Pyusawhtii Thawhkehnak le An Rianṭuannak

0

Salai Mangpau | August 7, 2023 — Myanmar tuanbia ah Pyusawhtii min cu Siangpahrang pakhat Pyusawhtii in a chuak mi min a si. Kum caan saupi hnu ah U Nu cozah duh lo ruang ah dohthlennak a tuah mi hriamtlai pawl  dohnak ca ah U Nu cozah kuttang Burma ralkap pawl bawm ding tiah Pyusawhtii bu an hun thok ṭhan hi a si. Nihin Myanmar ram ah Pyusawhtii cu Pyithuhsit bu in a sem ṭhan i, SAC ralkap lei tampi dirkamh ding in ramchung khua kip ah dirh mi phu pakhat a chuak ṭhan mi a si.

General Ne Win ralkap cozah nih uknak a lak hnu in Pyusawhtii bu hrawh aa tim nain a hnu ahcun Anti-Fascist People’s Freedom League aiawh ah Public Independence bantuk in pumpak ralvennak Pyituhsit tiin min an vun thlen. Ne Win in Than Shwe chan tiang, Myanmar ram chung ah  Pyituhsit hriamtlai thiamnak training an rak tuah i, Chinram zongah khua kip tein Pyutuhsit training kaiter le bu rak dirh a si ve.

1962 kum in Pyitusit bu cu khuachung mipi runvennak bantuk in an hun ser. 2000 kum donghlei ah mah bu cu Myanmar ramchung ah Buddhist biaknak ṭanpitu (Mah-Bah-Tah), Ralkap lei thimmi palai, USDP le ralkap pensions hna komh in thazang ṭhawng seh tiah an hun tuah ṭhan.  Ralkap cozah nih direct in rian an pek mi khuabawi le cozah zung kip umnak hmun ah dohthlennak a tuahtu mipi ralkap nih an doh hna hnu in Pyitusit bu cu 2021 kum in Pyusawhtii ti mi  hriamtlai bu pakhat  min in an hun dir ṭhan.

Nihin Pyusawhtii bu hi Mah-Bah-Tah မဘသ timi (Amyo, bata, tatana- Buma miphun, Buddhist biaknak, Buddhist mission) dirhkamhtu phu he pehtlainak an ngei tiah theih a si.

Kawl miphun ah Pyusawhtii le Pyituhsit

U Nu hi Buddhist zumhnak ah aa pe tuk mi a si. Next Buddha ka si te lai tiin a rak chim ṭheu. 1956-58 le 1961 kum ah Buddhism Kawlram ‘State Religion’ ah an rak ser hnu in Kawlram a rak kuai dih hnik. Kachin khrifa phu nih Kachin Independence Army an dirh colh, Karen hriamtlai phun an ṭhawng chinchin. Pu Hrang Nawl hruaimi Chin hriamtlai phu zong kha hi ‘State Religion’ ruang bik ah hriam an rak tlaih hi a si. U Nu chan Burma ram kip buainak  cu tlangcung hriamtlai phu lawng si lo, China Communist nih a bawmh mi Communist Party of Burma (CPB) zong an rak dir ve i  Karen tluk in an rak ṭhawng ve. Cozah thlak khawhnak lam a kawl mi an si. Cu lio ah China Communist a rem lomi Yunnan Muslim ralkap KMT (Kuomintang National Revolution Army) 4,200 nih Shan ram chaklei an rak lak hoi, annih hi US CIA le Thai Amry nih an bawmh hna caah hmun kip ah buainak a chuak.

U Nu hruaimi National Defense Council hnatlaknak in Pyusawhtii cu an dirh. U Nu nih Chairman a ṭuan in Pyusawhtii cu တည်မြဲပါတီ party nih a hman/bochan ngai mi phunṭanh phu pakhat ah an ser chuah ṭhan. Cu hnu ah Myanmar ram tuanbia ah Pyusawhtii cu minthang bu pakhat a hun si.

Ramchung um ralkap nih raldohnak an tei lo ahcun  mipi cheukhat kha hriamnam pek in mah le mah kahdohnak chuahter/tuahter cu 1949 in Burma cozah nih an rak hman mi (tactic) pakhat a si. Burma ram Independence a hmuh kumkhat hnu ah Kawl ralkap cu bu tampi ah an rak ṭhenṭhek lio caan, Communist, Mipi ralkap le Karen ralkap pawl nih kawl cozah an rak doh lio ah Phah-Sah-Pah-Lah cozah nih ramchung mipi cu Pyusawhtii bu tiah min pek in suimilam caan tawi ralkap training pek in ral a dohter hna. Cu lio caan ah Burma ralkap luh khawhnak ah a tlinh lomi le rianngei lo damiah/misual pawl cu hriamnam meithal pek in Burma cozah nih ralkap a luhter mi pawl cu “bel chung uammi misual Ryman/thunam mi he aa lo” tiah Lt. General Aung Kyi nih 1993 kum ah a rak chim.

Pyituhsit bantuk in Senoir General Than Shwe nih Union Solidarity and Union Solidarity and Development Party (USDP) tiah min thlen in an hun dirh ṭhan. Mah bu cu zatlang cawlcanghnak (social society) lei muisam keng mi Pyusawhtii bantuk in rianṭuannak an thawk.

