Ralkap Tlaihhrem Uknak Kan Duh Lo Timi Hi?

0

Salai TKT| 2021 July 15 — February 1 in Ralkap nih hramhram in uknak lak an i zuam in nihin tiang thlapa thla 5 chung ah an la kho rih lo. Cucu ngakchia, mino, nu/pa, upa le tarnu/pa thlu lo in kan duh hrimhrim ti lo tiah thlapa 1 fai Chin ramkulh khuakip ah duhlonak kan langhter. Ralkap nih hramhram in uk kan duh ti lonak cu a nemnak le a remnak tein lamzawh in kan lungum kan rak phozar.

Asinain, ni 40 tluk a hung kal tikah kan cawlcang kho ti lo. A ruang cu February 27 le 28 in March 1 ah kan khuapi cheukhat hna ah meithal hman hram an thawk. Meikhu in mithli tlakternak le ti le a phunphun in an kan kah. Cucaah, cozah riantuan a nuarmi (CDM) kan nupa le kan unau hna an ning ti sual lai lo maw tiah mino hna nih lam dang an kawl i a si kho ti lo hi ta tiah zaanghlei cawi le nunthaap in ramtang ah kal in cawlcangnak tiang an tuah.  Hihi a hun i thawkka ah, mino tam deuh hawihmai an rak chuah lo lio kar ah, Hakha ka chuahtak lai lo, Hakha ah a dongh tiang ka um lai timi Online in catar cawlcanghnak zong a rak um len. Nain, cucu CDF tiah kan hun theih. Mah zawnruahnak kal takin siseh, pum pawcawmnak rian ngol takin siseh, cawn liomi fimnak kal takin siseh, nitin ni tiang a phuphun in nun an thap i an pe.

Nihin tiang ah AAPP nih a khomhmi chung in Ralkap ruang ah minung 906 an thi cang; cun, 6,676 hi thongthlak an tong i, nihin tiang 5,239 thong chung ah an um rih. Ralkap nih tlaih ding in cazin a chuahmi hi 1,963 an si. Hihi chung ah, na hawi, na innpa, na miphun khat Laimi tampi an i tel ve. CHRO nih khomhsuatnak a tuahmi ah Chin miphun chung in Kawlram huap in 86 an thi cang, nu 3 an i tel. Chin ramkulh lawng ah 52 an thi cang. Kan ram chung ah Chin miphun a kan tlaih khih balmi vialte hi 466 tluk a si cang. Cu chung ah nu hi 85 an si. Cun, Ralkap nih tlaihmi chungin hremnak in a thimi 2 an si i tlaih dingmi hi 25 an si. CHRO nih felfai deuh in thanhnak an hun tuahte lai dah. Zatuak in, Kawlram pumpi milurel ah 1% hmanh a tling lomi nih duh lonak kan langhterning a fak hringhran ko. Hi nih zeidah a langhter ti ahcun kum 70 chung namneh tukmi le thangcho lo tuk in chiahmi kan sinak kan rak i fahsak tukmi a si.

Ralkap Uknak Kan Duhlo tiah CDM tuah in Hakha Mizapi he Duhlonak a langhtermi Penguk Zung Riantuantu hna/TCP

Asinain, cu bantuk in duh lonak in cawlcangh a si cuahmah ko lio ah, hramhram uknak leikap tang Ralkap hawile zong an rak um ve. Khuaruahning, ideology, hrimhrim ah hramhram uknak (Dictator) asiloah Ralkap uknak a duhmi si ko ahcun a poi lo ah chiah khawh a si hnga. Khuaruahnak aa dan ruangah cozah ah a nuarmi (CDM) cheukhat an um i, a cheukhat nih a ruang a dang ruangah an nuar (CDM) lo. Cucu, nihin kan dirhmun ahcun thil a hun fiang ngaimi a si. Kawlram pumpi ah Chin ramkulh i cozah a nuar (CDM) hnawhmi hi zatuak in a tam bik a si. Sifak bik le thangcho lo bik kan si ko nain thlachiat a ruat i techin fapar ca tiang Ralkap hramhram uknak kan duh hrimhrim ti lonak kha kan langhterning a fak hringhran tinak a si.

Hi nak fak deuh in kan zapi in kan tan ti a hau rih. Kan dir ti a hau! CDM a tuahmi le humhim ding in a cawlcangmi mino lawng rinh awk an tha lo. Ralkap nih thlapi thla 5 chung ah a timh a tuah khawh rih lomi, “Control, Stabilize & Implement” tiah uk khawh, daihter le an duhmi tuah an timhmi lamthluan ah zeihmanh an kalpi kho rih lo. Rampi huap in a dot khatnak simi “uk khawh” timi control stage hmanh an lim naisai rih lo. Cucu lio ahcun maw, vawleipi huap in rampi huap in Chin miphun an cawlcanghning a tha; an duh lonak langhterning a thawng tiah an kan timi cu Laihlum nu le pa cheukhat nih zei hngal loin nan kan thletpiak dih kun lai? A hlei khun in, Hakha hi a biapi. A biapitnak a ruang cu Chin ramkulh khualipi a si bantukin Khualipi ah kan uk khawh, kan pen khawh, kan daihter khawh i, kan duhmi kan tuah khawh timi an langhter lai. An i zuam lai. A phunphun in an i zuam lai.

Cucu, zeihmanh ruat lo in Hakha ah Laihlum mi kan pale cheukhat tlangtlaknak in le atulio ah aho hmanh nih hngalhpimi le lungtlinpi lomi Ralkap nih an tuahmi poahpoah ah lungtlinpi le tel kan i tim cang. Ralkap nih a tuahmi poahpoaoh hi kan i teltum lo ding a biapi. “Non-corporation” kan tuah a hau. Ningcang lo lam an kawl lai i mipi lungtlingmi lawhter an i zuam lai. Anmah nih an duh poah in langhtermi cathanh (Myanmar Alin te, Kyemone te le mirang in tialmi Global New Light of Myanmar) tial ding le mi hlennak lawngte ah a si. An duh taktakmi zong a si lo. Cuaah, Ralkap nih a tuahmi poahpoah ah teltum lo le tlangtlak lo (non-cooperate) si dih a hau. Nihin ah zeidah a cang ti ahcun NLD cozah chan ah an rak tuah thawk cangmi innhmun samhmi chung in 105/106 Form (vawlei ngeimi sinak laisen) peknak an tuah. Hihi an tuah khawhmi hi Ralkap tuahmi a cohlang duhtu nan um caah a si. Ralkap nih an tuahmi nak in kanmah tein kan i tawlrel ah a tha deuh suamau dingmi a si.

Hramhram uknak ruangah kan khualipi a dawh tuk mi vialte zeitluk in dah a rawk dih cang. Hihi nu le pa nih nan i fian a hau. Cun, a hlei khun in Ralkap a tlangtlatu kan nu/pa hrimhrim hi khua nan ruah deuh a hau. An lei a tang cangmi miphun a leirawitu cu zei kan ti rua hna hnga. Nang, a leng a ummi nih khuafak deuh in rak ruat hram ko.

The 33rd Chin Revolution Day at Camp Victoria 2021 March 20/The Chinland Post

A hlei in, hi innhmun kongkau ahhin Khuanu/pa (Sipin) lei nih “Innhmun samhmi hi rak phaw chung usihlaw nan kan ti lai maw?” tiah mino CDF sinah an hal hna timi zong kan rak theih bal cangmi a um. Mino nih zeihmanh cukhat lo ruang ah maw, tuah ko u tinak tiphun zong ruah lo ding a biapi. Cucaah, midang nih nun an thap ko lio ahcun maw, mahzawn lawng ruahnak in nan nun ko lai?

Ralkap nih a phunphun in an kan lem lai, kan tuah khawh ko tiah an ti lai. Tahchunnak ah, Sianginn onnak in an kan lemsoi, a ngah lo. An hlawhtling lo. A dangdang an rak tuah dingmi tampi lak ah mino hna nih duh bik mi Pumpululh chuih zuamnak ti bantuk, Zudawr le Rawldawr on ti bantuk, Hlasaknak dawr on ti bantuk, mino hna duhsa lam in lam ah vahvaihter in zurit zong ah a poi lo, buaibai zong ah poi lo, anmah Ralkap buai hnawh lo poah ahcun si ko seh timi pawl a hung phan thluahmah lai. A hlan i, Sianginn kai poahpoah ah Catang kai thluahmah i ca pakhat hmanh thiam lo in tang 9 ah taap dih ti bantuk ah kan kir than lai.

Atu hi a thawk ka lawng a si rih. Caan saupi kal rih ding kan si. A kum zong in a rau kho men. Cucaah, zei poahpoah hi Ralkap he a ralkah (parallel) in a zulmi phu a um thluahmah a hau. Atu ah mino cheukhat nih chan nih pek mi thiamnak (technology) hmang in Alternative Education Movement, Hakha tiah fale fimcawnnak an tuah cang. A dangdang zong tuah thluahmah a hau. Cucu ko ahcun maw, nang bochan mi nu/pa, khuami nih cun Ralkap nih tuahmi poahpoah cu hnatlakpi cu na timh?

Hlawntlinnak lam a kan phanhpitu ding cu “Ralkap uknak hi kan duh lo tiah sau deuh poah i chan khawh hi a si. Anmah duh lo lei le anmah tuahmi ah teltum lo in kan i chan khawh a hau”. Cucu hriam le hrai tlaih lo tein Ralkap kan doh zungzal khawhnak ding lam cu a si.#

Hi capar cu catialtu pumpak a hmuhning in tial mi a si. ~Editor 

About The Author

Na ruahning rak langhter ve.. (Leave a comment)

%d bloggers like this: