh chung in kan i sumren a herh. Kan caan tha hi a lakka in kan liamter ding kha zaang a raam tuk. Atu i ka thinphan bikmi pakhat cu Laitlang lei (atu Facebook to aa hrawtkami sianginn cacawng) hna ca ahhin a si. Laimi lawng si loin minung kip nih thilthar hi kan lawm tuk tawn hna i kanmah zong nih kan i fimkaan a hau. Cazoh loin Facebook ah kan caan tha a liam sual lai ti hi ka phang bik. Keimah pumpak zong in online ahhin kum nga khengte caan ka hmang i ka miakmi nakin ka sungh zatlakmi a tam deuh.
Nulepa nih kan fale hi mobile tawnghthamter tuk lo ah a tha. A bik in atu lio ah biatak in mobile tonghtham aa hrawtkami Laitlang lei ngakchia hna caah zuamcawhtu ngan bik pakhat a si ve te lai.
Cucaah atu tein kan fale hi kan chimhhrin thiam hna a hau. Zei thil poah hi a tonghtham zia le a hman-ning kan thiam ahcun kan caah bawmchantu a si, nain ningcang loin kan hman ahcun kan ral ah a cang theo tawn. Facebook nih kan thisa chung tiang lut lak in mawn ding cu i tim hram hna hlah usih. Caan tha kan ngeihmi hi a man a sunlawi zia tu nifatin ruat hna usih. Online nih kan caan tha kan fir piak tuk hlah seh ti bu in…..
Sang Lian Thawng @Tlerlung
Melbourne
Cherhchan: Chin Digest, Vol.2, No.3 |2016 June|
About The Author