Pyusawhtii Bu Nih Zei bantuk Phu He Dah Pehtlaihnak An Tuah

Pyusawhtii bu thawngzamhnak ah ralkap pension le Mah-Bah-Tah phu komh in bu dirh a si tiah thawng an thanh. Cheukhat khua ah cun USDP party bu zong an i tel. Cun, kum caan saupi thong a tla mi, mithat lainawng, mifir, nu tlaihhremnak a tuah mi, Damiah, Rithaisii le sualnak phunphun tuah ruang ah kum caan saupi thongthlak cang mi pawl kha SAC nih a chuah hna i raltuk cawnnak a pek mi pawl cu nihin ah Pyusawhtii khua le Pyusawhtii ralkap ti in Myanmar ram khuate kip le kahdohnak hmun paoh ah an i tel cang. An i tinhmi cu ralkap nih uknak a lakmi (coup) hi rianrang tein tlamtling seh ti kha a si.

SAC Ralhrang Nih Pyusawhtii Bu Dirhnak

Pyusawhtii bu cu March, 2021 ni Mandalay ah mipi theih lo a thli tein dirh a si tiah Pyusawhtii bu (central) May, 15, 2021 ah thawngthanhnak an rak tuah. An dirh lio ah Mandalay ramṭhen Pyusawhtii bu (Upper Myanmar) le Yangon ramthen Pyusawhtii bu (Lower Myanmar) tiah buhnih then in an dirh. Caan tlawmpal a rauh hnu ah ramkulh le ramṭhen um pengkomh cio ah Pyusawhtii bu cu upper Myanmar le Lower Myanmar cunglei uknak in hruai a hun si.

Pyusawthii bu ah ralkap pension le Mah-Bah-Tah (Buddhist territories tiah min awh a si mi) phu hna nih a hram an thawk mi an si tiah theih a si. Pyusawhti bu an thawngthanhnak ah an hman tawn mi hmanthlak hmelchunh ah Buddhist thandar cung ah Pyusawthi hmelchunhnak a pum mi aa tel. Mah cu miphun, biaknak, mission ti mi ca aa tel.

Pyusawhtii Pawl An Rian

Pyusawhtii nih an rianṭuannak hi phun 5 aa tel. Mah phun 5 ah a bik in an ṭuan mi cu SAC ralkap a dohtu pawl thawngpang hlat le Dalan tiah an ti mi hna (Social punishment) tuah a tong mi pawl humhimnak pek. Khuakip, peng, sang, khuate ah lamzawh mi hruaitu cu cazin tha tein lak, hriamnam a sertu, ralkap training a kai mi pawl cazin lak zong a tel bantuk in SAC chungtel ralkap pension pawl an innchungkhar bawmhnak hna aa tel.

Civil form an i hruk ahcun a caan ah luchin an i chinh i bawngbi tawi an i hruk zau i, inn citmi mawtaw an i cit, an i chok. Cuticun mi an tlaih hna, an tlaih pah hna in an tukvelh pah hna. Mi inn ah lut riangmang in thlohdah le mitlaih ti pawl kha an tuah mi a si. Meithal an i tlaih. PDF lei nih mah pyusawhtii hi thianh hmasa ding in an i hmaithlak ve. Mah pawl hi mipi caah dalan tluk deng in tih nungmi an si.

Pyusawhtii bu nih an ṭuanbik mi cu mipi ralkap le hriamnam kong, lamzawh in duhlonak a langhter mi, CDM a tuah mi hna le mipi ralkap a bawmchantu hna cu ralhrang sin ah thawngpek hi a si . Cun, NLD party he aa pehtlai mi sin ah ralrinnak ca pek: Cheukhat cu mipi an lunghringh lo mi hna zong an thah tawn hna. 2022 hnu ah Pyusawhtii pawl cu SAC ralkap he komh in khua kip ah hriamnam tlaih in kahdohnak ah teima ngai in an rak i tel cang.

USDP party nih 2021 May 28 ni thawngthanhnak ah “Upadi ning in runvennak a um khawh lo nak hmun le a caan ah mah pumpak ralkhamhnak/vennak ngaihnak cu tuah awk a tha lo mi dirhmun ahcun mah duhthimnak lam pakhat a si” tiah thawngzamhnak ca a ṭial.

SAC nih uknak a lak hnu ah Pyithuhsit bu 77 cu hriam meithal zun 2000 leng pek an sinak kong zong Sagaing Chief Minister nih Naypidaw meeting ah a rak chim tiah April 28 Myanmar now nih a rak langhter. SAC hruai mi Pyusawhti training cu Sagaing ramṭhen, Kanbalu peng, Hmo Taw khua phungki U War Ta Wah a hruainak hna kong zong June 28, Irrawaddy news nih a rak ṭial. Democracy thimnak 2010-2020 kum tiang ah Pyusawhti bu nih an duh mi party cu biatak tein an dirkamh i an duh lo mi party minung cu an rak thah tawn hna. Tayarwaddy district Minhla thimnak lio ah minung 4 thahnak, Myeik district Si Taung Ann khua mithahnak, Nga Zun khuami 6 thahnak pawl hi Pyusawhtit kutneh lawngte a si. Yangon ah SAC leiṭang mi Palai LyLynaingkyaw a thattu tiah puh mi Ko Kaung Zarni Hein (Kum 23) le Ko Kaung Thuya (Kum 30) hrinhtu an nu Daw Thae Mar La Win le a unu Ma Saung Thazin Oo hna cu Mah-Bah-Tah ti mi Buddhist lei ṭang mi bu le Pyusawhti hna nih an inn ah an rak thah hna.

Pyusawhti bu hi SAC ralhrang nih a  bochanmi bu an si tiah NUG zong nih a chim. Nihin ah Pyusawhti phun 2 an um. Phunkhat cu mipi  inn khangh in hriam a tlai mi Pyusawhti le thawngpe mi Pyusawhti tiin an um. A luancia caan Kalaymyo peng ah SAC nih mipi cycle 130 an rak chuh mi cu Pyitusit minpu Pyusawhtii sin an pek hna tiah theih a si.

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: